Дәріс Модуль Іскерлік этикет Тақырып Бизнес этикасы мен мәдениеті

Дәріс 1.
Модуль 1. Іскерлік этикет 
 
Тақырып 1. Бизнес этикасы мен мәдениеті 
Сұрақтар: 
1. Этика түсінігі, іскерлік қарым-қатынас түрлері 
2. Кәсіби этика нормалары 
3. Академиялық адалдық 
 
1-сұрақ 
Этика – мораль туралы ғылым. ―Этика‖ терминін б.з.б. ІV ғасырда 
Аристотель енгізді. Ол этика адамгершілік, мораль туралы ілім деп кӛрсетті. 
Этика – мораль туралы түсінік береді, оны түсіндіреді және моральға 
үйретеді. 
Мораль дамуындағы нәтижелерге 60-шы жылдары кӛптеп қол жете 
бастағанын айта кету керек. Осы уақытта О.Г.Дробницкийдің «Мораль 
түсінігі» деген негізгі еңбегі жарық кӛрді. 60-шы жылдары мораль теориялық 
анықтамаларына әр түрлі кӛзқарастар туды, мораль пайда болу және 
теориясы мәселелеріне қатысты дискуссиялар болды. Осы уақытта 
С.Ф.Анисимовтың, В.Г.Ефимованың, А.А.Гусейкованың, В.П.Кобляковтың, 
А.И.Титаренконың, Г.Г.Акмамбетованың және тағы басқа ғалымдардың 
мораль жалпы теориясы және этиканың теориялық мәселелерін 
қарастыратын еңбектері жарық кӛрді. 
Джен Ягер «Деловой протокол» кітабында іскерлік этикеттің негізгі 
принциптеріне тоқталған: 
1. Ұқыпты болыңыз. Бұл принцип батыс іскерлік мәдениетінің «Мәңгі 
заңына» жатады: іскерлік кездесу, іс шараларға уақытында келу, жобалар мен 
тапсырмаларды уақытында тапсыру. Кеш қалу – Сіздің атыңызға, басшылық 
және компания атына зиян әкелу мүмкін. Кейбір елдің мәдениеттерінде 
кешігіп келуге әр түрлі кӛзқарастар бар. Мысалы, латын америка елдерінде 
жарты сағатқа кеш келу рұқсат етіледі. Германияда іскерлік кездесулерге 
уақытында келу керек. 
2. Айтқан сӛзіңіздің салдарын ойлаңыз. Сіз ӛзіңіз жұмыс атқаратын 
фирманың ішкі ақпарат тасымалдаушысыз. Артық ештеңе айтып қоймаңыз.
3. Сыпайы, әдепті, мейірімді болыңыз. Компаниялар жетістігінің негізгі 
факторы – қызмет кӛрсету сапасы. Әдепсіз адаммен жұмыс жасау ешкімге 
ұнамайды.
4. Тек қана ӛзіңізді ойламаңыз. Басқаны ойлау тек тұтынушылармен 
емес, сонымен қатар әріптестермен, басшылармен, бағыныштылармен 
қарым-қатынас жасағанда да заңды болуы тиісті. 
5. Дұрыс киім киюді біліңіз. Сіздің сыртқы киіміңіз фирманың және 
ӛзіңіздің жауапкершілік деңгейіңізге сай келу керек. Іскерлік кездесулерге 
міндетті түрде іскерлік киім кию керек. 
6. Ішкі қызметтік құжаттар және басқа да адамдарға арналған хаттарда 
мәтін анық, аты-жӛні дұрыс, қатесіз болу керек. Егер де Сіздің 

грамматикамен қиындығыңыз болса, анықтамалар, компьютерлік сӛздіктер 
пайдаланыңыз, ол жеткіліксіз болса қызметкерлер арасында сенімдісін 
тауып, оның кӛмегін сұраңыз.
Іскерлік этикет - іскерлік қарым-қатынаста табысқа қол жеткізуге ықпал 
еткен неғұрлым орынды мінез-құлық ережелері мен нысандары. 
Мәселен, 1936 жылы Дейл Карнеги былай деп жазған: «қаржы 
істеріндегі сол адамның жетістіктерінің 15 пайызы оның кәсіби біліміне және 
85 пайызы оның адамдармен қарым-қатынас жасай білуіне байланысты». 
Этикет шындықты айтуға және сыпайы болуға тиіс деп 
болжайды. Этикетті білмеу, ыңғайсыздық, ӛзіне сенімсіздік, әңгімелесудің 
қажетті бағытта дамуына кедергі келтіреді, бастаманы шектейді және 
адамның кез келген жағдайда мінез-құлқын басады. 
Ӛркениетті әлемде іскерлік этикет экономикалық санат болып саналады. 
Егер оны компанияның барлық қызметкерлері барлық деңгейде сақтаса, онда 
ұжымда мейірімді, жайлы атмосфера құрылады, психологиялық ахуал 
жақсарады, қақтығыстар аз болады, Еңбек ӛнімділігі ӛсуде, жұмыс уақыты 
мен т. б. неғұрлым ұтымды пайдаланылады. 
Басқаша айтқанда, егер компания ішінде қызметкерлер (ішкі клиенттер) 
іскерлік этикетті сақтамаса, егер басшы жақсы іскерлік мәнерлерді кӛрсету 
қажет деп санамаса, ал қызметкерлер басшылық стилі мен ұжымда қарым-
қатынас сапасын қанағаттандырмайтын болса, онда мұндай риза емес ішкі 
клиенттер суық, немқұрайлылық, ал кейде сыртқы клиенттерге қатысты 
дӛрекілік танытатынына таңдануға болмайды.