Дәріс №1 Баға туралы ұғым, маңызы, жасау қағидалары Жоспар

Ол үшін шығындарды , өндіріс көлемін және пайданы өзара байланыстыратын басқарушылық модельдер зерттеледі. Бұл зерттеудің нәтижесінде өзгермелі, тұрақты шығындар, баға және өндіріс көлемінің ең тиімді мөлшерін анықтауға мүмкіндік туады. Бұл талдаудың басқаша аты CVP-талдау (Cost-Volume-Profit) немесе шығынсыздық нүктесін анықтау әдісі.

Шығынсыздық нүктесі деп өнімді өткізуден түскен табыс осы өнімді шығаруға кеткен шығындарға тең болатын өндіріс көлемін атайды, яғни бұл өндіріс көлемі бойынша кәсіпорын пайда да алмайды, шығыны да болмайды. Осы нүктені есептеудің үш әдісі бар:

1. Теңдеулер арқылы.

Түсім - өзгермелі шығындар – тұрақты шығындар = пайда

Егер түсімді шығынсыздық нүктесіне сай келетін өндіріс көлемі мен өнім бағасының көбейтіндісі ретінде көрсетсе формула келесі болады:

Qш*P = Qш*VC – FC (1)

Осыдан:

Берілген формула бойынша шығынсыздық нүктесіне сай болатын өндіріс көлемін анықтауға болады, оны ақшалай формаға айналдыру үшін оны бағасына көбейтуге болады.

Осы формула негізінде кәсіпкерге мақсат қойған пайда мөлшерін алу үшін қажет өндіріс көлемін анықтауға болады. Ол үшін (1) формулада оң жаққа мақсатты пайда мөлшерін қосып жазуға болады.

2. Маржинальды пайда әдісі.

Бұл теңдеулер әдісінің модификациясы.

Маржинальды пайда деп өнімді өткізуден түсетін табыс пен өзгермелі шығындар арасындағы айырманы атайды, яғни кәсіпорын пайдасын алу үшін және тұрақты шығындардығ орнын жабу үшін қажет ақша мөлшері.

(2) формуланы өзгерту арқылы өндіріс көлемі мен маржинальды пайда арасындағы байланысты көруге болады.

Qш= FC/(P – VC)= FC/P(1-(VC/P)) = FC/P(1-d) (3)

Мұндағы d - өзгермелі шығындардың өнім бағасындағы меншікті шамасы

1 - d - өнім бірлігіне саналған маржинальды пайда деңгейі.

3. Графикалық әдіс. Көрнекі түрде «шығындар-өндіріс көлемі-пайда» кешенді графигін салу арқылы жүзеге асады. Ордината бойынша шығындар мен табыс деңгейі көрсетілсе, абсцисса бойынша өнім бірліктерінің саны көрсетіледі. Бұл әдіс бойынша шығынсыздық нүктесі жалпы шығындар мен жалпы табыс графиктерін салып, олардың қиылысу нүктесін анықтау арқылы табылады. Осы нүктенің сол жағында шығындар зонасы болса, оң жағында табыстар алу зонасы анықталады.

Шығынсыздық нүктесін есептегенде келесі шарттар алдын ала орындалады деп алынады: өндіріс көлемі сату көлеміне тең болады; өнім бірлігінің бағасы және өзгермелі, тұрақты шығындардың шамалары өзгермейді; өнімнің тек бір түрі өңдіріледі және т.с.с.

Екі әдіс бар:

1) Толық шығындар әдісі. Бұл әдіс бойынша тұрақты және өзгермелі шығындар, сондай-ақ, нормативті пайда шамасында болатын қосылым бір-біріне қосылады. Бізде кеңінен қолданылады. Негізгі артықшылықтары:

• 
  пайда болу сипатына тәуелсіз барлық шығындар толығымен қайтарылады.
  
• 
  Берілген нарық жағдайында максимальды болатын пайда алу мүмкіндігі туады.
  
