Денелердің бір-біріне әрекет етуші күштері модулі бойынша тең және бағыттары қарама-қарсы

жүктеу/скачать 2.68 Mb.

Дата	21.02.2023
өлшемі	2.68 Mb.
	#469842

Бүкіләлемдік тартылыс заңы 26-29.11.18 (1)

Бүкіл әлемдік тартылыс заңы.
Гравитациялық тұрақтының физикалық мағынасы

Ньютонның бірінші заңы	Денелердің бір-біріне әрекет етуші күштері модулі бойынша тең және бағыттары қарама-қарсы.
Ньютонның екінші заңы	Денеге басқа денелер әрекет етпесе немесе олардың әрекеті теңгерілген болса, онда дене не тыныштықтағы күйін сақтайды, не түзусызықты және бірқалыпты қозғалысын сақтайды.
Ньютонның үшінші заңы	Денеде туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал массасына кері пропорционал.

Ауырлық күші	тіректің денеге әрекет ететін серпімділік күші.
Серпімділік күші	Денелердің Жерге тартылу күші.
Үйкеліс күші	Дененің көлемі мен пішіні өзгерген кезде пайда болатын күш.
Тіректің реакция күші	Денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күш.

Масса	м/с2
Үдеу	Н
Күш	кг
Ұзындық	Н/м
Қатаңдық	м

Масса	a = F\m
Үдеу	m = F\a
Күш	k = F\l
Ұзындық	F = ma
Қатаңдық	l = F\k

Ол Жердің гравитациялық өрісінің әсерінен құлады
Айға қандай да бір күш әсер етіп тұрғандықтан, ол өз орбитасын тастап кетпей тұр
Бұл бір ғана күш болуы мүмкін ғой?
Бүкіләлемдік тартылыс заңы.
Исаак Ньютон – ағылшын физигі және математигі
4.01.1643ж. –31.03.1727ж.
“Табиғат – оған ашық кітаптай, үнемі оқумен болатын”
А. ЭЙНШТЕЙН
БҮКІЛӘЛЕМДІК
ТАРТЫЛЫС ЗАҢЫ
ҚАЛАЙ АШЫЛДЫ?

Бүкіл әлемдік тартылыс заңы.

Заңды И. Ньютон 1667 жылы ашты. 1665 жылы 23-жасында Ньютон Айды орбитада ұстап тұратын күш, Жерге алманың құлауына септігін тигізетін күш табиғатына ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін жалғастыратын түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді.

1678 ж. Ньютон механиканың негізгі заңдары болып табылатын бүкіләлемдік тартылыс заңын жазды:
Екі дене бір-біріне массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал арақашықтықтарының квадратына кері пропорционал күшпен тартылады,

мұндағы m1 және m2 – өзара әрекеттесуші екі дененің массасы, r – денелердің арақашықтығы, G – гравитациялық тұрақтылық (латынша gravitas – ауырлық деген сөзді білдіреді).
Генри Кавендиш
10. 10. 1731 — 24. 02. 1810
1798 ж. гравитациялық тұрақты ағылшын физигі
Генри Кавендиштің иірілмелі таразысының көмегімен
өлшенді.
Кавендиш тәжірибесі
Гравитациялық әреттесу
Н – жіңішке жіп
L – екіметрлік өзекше
m – қорғасын шар(диаметрі 5см, массасы 775г)
M – қорғасын шар(диаметрі 20см, массасы 49,5кг)
r – үлкен және кіші шарлардың арақашықтығы
Иірілмелі таразы

Гравитациялық тұрақтының физикалық мағынасы

G – гравитациялық тұрақты, оның сандық мәні, массалары белгілі денелердің бір-біріне тартылатын күшін өлшеу жолымен анықталады.
Физикалық мағынасы:массалары 1 кг, бір-бірінен 1 м қашықтықта орналасқан 2 дене өзара F=6,67 10 -11 Н күшпен тартылады.
G=6,67 10 -11 Н м2 /кг 2
Барлық денелер жер бетіне тартылыс әрекетінен, еркін түсу үдеуімен қозғала отырып құлайды
F = gm

Жаңа сабақты бекіту сұрақтары: 1. Бүкіләлемдік тартылыс заңы қалай тұжырымдалады? 2. Формуласын көрсет. 3. Гравитациялық тұрақтылықтың сан мәні неге тең? 4. Гравитациялық тұрақтылықтың физикалық мағынасын түсіндіріңдер.

Есептер шығару:

Массасы 1 кг шар жерге қандай күшпен тартылады:Жердің массасы 61024кг, шардың массасы 1 кг, олардың центрлерінің ара қашықтығы жер радиусына 6,4106м-ге тең. Жер мен оның үстінде жатқан шардың арасындағы тартылыс күшін есепте.

жүктеу/скачать 2.68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: