Бос радикалдар мен атомдар. Бос радикалдардың құрылымы мен алынуы. 2- дәріс

жүктеу/скачать 363.32 Kb.

бет	1/2
Дата	07.10.2022
өлшемі	363.32 Kb.
	#462125

1 2

Химфиз Лекция 2

R2C: -карбен

Бос радикалдар мен атомдар. Бос радикалдардың құрылымы мен алынуы.

2- Дәріс

Дәрістің мақсаты: Бос радикалдар мен атомдардың түрлері, құрылымы және алыну жолдарын қарастыру.

Дәрістің мақсаты: Бос радикалдар мен атомдардың түрлері, құрылымы және алыну жолдарын қарастыру.
Түйіндік сөздер: атомдар, бос радикалдар, бос валенттік, - және -радикалдар.
Бос радикал (монорадикал) – сыртқы валенттік орбиталінда жұптаспаған электроны бар бейтарап көп атомды бөлшек. Мысалы: СН3 – метил радикалы, NH2 – амин радикалы, ОН – гидроксил радикалы, RO2 - көмірсутектердің пероксид радикалы.
Жұптаспаған электроны бар бір атомды бөлшек радикал емес, атом деп аталады. Мысалы, Н - сутегі атомы, Cl - хлор атомы.
Бирадикал – екі жұптаспаған электроны бар бөлшек:

R2C: -карбен

Көміртек атомында жұптаспаған электроны бар бос радикалдардың екі типі бар: - және -радикалдар. -радикалдарда: жұптаспаған электрон  -орбитальда орналасады, ол бос валенттігі бар С атомының гибридтенуін сақтап қалады. Мұндай радикалдағы атомдардың геометриясы молекуланың құрылымына ұқсас. Мысалы, этилен Н2С=CH2 молекуласында С=С-Н бұрышы 120, ал одан түзілетін винил радикалында Н2С=CН бұл бұрыш 140-150.

-радикалдарда бос валенттік молекуладағы -байланыстар жүйесі бойынша делокализацияланбайды. Мысалы, С6Н5 фенил радикалында делокализация жоқ. Сонымен қатар,  радикалдарға жатады: формил (HC•=O) радикал, карбоксил (CO2-•) және пиридил (C5H5N+•) ион-радикалдар.

-радикалдарда жұптаспаған электрон р -орбитальда орналасады, сондықтан радикалдың түзілуі С атомының sp3-күйден sp2-күйге ауысуымен өтеді, бұл бөлшек геометриясына әсер етеді. Мысалы, метанның СН4 пішіні тетраэдр (С-Н байланыстарының арасындағы бұрыш 109), ал СН3 радикалының пішіні жазық және С-Н байланыстарының арасындағы бұрыш 120.
-радикалдың құрамында қос байланыс немесе ароматты сақина болса, онда бос валенттік делокализацияланады. Мысалы, аллил радикалында электрондық тығыздық келесі түрде таралады: Н2С∙ - СН = СН2
+0.62 –0,23 +0,62
Сондықтан оның құрылымын төмендегідей бейнелеуге болады:
СН2-СН2-СН3

 (15 электрон), 2 (23 электрон), ClO2 (33 электрон) және негізгі күйде 2 жұптаспаған р-электроны бар оттегі О2 молекуласы жатады.

3.Трифениметил радикалдың реакцияға түсу қабілеті төмен, себебі ондағы р-электрон үш ароматты ядроның 18 р-электронымен қосарлаңған
Екі заряды бар гидрохинон анионының тотығуы кезінде түзілетін семихинон:
Бензол сақинамен қосарлануының арқасында бұл бөлшектегі бос валенттілік делокализацияланған
Бос валенттілік радикалдың молекуламен әрекеттесуі нәтижесінде жоғала алмайды - бос валенттіліктің сақталу принципі. Сондықтан, егер жүйеде бос радикал пайда болса, онда ол ыдыстың қабырғасына түскенде немесе басқа бос радикалмен (рекомбинация процесінде) кездескенде ғана жоғалып кетуі мүмкін.

жүктеу/скачать 363.32 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2