• 
  Қазір қолданылатын калькуляция тәжірибесі осы әдіске сай ұйымдастырылған.
  

• 
  шығындарды азайту мүмкіндіктерін анықтау қиын, нәтижесінде кәсіпкерде шығындарды азайтуға ынтасы төмендейді;
  
• 
  бағаға әсер ететін факторларды есебке алу қиын, нәтижесінде тауардың бәсекелестік қабілеті азаяды.
  
• 
  Сұраныс деңгейімен байланысы өте нашар, яғни нарықтық қарым-қатынастар есебке алынбайды.
  

Нормативтік шығындарға өнім бірлігін шығаруға кететін алдын ала анықталған шығындар жатады. Аты нормативтік болғандықтан, мұнда өндірісті ең тиімді жолмен ұйымдастыру, іс жүзіндегі жұмыс жағдайларын есебке алу көзделеді.

Берілген шығындар іс жүзіндегі шығындармен салыстырылып, болған ауытқулардың себептері зерттеледі және байқалған кемшіліктерді жою шаралары құрастырылады. Бұл әдістің артықшылықтары:

Нормативтік шығындар ең нәтижелі шығындарды көрсетеді, яғни іс жүзіндегі шығындарға үлгі ретінде болады;

Есепті жұмыс азаяды, яғни пайдалы ақпараттың үлкен көлемін алуға мүмкіндік туады;

Шығындарға бақылау жүргізу жеңілдейді.

Өндіріс шығындарына әсер ететін барлық факторларды есебке алуға мүмкіндік бар.

Бұл әдістің негізгі кемшілігі ретінде техникалық, экономикалық тұрғыдан дәлелді нормативтерді, стандарттарды дәл анықтаудың қиындығын атауға болады.

3) Шығындарды есебке алу және бағаны анықтау үшін қысқартылған шығындар әдісі қолданылу мүмкін (Батыста кең қолданылады). Оның басқаша аты «директ-костинг» (АҚШ-та) немесе тура шығындар бойынша калькуляциялау. Жанама шығындар бұл әдіс бойынша қаржы нәтижелеріне кіргізіліп, фирманың жалпы пайдасын кемітеді. Европада бұл әдісті маржинал-костинг деп атайды және мұнда өндіріс көлемінің шығындардың өзгерісіне әсерін қарастырады, яғни өзгермелі шығындар бойынша калькуляциялауды көздейді.

Іс жүзінде осы екі әдіс бір-біріне өте ұқсас, өзара алмастыруға болады, өйткені шығындар тізімі бірдей.

4) Шекті (маржинальды) шығындар әдісі бойынша әсіресе рентабельді өнім түрлерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс бойынша фирманың жалпы пайдасын өсіретін өнім түрлері анықталады, ал тұрақты шығындар өнім түрлері бойынша емес жалпы есептеліп, фирманың жалпы пайдасынан алынады. Осы әдіс көмегімен фирма өзінің өндірістік қуатын максимальды пайда әкелуге жағдай жасап тиеуге мүмкіндік алады. Бұл әдісті, сондай-ақ, әртүрлі міндеттерді шешуге қолдануға болады: қысқамерзімді сатулардың минимальды бағасын анықтауда, әртүрлі технологияларды таңдауда, қосымша күрделі салымдарды салу қажеттілігін анықтағанда, өндіріс көлемінің табыс деңгейіне әсерін зерттегенде және т.б.

Әртүрлі себептерге байланысты біздің тәжірибемезде кәсіпорындар бұл әдісті өте сирек қолданады. Оған себеп болған: басқарушылық және салық есебінің ара-қатыстарының сәйкес емес болуы, жоғары білікті мамандардың аз болуы, баға жасауда мемлекеттік реттеудің жоғары деңгейі және т.б.

1. 
   Баға деңгейін тауар құндылығына қарай анықтау
   
2. 
   Тұтынушылардың баға деңгейіне қарай іс-әрекетін зерттеу
   
3. 
   Жеке, көтерме және бөлшек саудада бағаны жасау ерекшеліктері
   

баға – сатулардың мүмкін көлемі - өндірістің мүмкін көлемі - өнім бірлігіне шығындар.

