Элементар
бөлшектер
Оқу мақсаты: 9.6.3.1 – элементар бөлшектерді жіктеу (классификациялау)
1) Қоршаған әлем неден құралған?
2) Денелер неден құралған?
3) Заттағы ең ұсақ бөлшек не?
4) Молекулалар неден тұрады?
5) Атом сөзі аудармада «бөлінбейтін» деген мағынаны береді, сонымен келісесіз бе?
6) Атомның құрылысы туралы не білеміз?
7) Қандай элементар бөлшектер сізге таныс?
Бөлшек
|
Символ
|
Тыныштық массасы
|
Заряд
|
Сүру өмірі
|
Электрон
|
e –
|
me
|
-1
|
Тұрақты
|
Протон
|
p
|
1836,1 me
|
+1
|
Тұрақты
|
Нейтрон
|
n
|
1838,6 me
|
0
|
1000 с
|
Нейтрино
|
ν
|
10 – 4 me
|
0
|
Тұрақты
|
Фотон
|
γ
|
0
|
0
|
Тұрақты
| Сұрақтар: - Басқа элементар бөлшектер бар ма?
- Олардың қасиеттері қандай?
- Элементар бөлшектерге тән қасиет?
- Элементар бөлшектер саны қанша болуы мүмкін?
- Жаңалары ашылады деп ойлайсыз ба?
Даму этаптары
Бірінші этап
Екінші этап
Үшінші этап
Бірінші этап
1989
Электронның ашылуы
(Дж. Томсон)
1919
протонның ашылуы
(Э.Резерфорд)
1928
Поль Дирак позитронның бар екенін болжап айтты
1930
Паули нейтринаның бар екенін болжады
1932
Нейтронның ашылуы
(Дж.Чедвиг)
1932 жылы Андерсен позитронның бар екенін тапты
Электронның ашылуы Протонның ашылуы Нейтронның ашылуы ПРОТОН-НЕЙТРОНДЫ МОДЕЛІ A = Z +N Вольфган Паули Швейцар физигі В.Паули 1930 ж. элементар бөлшек заряды мен массасы (мүмкін) жоқ – нейтрино бар екенін болжады. Нейтринаның айрықша ерекшелігі – жоғары өтімділік қасиеті. Сол себепті оны анықтау өте қиын. Поль Дирак антибөлшектердің бар екенін болжады
«Әр бөлшектің антибөлшегі болуы керек»
Бөлшектер тек жұптардан туып, жоғалып кетуі мүмкін.
«Бөлшек-антибөлшек».
Элемент бөлшектер өзара алмасады, сонымен қатар энергияның сақталу заңы орындалады.
Элементар бөлшектер деп бір-бірімен соқтығыс кезінде бөлінбей, өзара айналуларға ұшырайтын бөлшектерді айтамыз. Антибөлшектер деп массасы дәл сондай бірақ заряды қарама- қарсы бөлшекті айтамыз. Әр бөлшектің антибөлшегі бар :
электрон - позитрон нейтрон - антинейтрон
Позитронның ашылуы е+
Американдық физик К.Д. 1932 жылы Андерсон бірінші антибөлшек, позитронды анықтады, оның 1928 жылы П. Дирак теориялық тұрғыда болжаған болатын.
Позитрон жоғары энергиясы бар гамма-квантынан қалыптасады:
γ → е - + е+
(электрон – позитронды жұп).
Аннигиляция
Позитронның ашылуымен зат пен өріс арасындағы бөліну құлдырады. Өріс затқа және зат өріске айнала алады.
Аннигиляция реакциясы:
e - + e + → γ + γ
Қазіргі уақытта әрбір бөлшектердің антибөлшегі бар екенін анықтады. Ғалымдардың «қарапайым» бөлшектер туралы идеясы антибөлшек табылған кезде өзгерді.
Бөлшектің антибөлшекпен соқтығысуы кезінде, аннигиляция жүреді - бөлшектердің сәулеге айналуы.
Достарыңызбен бөлісу: |