Дәріс сабағының құрылымы: Дәріс №1,2 Тақырып

1. Жүк ағынының сызба үлгісін құру (14 сур).

Жүк ағынындағы дерекетр (5 кесте) мен ара қашықтық кестелерін (6 кесте) № 1 матрица делінетін 8 кестеге көшіреміз. Осыдан тасмалдаудың шифрланған жоспарын аламыз. Жеткізушінің мәлімдеме жоспарында көрсетілген дөңгелектегі сандар А жеткізушіден кеткен жүк пен Б жүкті қабылдаушының бір тәулікте қанша рет жүрген санын көрсетеді, ал оң жақта жоғарғы бұрышта көрсетілген сандар – пункттар арасындағы ара қашықтық.

1) №2матрицада жеткізушілер арасындағы кіші ара қашықтықтағы алғашқы қамтуды бекітеміз, яғни, ең алдымен тігінен және көлденең қойылған сандардың теңдігін сақтай отырып кемдеген арақашықтықты қамтитын үяшықтарды толтырамыз.

2) Толтырылған ұяшықтардың санын тексереміз. Ол m+n-1ге тең болу керек, мұндағы m-тұтынушылар саны, л-жеткізушілер саны. Егер толтырылған ұяшықтар саны m+n-1-ден кіші болса, онда көлдік толтыру тенгіземіз.

3) Ереже бойынша, U жәнеV қосымша коэффиценттерін іздейміз: қосымша жолдар және бағандар, элементтер соммасы толтырылған ұяшықтардың ара қашықтығына теңелу керек. (U+V=1). Яғни осы потенциалдардың біріншісіне тең «О».

Мысалы: V=0, сонда I/,+0=9, т.с.с.V₂=9 және т.б.

4) №2 матрицаны потенциалдыққа тексереміз: «потенциалды» деп қосымша элементтер соммасы сондағы у ара қашықтықтан үлкен толтырылған ұяшық аталады. (U.+V>/г).

Матрица. №2

Тұтынушылар	У; и,	Жабдықтаушылар			Тұтынушылардың жүрген жолы (жүктің)
			А2	А,
		0	3	4
Б,	1	1 10	4 20	5 15	20
Б\.	9	9 20	12 0	13 30	50
Б2	4	2 И	7 13	8 20	20
Б>	3	3 6	6 30	7 18	30
Жүк барысы (жүріс)		20	50	50	I 120

Қарастырылған мысалда, барлық бос ұяшықтарға U_.+V.>I..., теңдеуі орындалады, яғни бас жүрістің оптималды жоспары алынды.

1. Тасмалдық потенциалды бағыттың құрастыру үшін №1 және №2 матрицаларды біріктіреміз. Біріктірілген №3 бағытты тағайындайтын матрицаны аламыз. (10-кесте)

Біріктірілген матрица №3

10-кесте.

2 цифр бар №3 матрицаға маятникті бағытты енгіземіз.

Біздің мысал үшін Л₃ £₂ ұяшықта 2 цифр бар Ш)және 20, зерттей келе маятниктік бағыт енгіземіз.

А₃-Б₂-Б₂-А₃-20 жүріс – 1-ші бағыт.

Бұл жүріс саны алдындағы қарастырулардан ерекшеленеді.

Барлық маятниктік бағыт табылғанда, айналмалы бағытқа өтеміз.

Біздің мысалда 2 контур алынады, яғни 2 айналмалы бағыт:

2-ші бағыт А₂-Б,-Б_г-А₁-А₁-Б,-Б₄-А₂-20 жүріс;

3-ші бағыт А₃-Б₃-Б₃-А₂-А₂-Б,-Б_х-А₃-30 жүріс.

№3 матрицада толтырылған ұяшық қалмайды, осыдан бағыттарды енгізу аяқталады. 2. Бағыттық схемасын қарастырамыз:

а) №1 маятниктік бағыт (15,а-сурет);

б) №2 айналмалы бағыттың схемасы (15,б-сурет);

в) №3 айналмалы бағыттық схемасы (15,в-сурет).

15-сурет. Бағыттарды схемасы.

3. Бағытқа керекті автомабильдер санын есептеймз.

Т уақытында бағыттағы автомабильдердің айналым саны.

Мұнда Тн- наряде уақыты;

7_л1,1_и2 – бірінші және екінші нөлдік жүріс;

Vm- орташа техникалық жылдамдық;

t_{о6 –} бағыттағы автомабильдің уақыт айналымы.

а) 1-ші бағыттағы уақыт айналымы.

б) 2-ші бағыттағы.