Берілген әдістің басты мақсаты – фирма үшін тиімді болатын «құндылық/шығындар» ара-қатысын қамтамасыз ететін және оның негізінде пайда көлемін максимальды жасайтын баға деңгейін орнату.

Көбінесе, маркетологтар тұтынушылардың берілген тауарға төлеуге дайын бағасын анықтауға көңіл бөледі. Бірақ, бұл қате, өйткені тұтынушылар баға деңгейін тауардың іс жүзіндегі құндылығынан әлдеқайда төмен етіп қоюға тырысады. Оған екі негізгі себеп бар:

Біріншіден, тәжірибесі бар тұтынушылар тауар үшін бағаны атағанда өте сирек шындық айтады, әсіресе бұл фирмаларды жабдықтайтын кәсіби маманданған тұлғаларға тән. Олар керісінше, тауардың шын мәніндегі құндылығын көрсетпей, оны сатушы алдында төмендетуге тырысады. Маркетологтар бұл жағдайда ақпарат жинағанда жалған ақпаратқа тап болуы мүмкін.

Екіншіден, тұтынушылар тауардың шын мәніндегі құндылығы жөнінде толық мәлімет алмай, оның пайдалылығын кемітіп қарастыруы мүмкін.

Сондықтан да, фирма маркетологтары тауардың іс жүзіндегі пайдалылығына сай болатын баға деңгейі бойынша тұтынушылардың сатып алуға дайын болуын қамтамасыз етуге назар аудару қажет.

Басқа сөзбен айтқанда, маркетологтар және жабдықтаушылар сатып алушыларды берілген тауар үшін деңгейі жоғары баға төлеуге ынтасын қалыптастыру керек. Ол үшін бұл тауардың пайдалылығы осы тұтынушылар «өздері ойлағаннан» әлдеқайда көбірек екенін сендіру қажет. Содан кейін бұл жұмысқа қаржы және бухгалтерлік есеп мамандары кіргізіледі, олар өндіріске кететін шығындарды басқарады. Нәтижесінде фирмаға қажет жағдай туындайды: сатып алушылар төлеуге дайын тауар құндылығы мен осы қасиеттері бар тауарды шығаруға кеткен шығындар арасындағы айырма максимальды болады. Сонда баға жасаудың негізгі міндеті – бұл осы айырманың негізгі бөлігін фирма пайдасына, ал кем бөлігін сатып алушы пайдасына келетіндей етіп жасау.

1. Ауыстыратын тауарлар бар болуы туралы көзқарастар эффектісі. Көбінесе, сатып алушылар тауарға баға бергенде басқа баламалармен салыстыруға тырысады. Егер тұтынушының осы тауар нарығы туралы білімі жоғары болса, онда оның осы тауарға бағасы да дәлірек анықталады. Бірақ, негізінен тұтынушылардың тауар баламалары жөнінде білімі әлдеқайда төмен, кейде тіпті жоқ. Сонымен қатар, берілген тауарға балама ретінде болатын басқа тауарлар тізімі әр тұтынушыда әртүрлі болады, яғни мұнда субъективті фактор есебке алынады. Осыған байланысты фирма өзінің тауарына баламалар бар болуын жасыруға тырысу керек. Ол үшін коммивояжерлерді, телемаркетингті қолданады.

Егер тауар түрлері өте көп болса, нарықта берілген тауарға қойылатын баға деңгейі жөнінде жалпы қоғамдық пікір туындайды (орташа нарықтық бейтараптық бағасы). Бұл жағдайда тұтынушылардың баға деңгейінің өзгерісіне сезімталдығын төмендету жолдары қарастырылады. Мысал ретінде, компьютерлерді сатуда «мұнараны жасауды аяқтау» сияқты тәсіл қолдануға болады. Сонымен, берілген факторды басқаруға мүмкіндік бар.

