БҰраманы қию үшін жонубұрамакескіш білдегі кинематикалық ҚҰрылымы және баптау машина жасау мамандығының студенттеріне «Металлкесу білдектері»

(ЖОО ішінде қолдануға)

Павлодар

УДК 621.9.06(07)

ББК 34.63-5я7

М48
С.Торайғыров атындағы ПМУ Ғылыми кеңесімен ұсынылған

Рецензенттер:

техника ғылымдарының кандидаты, профессор Олжабаев Р.О.

Зертханалық жұмыс «Металлкесу білдектері» пәні бойынша қарастырылған зертханалық жұмыстардың жалпы циклінің құрама бөлігі болады.

УДК 621.9.06(07)

ББК 34.63-5я7

©Шумейко И.А., Тастенов Е.Қ., Искакова Д.А., 2006

©

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006

Кіріспе
Өндірісте қолданылатын металлкесу білдектерінің үлкен әр алуандылығы олардың істеу принциптерін, берілген параметрлерді қамтамасыз етуге білдектерді күйге келтіру мен реттеуін меңгеруде қиындықтар тудырады.

Көрсетілген қиындықтарды жеңу үшін, атқарушы жүрістердің түрін анықтаудан, білдектің кинематикалық құрылымын құрудан, және кинематикалық топ пен күйленетін параметрлерді талдаудың қабылданған бір ізділігінен тұратын, білдекті күйге келтіру мен реттеуде жүйелі амалды қолдану керек.

Берілген амал өңделетін бөлшектің сапасының қажетті шығатын параметрлерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, және керегінде өңдеудің қателіктерінің түзілу себептерін табады да, оларды жояды. Жоғарыда мазмұндалғанның негізінде зертханалық жұмыстың мақсаты мен міндеттерін тұжырымдау мүмкіндігі туады.

Жеке және ұсақ сериялы өндіріс шарттарында ойманы кескішпен кесу тәсілі кең таралған.

Бұл зертханалық жұмыста студенттерге ойманың бұралмалы сызығын және қырынды қалыптастыру принципінен бастап ойманың берілген қадамын алуын анықтайтын нақты кинематикалық қатарларды алуға дейін қарастыратын жолының қадағалауын ұсынылады.

1 Зертханалық жұмыстың мақсаты мен міндеті
1.1 Зертханалық жұмыстың мақсаты – бұранда кесуде қолданылатын жону-бұрамакескіш білдегінің құрылымын елестету негізінде, оның кинематикалық ықшамсызбасын оқып білу және бұранданың әр түрлі қалыптарын кесуге білдікті есептеу мен күйлеудің практикалық дағдысын алу.
1.2 Зертханалық жұмыстың міндеті:

- осы әдістемелік нұсқауды оқып білу;

- жеке тапсырма алу және оқытушының, не болмаса оқыту шеберінің көмегімен зертханада (Б1-104) басқару тұтқаларының тағайындамасына көңіл аудара отырып, білдекпен танысу;

- тапсырманың (7 кесте, 9 сурет) берілген вариантымен санасып бөлшектің нобайын құру;

- кесу аспабын таңдау (бұранда пішінінің нобайын, негізгі бұрыштарын көрсетумен, аспаптың кесуші бөлігінің нобайын орындау);

- кесілетін бұранданың адымына күйлеу шарттарын жазу, кесілетін бұранданың берілген үлгісі мен адымына кинематикалық баланстың теңдігін құру;

- кесілетін бұранданың берілген үлгісі мен адымын қамтамасыз етуге қолданылатын барлық тұтқалардың орналасу ықшамсызбасын құру;

- кесу жылдамдығын таңдау, айналдырықтың айналу жиілігін анықтау, күйлеу шарттарын жазу және айналдырықтың алынған айналу жиілігіне тиісті кинематикалық баланстың теңдігін құру;

- оң- және солкірісті бұрандаманы алуды қамтамасыз ететін ерекшеліктерді, оның ішінде кесуші аспаптың ерекшеліктерін көрсету;

- варианттардың біреуі бойынша есепке сәйкес кесілетін бұрандаға күйлеу мен реттеуді орындау;

- бұранданы кесу;

- есеп құру және оны қорғау.