8.4.24

в) 3-ші бағыттағы;

8.4.27

а) 1-ші бағыт үшін:

б) 2-ші бағыт үшін:

в) 3-ші бағыт үшін:

Бағытқа керекті автомабильдер саны:

мұнда U^ТМm – тасмалдың жоспарлы көлемі:

Q_cm тәуліктік өндіріс Qcyt=

а) 1-ші бағыт үшін;

б) 2-ші бағыт үшін;

в) 3-ші бағыт үшін

8.4.34


Дәріс № 11, 12, 13

Тақырып:

1. 
   Құрылыс және ауылшаруашылық жүктерді тасудың ерекшеліктері.
   
2. 
   Құрылыс жүктерін тасудың ерекшеліктері.
   
3. 
   Транспорттық процесстің құрылыс процессімен келісуі.
   
4. 
   Көптеген жүк үйінділерін тасу кезінде өзі төгетін көліктердің экскаватормен келісіп жұмыс ісетуі.
   
5. 
   Ауылшаруашылық жүктерді тасу ерекшеліктері.
   
6. 
   Ауылшаруашылық мәдениеттерді жинау кезіндегі жылжымалы құрамның қажеттіліктерін есептеу.
   

Құрылыс жұмыстарын орындау кезінде, әртүрлі материалдар қолданылады, олар: жасанды топырақ, құм, гравий, цемент, әктас, құрылыс ерітінділері, темір бетонды бұйымдар, фермалар, құбырлар, аралықтар, бөренелер, тақталар және т.б. Оларды жеткізу үшін әртүрлі жылжымалы құрам қолданылады. Бұл өзі төгетін автокөліктер – сусымалы және үйінді жүктерді тасуға арналған (жасанды топырақ, құм, қиыршық тас (гравий) және т.б.); Цемент тасушы көліктер – тозаңдатқыш жүктерді тасу үшін арналған (цемен, әктас); Мамандандырылған жылжымалы құрам – ұзын жүктерді тасу үшін арналған (фермалар, груб, бөренелер, тақтайлар және т.б.).

Цементті, бетонды қоспаларды, құрылысерітінділерін, тасу кезінде, жүктердің ерекшеліктерін ескере отыру керек, өйткені: тасу шарттарына байланысты оларға деген көптеген талаптар қойылады.

Цемен – ылғал тиген жағдайда бұзылады; оңай шаңдайды; соның нәтижесінде маңызын жоғалтуы мүмкін; цемент шаңы адам үшін зиянды. Сондықтан цементті герметикалық жабық резервуарларда тасу қажет, сол себепті арнайы автокөліктерді – цемент тасушы көліктерді қолданады.

Бетонды қоспа (сұйық бетон) құрастырушы компонентерідің қабаттануға, сонымен қатар қата бастауына «бетон, ұстасып қалады» тенденциясы болады.

Сондықтан тасу уақытына шек қойылуы тиісті, жолда шығындардан құтылу үшін шанақтың (кузовтың) герметикалығы қамсыздандырылған болуы болуы тиісті және қыс мезгілінде тасу кезінде аса суыған бетон қатын қалуы мүмкін.

Сұйық бетон әдетте өзі төгетін автокөліктермен немесе арнайы контейнерлерде тасылады.

Құрылыс ерітінділері (цементтік, әктік) герметкителген шанағы бар өзі төгетін автокөліктермен немесе арнайы цистерналармен тасылады.

Фермаларды және панельдерді тасуға арналған мамандандырылған жылжымалы құрам қолданылады, олар келесі талаптарға жауап беру керек: тасу кезінде, құрылыс конструкциялары үлкен, қосымша жүктемені сезінбеу керек, фермалар және панельдер тіктеу жағдайында тасылады, плита (жабу) – тірекпен көлденең жағдайда, монтаж кезіндегідей тасылады.

Цемент, әктас, гипс автокөліктерде және жартылай тіркеме-цистерналарда ыдыссыз тәсілмен тасылады. Осындай жүкті жеткізу технологиясы тиеу кезінде, тасымалдауда және түк түсіруде жүктің амандығын қамтамасыз етеді, сонымен қатар қоршаған ортаны қорғайды. Олардың жүк түсірулері гравитациялық, механикалық және пневматикалық болуы мүмкін.

Гравиатциялық тәсіл кезінде жүк түсіру цистернаның ылдиы мен дірілдеткіш кезінде өз массасының ықпалымен болады. Механикалық жүк түсіруде, цистернаның төменгі бөлігінде орнатылған бұрандалы түсіргішті қолдану. Арнайы компрессормен жасалынған цистернадан пневматикалық жүк түсіру сығылған ауа қысымымен жеткізіледі.

Транспорттық процесстің құрылыс процессімен келісуі.

Транспорттық процесстің құрылыспен ұйымдық келісімін графика түрінде ұсынуға болады. (16-сурет).

Г уақытында транспорттық процесс нәтижесінде, құрылыста, материалдардың қоры жасалады, ал материалдарды жеткізу аяқталғаннан кейін, кейбір АТ үзілісімен құрылыс-монтаж жұмыстары басталады.