2. Бірегейлік. Бұл тұтынушыда салыстырудың қажет еместігі сезімін тудыру үшін тауардың ерекшелігін қамтамасыз ету.

Бірегейлік эффектісі – тауар бірегейлігі неғұрлым жоғары болса, солғұрлым сатып алушының баға өзгерісіне сезімталдығы азаяды. Сондықтан да ауыстырғыш тауарлар көп нарықтарда қызмет ететін фирмалар өз өнімдеріне ерекше қасиет беруге тырысады, сонда нәтиже барлық шығыннан асады. Бұл қасиеттерді тек жасап қана қоймай, оны тұтынушыға хабарлап, осы қасиеттің оған пайдалы болатындығын дұрыс көрсету керек.

3. Ауысуға кеткен шығындар эффектісі – бұл берілген тауардың басқа маркасын сатып алуды ұйымдастыруға кеткен шығындар неғұрлым жоғары болса, солғұрлым сатып алушылардың баға өзгерісіне сезімталдығы төменірек болады, яғни сатып алушылар жаңа маркалы тауарды алуға құштарлығы экономикалық әдетке байланысты жоғары болмайды, тіпті оның бағасы төменірек болса да. Берілген эффект бұрын тауарды сатып алуды ұйымдастыруға кеткен шығындар амортизациясы өскен сайын төмендейді және нольге айналуы мүмкін (мысалы АҚШ-та автомобильдер нарығы).

4. Салыстырулар қиындығы. Іс жүзінде тауардың нақты қасиеттерін басқа ұқсас тауармен салыстыру өте қиын және ол көбінесе тауарды сатып алудан немесе қолданудан кейін ғана мүмкін болады. Осыған байланысты тұтынушылар жаңа тауар бағасына және жарнамасына келіссе де олардың бұл тауарды сатып алуы белгілі бір қиындықпен өтеді, өйткені бұл тауардың шын мәнінде қасиеттеріне күдігі болады. Тұтынушылар қымбат болса да бұрын қолданған, өздері білетін тауар алуға тырысады, яғни баға өзгерісіне сезімталдығы төмендейді (мысалы, шетел кондитер өнімдері). Сондай-ақ, салыстыруларды фирмалар басқа жолмен қиындатады, мысалы, тауар ыдысының сыйымдылығын ауыстыру арқылы немесе қосымша тауар қоса сату арқылы.

Сонымен, салыстырулар қиындығы эффектісі – бұл егер тауарларды қасиеттеріне және бағасына қарай салыстыру қиын болса, әйгілі тауарлар немесе әйгілі фирма тауарлары бағаларының өзгерісіне сатып алушылардың сезімталдығы кемиді (brand маркасын иеленудің артықшылығы осы). Осы эффектіні пайдалана отырып, фирмалар өздерінің бағаларына қосымша пайда түсіре алады (яғни баға қосылымын қолданады).

5. Сапаны баға арқылы бағалау. Баға тек алынатын ақша мөлшері ретінде ғана емес, сондай-ақ, сапаны сипаттай алатын көрсеткіш ретінде қолданылады. Мұндай тауарлардың үш тобын бөліп көрсетуге болады: беделді (имиджді) тауарлар, эксклюзивті тауарлар, сапаның басқа сипаттамалары жоқ тауарлар.

Берілген эффект – бұл сатып алушы бағаны тауардың сапасын сипаттайтын көрсеткіш ретінде қарастырса оның баға өзгерісіне сезімталдығы азаяды.

6. Тауардың қымбаттылығы эффектісі – бұл тауарды алуға кеткен абсолютты шығындар немесе бар табысқа пайыз үлесі неғұрлым жоғары болса, солғұрлым сатып алушылардың баға деңгейіне сезімталдығы өседі. Бұл көбінесе, өте қымбас тұратын тауарларға қатысты болады. Тауарларды алу шығындарына барлық шығындар жатқызылады: ақша, жеткізуі, іздеу уақыты және с.с.