Білдіктің техникалық сипаттамасы

Центрлер биіктігі, мм 160

Центрлер арасының максималды қашықтығы, мм 710

Өңделетін бөлшектің ең үлкен диаметрі, мм

- тұғырдың үстінде 320

- құралкүймешіктің үстінде 180

Айналдырықтың айналу жиілігінің шектері, айн/мин 11-2240

Құралкүймешіктің берілістерінің саны 22

Құралкүймешіктің бойлық берілістерінің

мөлшерінің шектері, мм/айн 0,03-1,04

Кесілетін бұрандалардың түрі

- метрикалық, адымы мм 0,5-48

- дюймдік, 1"-дегі желістер (арқаулар) саны 48-2,5

- модульдік, модулі мм 0,25-12

Бас жүріс жетегі электрқозғалтқышының қуаты, кВт 4,5

- сыртқы қалпы бойынша: цилиндрлі және шошақты;

- бөлшекте орналасуы бойынша: сыртқы және ішкі;

- пішін қалпы бойынша: үшбұрышты, трапециалды, тікбұрышты, тіректі, дөңгелекті (жұмыр), ленталы;

- кірістер саны бойынша: біркірісті, көпкірісті;

- бұранданың көтеру бұрышының бағытына байланысты: оң және сол;

- бұрандының пішінінің параметрлерінің өлшем бірліктеріне байланысты: метрикалық, дюймдік, модульдік және питчтік.

Пайдаланушылық нышандары бойынша бұранданы жалпы тағайындалған және арнайылар. Жалпы тағайындалған бұрандаларға жататындар: бекітуші (метрикалық пен дюймдік), кинематикалы (тікбұрышты, трапециалды және тіректі), құбырлық және дөңгелекті. Белгілі бір түрдегі бөлшектер үшін қолданылатын, бұранда арнайы болады.

Ескерту: - Бұл зертханалық жұмыста бұрандалардың барлық түрлерін оқып білу мақсаты қойылмайды; студенттер бұрандалардың түрлерімен және құрылғылық ерекшеліктерімен алдынғы пәндерден таныс деп есептеледі; бұранданың кейбір ерекшеліктері қажеттілігіне қарай қаралатын болады.
4 Жону-бұрамакескіш білдегінің бұранданы кескендегі кинематикалық құрылымы
Бұранданың беті екі жасаушы сызықты түзеді: бұранданың пішіні және бұрама сызық. Түзуші жасаушы сызық (бұранданың пішіні) көшіру әдісімен алынады (кескіштің кесуші жиектерінің қалпы көшіріледі), сондықтан бұранданың пішінін алу үшін қалып түзу қозғалысы керек емес. Бағыттаушы жасаушы сызық (бұрама) кесу жылдамдығының қалып түзуші атқарушы қозғалысының ізі әдісімен алынады
,
қайда - айналдырықтың айналуы;

- онымен үйлестірілген, құралкүймешіктің кескішпен ілгерілемелі ауысуы (1 сурет).

1 сурет – Жону-бұрамакескіш білдегінің кинематикалық құрылымы

Бұранданы сомын кескішпен, не болмаса бұрандама кескішпен кескенде кесу жылдамдығының қозғалысы да солай туындайды, бірақ білдектің құрылымы (ерекшелік ретінде) – қарапайым Э11. Бұл мынағын байланысты, сомын кескіштің кесуші жиектері бұрама сызықтың бойында орналасқан және сомын кескіш айнала отырып, өзі сәйкес ілгерілмелі қозғалыс тудырады (2 сурет). Сондықтан бұранданы сомын кескішпен (бұрандама кескішпен) кескенде, бұранданың адымы күйге келтіру құралының көмегімен берілмейді. Сомын кескішті (бұрандама кескішті) құралкүймешікте, не болмаса артқы қыспақтың пинольінде арнайы) бұрандакескіш қысқы арқылы бекітеді. Дайындаманың бір айналымында бір адымға сомын кескіштің өстік және құралкүймешіктің, не болмаса пинольдің ауыстырылғанындағы жылдамдықтарының айырмашылығының есесін қайыруды оның қамтамасыз етуі үшін, қайсылардың жылдамдықтары сомын кескіштің жылдамдығынан 5-10% кем алынады.

Кескіштің бүйірлеріндегі артқы бұрыштарын, көтеру бұрышы дейінгі бұранданы кесу үшін, оң мен сол жақтарын әдеттегідей бірдей және тең қылады. Көтеру бұрышы жоғары бұранданы кескенде бүйірлеріндегі артқы бұрыштарын дейін үлкейту керек. Бүйірлеріндегі артқы бұрыштарды солай таңдайды, тек артқы беттердің бұранданың бұрама беттеріне үйкелуін болдырмасқа.

Бұрандакесуші кескіштердің алдынғы бұрышы, өңделетін материалдың қасиеттеріне байланысты тең қабылданады. Қатты және морт материалдар үшін кішілеу мәндерін таңдайды, тұтқыр және түрлі-түстілер үшін-үлкендеу. Бұранданы таза кескіштермен кескенде қабылдайды. Кескіштердің дұрыс қайралуын қимаүлгімен тексереді.