Егер ДГ=0, ондапроцесс бірізділік (немесе жүйелік) деп аталады. Егер x_ц>Г; Т_tf – бұйымдарды ертерек жеткізу,

16 – сурет. Транспорттық процесстің құрылыс процессімен келісу графигі.

онда процесс бірлескен деп аталады, бұл құрылыста ең көп таралған.

Егер т..О, онда процесс бірмезгілділік деп аталады, бұл транспорттық және құрылыс-жинақтау процесстерін бірлесіп орындаудың жеке оқиғасы.

Бұл жағдайда транспорттық және құрылыс-жинақтау процессі біріңғай транспорттық-жинақтау процесімен бірлескен. Ол жинақталған темір бетоннан ғимарат құрылысына салуға қолданылады және оны «дөңгелектер монтажы».

Бұл жағдайда автокөліктерді пайдалану қиындайды, өйткені, құрылыс конструкциялары жасаушы – зауыттар, автокөліктер және құрылыс нысаның жұмысына айқын келесім қажет. Сонымен қатар жүк түсіретін механизмдердің және жылжымалы құрамның жұмыстары мұқият жоспарлану қажет.

Көптеген жүк үйінділерін тасу кезінде өзі төгетін автокөліктердің экскаватормен келісіп жұмыс істеуі.

Саз балшықтарды, құмды, шиыршық тастарды, шағылды т.с.с жүктерді тасу әдетте өз таситын автокөліктермен жүзеге асады, ал олардың жүк тиеуі – біршөмішті экскаватормен іске асады.

Экскаватордың және де автокөліктердің көптеген өндіргіш жұмыстарын қамтамасыз ету үшін қажетті; экскаватор өнімділігі мен өзі төгетін автокөліктердің жүк көтергіштері арасындағы қатынасты дұрыс таңдап алу қажет; автокөлікті күту кезінде тоқтаусыз экскаватор жұмысына арналған және тиеу кезіндегі ең аз тоқтап тұруға жағдай жасау, маңызды жағдайда, экскаватормен жұмыс кезінде, өзі төгетін автокөліктердің өнімділігі, тоқтап тиеудің жалпы уақытына тәуелді. Бұл уақыт сол жүк тиеуге салынады, жүк тиеуді құру және жүк тиеуді күту кезінде, маневр жасауға арналған уақыт.

- тоқтап тұрған жүк тиеу кезіндегі жалпы уақыты; - жүк тиеу уақыты; - жүк тиеуді тасу уақыты; - маневр жасау уақыты.

Сол жүк тиеудің уақыты экскаватор циклы уақытына және жүк көтерімділігі өзі төгетін автокөліктердің арасында және экскаватор шөлмегіне тәуелді, болып, және де мына формула бойынша анықтайды.

Жүк тиеудің өз уақыты мыналарған тәуелді: экскаватор циклының уақытына, өзі төгетін автокөліктердің жүк көтергіштігінің арасындағы арақатынасқа, экскаватор шөлмегіне. Бұлар мына формуламен анықталады:

V_K – экскаватор шөлмегінің сиымдылығы, м²;

y_г – жүктің ара салмағы, m/м²;

к_з – экскаватор шөлмегін толтыру коэффициенті, топырақтың жай-күйіне, түріне тәуелділігі бойынша 0,60+0,65 бірдеу қабылданады.

Осы уақытты азайту үшін, көшірменің сыйымдылығы шамасынаша көп болған жөн және қатынас бүтін сан болмау керек. (еселік сақталады).

Бірақ шөлмек сиымдылығының артуы, автокөлік шанағын үлкен биіктіктен төгілген көптеген маңызды жүктерді ескертеді.

Бұның нәтижесінде, соққы пайда болады, соның салдарынан рамасынң жылдам қирауы, рессорлардың және автокөлік шанағының, сонымен қатар шиналардың жылдам қирауы басталады.

Автокөлік шанағына экскаватормен жүк тиеу кезінде, жеке үлкен кесектер құлауы мүмкін. Бұндай жағдайда сазды жүктерді тиеу кезінде де байқалады. Сондықтан q/q₃ қатынасы жұмсық жасанды топырақ үшін, 3 тен кемірек болмауы керек; қатты топырақ үшін 4 тен; 5-ші құзды тұқымдар үшін қажет.

Экскаватордың және автокөліктердің келісіп жұмыс істеуі үшін, экскавтордың жұмыс ырғағының теңдігі Д_ЭА және оларға қызмет етудің автокөліктердің қозғалыс интервалы I_a, қамтамасыз етілуі тиісті, яғни:

Жүк тиеу режиміндегі экскаватордың жұмыс ырғағы тең болатынын ескере отырып, автокөлік қозғалысының интервалы мынаған тең:

t_оВ – сапар желісіндегі автокөліктің айналым уақыты;

А – экскаваторға қызмет етуші автокөліктердің саны.

Қарапайым маятниктік сапар желісіне арналған өзі төгетін автокөліктердің айналым уақыты, мына формула бойынша анықталады:

(
8.5.05

Соңғы формула, экскаватор, автокөлік және де олардың параметрлері шарты бойынша экскаватормен жұмыс істеуге керек автокөліктер санын есептеуге мүмкіндік береді.

Ауылшаруашылық жүктерді тасудың ерекшеліктері.

Ауылшаруашылық жүктерді тасу ішкішаруашылықтар және сыртқышаруашылықтар болып бөлінеді.

Ішкішаруашылықжүктерді тасу, ереже бойынша сол ауылшаруашылық кәсіпорнына жататын көліктермен іске асады.

Сыртқышаруашылық жүк тасу, ереже бойынша, мамандандырылған автошаруашылықпен іске асады. Ауылшаруашылық жүктерді тасудың өзінің ерекшеліктері болады: маусымдық өнім жинауда, жүк айналымында тербеулерге әкелетін және тасулардың көлемін, қысқа мерзімде өнім жинаулары, автомильдік көлігін кернеулі жұмыс істеуге талап етеді, ауылшаруашылық мәдениетінің пісіп жетілуі әртүрлі климат және еліміздің топырақты аудандарында; өнімділік тербелуі, құрғақшылық болған жағдайда және басқада климаттық жағдайлар; жылжымалы құрам аспасының ауыр жол шарты, әсіресе көктемдік-күздік кездерде; ауылшаруашылық жүктерінің аласа көлемді салмағы, жүк көтерімділігін толықтай қолдануға бермейтін жылжымалы құрам аспасы.

Ауылшаруашылық жүгін тасымалдаудағы қиындықтар: номенклатурамен үлкен жүктердің (75 жоғары); ылғал әсерінен олардың механикалық қасиеттерінің құбылмалдылығы, температура, қысым, сақтау ұзақтығы, көптеген ауылшаруашылық эүктері жеңіл зақымданады (дәл осылай картоп түйнектерін тиеп-түсіргеннен зақымданғаны 16% ).

Картоп, жеміс-жидектерді, көкөністерді тасу ерекше сақтықты талап етеді, өйткені оларға зақым келуі мүмкін. Картоптын қатты бетке 0,5 м биіктіктен құлауын және 1 м картоп қабатына құлауын рұқсат етпеу. Температура 5 С төмен болса автомобильді жылыту және картоптың үстін жабу керек. Жеткізу жанында ыдыссыз тасуларда және 40% сақтаудағы картопты жоғалтуға әкеліп соғады. Картопты контейнерлерде тасу қолайлы.

Жеміс-жидектерді қатты ыдыста тасиды.

Бидайды тасу бүйір автомобильдермен және мамандандырылған автомобильдермен, өзі төгетін машиналармен жүзеге асады. Дәл осылай дән сияқты ара салмағымен үмеген болады, онда жүк көтерімділігі қолдануы коэффициенті жоғарылауына арналған автомобильдердің борттары өсіп жетілдіреді және тіркемеледі. Шығындардың төмендеуіне арналған көшулер жанында шанақта қосу орындары қажетті нығыздау, ал үстіңгі жағынан шанақ брезентпен жабу керек. Бидайды автомобильге тиеу комбайн бункерімен шығарылады және оның жиі аялдауынан емес. Салыстырумен түсірумен комбайн аялдамасымен, мынау толассыз әдіс комбайндардың өнімділік жоғарылауын 10-20% береді. Комбайндардың бункер сыйымдылығы құрастырады автомобиль жүк көтерімділігі 1,2-1,4т - азырақ, және автомобильдердің жұмыс нәтижелілігі жоғарылауына арналған комбайндардың тобының ар жағында оларды бекітіп қояды, бір – бірінен таяу ара қашықтықта жұмыс істеушілерінен.

Жылжымалы құрам аспасын жинау қажеттілігінің есеп-қисабы кезіндегі мәдениет.

Егер бір далада бірнеше комбайн өнімін жинаса, онда тасып шығаруға арналған автомобильдердің керекті саны бидайдың дәндерлері көңіл болумен анықталады:

Қайда EW^g- барлық комбайндардың сағаттық өнімділігі, W_aam- - автомобильдің сағаттық өнімділігі,

Автомобильдің сағаттық өнімділігі мынадай формуламен беріледі:


8.5.07

Қызмет көрсетілетін комбайндардың сағаттық өнімділігі мына формуламен анықталады:

Комбайн басып алу - жұмысшы ені ,

Еске алына

8.5.09
«t_o6 —айналым уақыты

t_nor — 1- автомобильдің бір агрегатпен жинау уақыты

Л —автомобилей саны,

Қ
8.5.10