7. Соңғы нәтиженің маңыздылығы. Тұтынушылар жиі тауарды қандай да бір мақсатқа жету үшін аралық қажеттілікті қанағаттандыру үшін сатып алады (мысалы цемент үй салу үшін). Бұл жағдайда соңғы нәтиженің маңыздылығы эффектісі байқылады - қандай да бір соңғы нәтижеге жетуге кеткен жалпы шығын көлеміне сатып алушының сезімталдығы жоғары болған сайын және бұл шығындар көлемінде берілген аралық тауарға кеткен шығын үлесі жоғары болған сайын бұл сатып алушының тауар бағасының өзгеруіне сезімталдығы да өседі.

Бұл эффект екі түрлі болуы мүмкін: біріншісі: туатын сұраныстың детерминациялану дәрежесі – сатып алушы үшін соңғы нәтиженің маңыздылығы мен оның осы нәтижеге жету үшін қажет тауар бағаларына сезімталдығы арасындағы байланысты көрсетеді. Екіншісі: сатып алушының берілген аралық тауар бағасына сезімталдығы мен осы тауарға кеткен шығындардың соңғы нәтижеге кеткен жалпы шығындардағы үлесі арасындағы байланысу дәрежесі.

8. Шығындарды бөлу мүмкіндігі. Бұл эффект егер сатып алу шығындарына тағы бір тұлға қатысқанда пайда болады, яғни осындай тұлға болса, сатып алушының баға өзгерісіне сезімталдығы азаяды.

9. Баға «дұрыстығы (әділдігі)» шамасы. Эффект – егер тауар бағасы сатып алушы санайтын «әділді», «дәлелді» баға деңгейінен неғұрлым қатты айрықшаланса, оның оған сезімталдығы өседі. «Әділді» баға деңгейін дәл санауға болмайды, ол сатып алушылардың субъективті көзқарастарына негізделеді. Жалпы алғанда бағаның «әділсіз» болуын сипаттауға негіз беретін үш фактор бар:

1) қазіргі бағаны бұрын болған бағалармен салыстыру арқылы

2) берілген тауар бағасын ұқсас тауарлар бағаларымен немесе ұқсас жағдайларда төленген бағалармен салыстыру арқылы

3) тауардың тұтыну стандартын қалыптастыруда атқаратын рөліне қарай. Екі вариант бар: тауар қазіргі тұтыну жағдайын сақтау үшін алынады; тауар тұтыну жағдайын жақсарту үшін алынады. Бұл эффект психологиялық сипатта болғандықтан оны басқаруға болады.

10. Қорларды жасау эффектісі. – тауардың қорлар құрамында сақтауға қолайлығы өскен сайын сатып алушылардың тауар бағасының қысқа мерзімде ауытқуына сезімталдығы өседі. Әсіресе бұл эффект бағаны кенеттен өзгерткенде жақсы байқалады.

3. Жеке және бөлшек саудада бағаны жасау.

Бұл өрісте сауда агенттері тұтынушының сұрауларын қанағаттандыру мәселесімен қатар фирма пайдасын өсіру мәселесін шешу қажет. Ол үшін сауда статистикасын жинап, нарық потенциалын өлшеп, нарық ақпаратын талдау нәтижесінде маркетингтік тәсілдер мен жоспарлар құрастырылады. Яғни, сауда агентінде міндетті түрде маркетингілік талдау дағдылары болу қажет. Жеке және бөлшек саудада өткізу көлемін өсіруге емес, нарық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған сауда аппаратын жасау қажет. ҒТП нәтижесінде сатып алушы түрі көп және күрделі тауарлардың ішінен ең сенімді және сапалы тауарды таңдауға қиналады. Бұл жағдайда өңдірушілер өз тауар жөнінде толық ақпарат беріп, оның ерекшеліктерін және қолдану ережелерін айтып қана қоймай, істе көрсетуге тырысу қажет. Бұл орайда, «Цептер» сияқты компанияның тәжірибесін қолдану іске сай болар еді. Олар өз өнімін презентация жүргізу арқылы сатады, яғни агент тауарды әкеліп, оның сипаттамасын толығымен беріп, іс жүзінде қолдану барысын көрсетіп, барлық сұраққа толық жауап беруге тырысады. Сатып алғаннан кейін бұл тауарға өмірлік кепілдеме беріледі, тауар барлық елдерде мерзім сайын арнайы сынаудан өткізіледі, пайда болған сұрақтарға фирманың аймақтық менеджерлері толық жауап береді. Берілген компанияның басты ұраны «Әдемі, жоғары сапалы, бірақ ... қымбат».