Бұранданың кескіштерін жылдамкескіш болаттың және қатты қорытпалардың пластиналарымен жабдықтайды. Болат бөлшектерді өңдегенде, алғашқы әрекеттерде Т15К6 және Т14К8 маркалы және ақтық әрекеттерде Т30К4 және Т15К6 маркалы қатты қорытпалы пластинкаларымен кескіштерді қолданады, шойын бөлшектерді өңдегенде ВК6М, ВК3М, ВК2, ВК2, ВК4 маркаларын пайдаланады.

Бұранданы кескішпен кесу үшін, бөлшекті сонша қыру керек, тек оның сыртқы диаметрі метрикалық 30 мм дейінгі бұрандаға, бұранданың сыртқы диаметрінен 0,14 - 0,28 мм кіші және 48 мм дейінгіге 0,17 – 0,34 мм кіші болғандай. Дайындаманың диаметрін кішірейтудің себебі, кесу үрдісінде материал деформацияланып, бұранданың сыртқы диаметрі ұлғаятын болғандықтан. Тесікте бұранданы кесуді, не бірден бұрғылыған соң (егер бұранданың дәлдігіне жоғары талаптар қойылмаса), не тесікті қырнап кеңейтуден соң (дәлірек бұрандалар үшін) жүргізеді. Сонымен бұрандаға тесіктің диаметрі
,
қайда - тесіктің диаметрі, мм;

- бұранданың сыртқы диаметрі, мм;

- кесу адымы, мм.

Сызбаның талаптарына байланысты бұрандама кескіштің шығыуы үшін жырашықпен бітіуі мүмкін. Жырашықтың ішкі диаметрін, енінің бұранданың екі-үш адымындайында бұранданың ішкі диаметрінен аздап кіші (0,1-0,3 мм-ге) орындайды. Бұранда бұрандамада, бұрамасұқпада және бірнеше басқа бөлшектерде жоқ болумен аяқталады, ол кесілетін бұранданың соңында кескішті алып кетумен түзіледі.

Траекторияны (кесілетін бұранданың адымын ) күйлеудің шарттары (КШ).

1 айналым айналдырықтың→, мм құралкүймешіктің ауыстырылуы.

6.1.1 Метрикалық бұранданы әдеттегі адымымен кесу

Бұл жағдайда құралкүймешіктің ауыстырылуы тікелей айналдырықтан алынады, яғни шығыр Б4 (3 сурет) сол жақ жайда орналасқан (ықшамсызбада көрсетілген). Шығыр Б4 тұтқаның 1 (4 сурет) көмегімен ауыстырылып қосылады. Қарастырылатын жағдайда тұтқа 1 «әдеттегі адым» жайында орналасқан, блоктың Б4 3 суретте көрсетілген жайына сәйкес. Қозғалмалы тістегеріш жүріс бұрамасының айналу бағытын өзгерту үшін арналған. Тістегеріш тұтқамен 2 (4 сурет) басқарылады, және де ол оң кірісті бұранданы кескенде «берілістің бағыт өзгерткіші» жазуына қатысты сол жақ жайға орналыстырылады.

Алмасу тісті шығырлары және (3 сурет, күйге келтіру құралы) 30-66-36 ықшамсызбасы бойынша орналастырылады, не метрикалық бұранданы кесуге лайықты. Жұдырықшалы муфта қосылады, ал XIV біліктің тістегеріші XII біліктің тістегерішінен бірмезгілде іліністен шығарылады, ал XV біліктің тістегеріші XIV біліктің қозғалмайтын тістегерішімен ілінісу үшін оңға қарай жылжиды. Муфта , тістегеріш және жылжымалы тістегеріш «метрикалық, модульді бұранда» жайларына қойылатын тұтқаның 2 көмегімен ауыстырылады.

5 сурет – Беріліс қорабының механизмдерін басқару тұтқалары.

Бұрандалардың берілген адымдарын алу мақсатында, тісті дөңгелектерді ауыстырып қосу тұтқалардың 1 және 3 (5 сурет) көмегімен орындалады. Тұтқа 1 XII мен XIV біліктердің арасындағы алты берілісті қамтамасыз ететін Б5, Б6 және Б7 (3 сурет) шығырларын алты позицияға ауыстыруды басқарады, тұтқа 3 (5 сурет) XV мен XVI біліктердің және XVI мен XVII біліктердің араларындағы екіден сәйкес берілістерді қамтамасыз ететін Б8 және Б9 (3 сурет) шығырларымен төрт позицияға басқарады. Тұтқалардың 1 мен 3 (5 сурет) жайы және бұранда адымының оларға сәйкес шамасы 1 кестеде көрсетілген, тұтқалардың жайлары және соларға сәйкес берілістері 2 және 3 кестелерде көрсетілген.