Көтерме саудадағы бағалар.

Көтерме сатулар көбінесе нақты бағалар бойынша жүргізіледі. Бағаны тіркеу тәртібіне қарай келесі баға түрлері болады:

Келісім шарт орындалу процесінде тіркелетін баға шамасы (реттелетін, икемді, тербелмелі) тауардың әр партиясын жіберу алдында немесе белгілі бір мерзім сайын екі жақпен келісіледі. Сатып алушыға кейде қосымша жеңілдіктер беріледі. Ол бағаны қайта қарастыру мерзімін таңдайды, бірақ бұл жағдайда баға анықтау шарттары және ережесі бекітіледі.

Тауарларды жібергенде нарықтық бағаларға қарай тауар бағасының тербелістері жөнінде арнайы шарт қолданылады (Тек «көтеру» шарты, немесе «төмендету» шарты, немесе «Көтеру/төмендету» шарты). Бұндай шарттар көбінесе биржада котировкасы бар тауарларға қолданылады.

Мысалы, биржалық тауарларға байланысты келісімдер жасалғанда қандай биржаның котировкасы қолданылады, котировка жасау бюллетеньнің қай рубрикасы (бөлімі) бойынша баға анықталады, қандай мерзім ішінде сатып алушы бағаны тіркеуге дайын болатындығын сатушыға хабар береді деген сұрақтар арнайы шешіледі. Бұл келісімдерді онкольды деп атайды.

1. 
   Баға жасау әдісін таңдау белгілері
   
2. 
   Соңғы бағаны анықтау
   
3. 
   Баға стратегиясын қалыптастыру мәселесі
   

1. Баға стратегиясын және баға түрін таңдау процесі негізінен жабдықтаушының қысқа мерзімді мүддесіне емес, тұтынушының көзқарасына және оның сұрауларына негізделу керек.

Кейде бәсекенің нәтижесінде нарықта белгілі бір баға стандарты қалыптасады (баға түрі және деңгейі). Бұл баға тұтынушы үшін аса тиімді болмаса да, оған үйреншікті болып кетеді.Бұл жағдайларда кез келген компания маркетингтік тәсілді қолданса, жергілікті жағдайды толығымен зерттеп, сұраулардың ерекшеліктеріне сәйкес тұтынушыға әлдеқайда тиімді баға схемасын ұсынса орасан зор табысқа жетуге мүмкіндік алады. Сондықтан да бәсеке деңгейі өте жоғары болғанда, кәсіпорын тауарының түрлілігі тар болғанда және берілген кәсіпорынның нақты нарықтық күші төмен болса, бұл кәсіпорын нарық белгілеген баға деңгейін ұстануға мәжбүр болады. Ал, өзінің жалпы стратегиясының бір элементі ретінде маркетингтік стратегияны құрастырып, баға құрастыру процесін осы стратегияның негізгі бөлігі ретінде қолданатын компания нарықта үлкен артықшылыққа ие болады.

Баға жасау әдісін таңдау процесінде компания келесі факторларды (белгілерді) есебке алу қажет:

• 
  экономикалық жағдай (тұрақсыздық);
  
• 
  инфляция деңгейі
  
• 
  шикізат және қаржы қорлары бағаларының динамикасы;
  
• 
  бәсеке деңгейі;
  
• 
  сатып алушылық қабілеттің төмендеуі;
  
• 
  ұқсас тауарлар өндірісінің дамуы (плагиат, сауда маркаларын қолдану және с.с)
  

• 
  шығындалмен белгіленген бағаның минимальды деңгейі;
  
• 
  сұраныспен белгіленген бағаның максимальды деңгейі;
  
• 
  бағаның оңтайлы мүмкін бағасы.
  

Таңдалған әдістемеге және басқа нарықтық факторларға қарай фирма баға жасау тактикасын ойластырады және баға түрін таңдайды.

Келесі баға жасау түрлері және баға түрлеріне сөздік жасау қажет.

Активті баға жасау, Бағалар қол шатыры, Баға жасаудың бейтарап стратегиясы, Параметрлік баға жасау, Пассивті баға жасау, Баға саясаты, Тіркелген бағалар саясаты, Сыйлықты баға, Баға жасау тактикасы, Базистік баға, Шығынсыздық бағасы, Жалпы баға, Қалпына келтірілген баға, Мемлекеттік баға, Іс жүзіндегі баға, Демпингтік баға, Жалғыз баға, , Соңғы баға, Интервенционды баға, Арыз бағасы (иск), Картельды баға, Каталожды баға, Консалтингтік қызметтер бағасы, Келісімдік баға, Котировкалы баға, Қызыл баға, Жеңілдігі бар баға, Әлемдік баға, Нетто бағасы, Ортақ баға, Оңтайлы баға, Жіберу бағасы, Паушальды баға, Клиринг бойынша баға, Сатып алушы бағасы, Сатып алу бағасы, Толық баға, Шекті баға, Ұсыныс бағасы, Өндірісті тоқтату бағасы, Өндіріс бағасы, Кенеттен түскен баға деңгейі, Резервтеу бағасы, Баға қатары, Кейін тіркелетін баға, «Спот» бағасы, Субвенциальды баға, Тұрақты баға, Тығыз баға, Сауда бағасы, Үштік бағасы, Басқарылатын баға, Саудаласу бағасы, Фабрикалы баға, Фактурлы баға, Таза баға, Тауар құндылығына байланысты баға, «Баға шеңбері».

1. 
   Жұртшылыққа басылынатын және есептелінетін бағалар.
   
2. 
   Анықтамалы бағалар, биржалық бағалар, орташа экспортты және импортты бағалар туралы түсінік.
   

Контрактты баға – тауарды (контрактты) сату-сатып алу бойынша келісімінде тіркелген баға, оның ішінде сыртқы сауда операцияларында. Келісімдік бағалардың деңгейін анықтаудың бастапқы кезеңінде өнімді таңдағанда және жібергенде бағаның екі түріне негізделеді: басылынатын (хабарланатын)-published price және есептелінетін бағалар – settlement price.

Басылынатын бағалар ақпараттың арнайы немесе фирмалық басылымдарда, басқа ақпарат көдерінде көрсетіледі. Олар, көбінесе берілген өнімнің ең ірі өңдірушілері, жабдықтаушылары орнататын әлемдік баға деңгейін сипаттайды (world market price). Мысалы, бидай және аллюминийге әлемдік баға ретінде Канаданың экспорттық бағалары қолданылады; ағаш материалдарына – Швецияның; каучук – Сингапур биржасы; құнды жүн –теріге – Санкт-Петербург және Лондон аукциондары; шай – Калькутта, Коломбо және Лондон аукциондары.

Жабдықтаушы-елдер әлемдік бағаны негізінен шикізаттық тауарларға қойса, дайын өнімге немесе жабдыққа ең алдыңғы қатарлы фирмалар орнатады.

Басылынатын бағаларға келесі жатады: анықтамалық (advertised price), биржалық котировкалар (exchange quotation), аукцион бағалары (auction price), іс жүзіндегі келісімдер бағалары (price of the actual quotation), ірі фирмалардың ұсынылыған бағалары (price of an offer).