D - 1 мен D – 2 бойынша ж±мыс кйлемдерініЈ Їлестірілуі

T_{D–1, Г} = (0,5 ё 0,6) Ч е Т_D,Г ; (2.39)

T_{D–2, Г} = (0,5 ё 0,4) Ч е Т_D,Г ; (2.40)

м±нда е Т_D,Г – диагностикалы› ж±мыстардыЈ жалпы ж±мыс кйлемі;

е Т_D,Г = Т_1,D + Т_2,D (2.41)

м±нда Т_1,D, Т_2,D, Т_ТР,D – тиісінше, ТљК-1, ТљК-2 жЩне АЖ кезінде орындалатын диагностикалы› ж±мыстардыЈ кйлемі .

АТК бойынша диагностикалы› ж±мыстардыЈ кйлемін аны›таймыз:

е Т_D,Г = 1285,1 + 1373,8 = 4013,9 ад-са“;

Т_D–1,Г = 0,55 Ч 4013,9 = 2207,6 ад-са“;

Т_D–2,Г = 0,45 Ч 4013,9 = 1806,3 ад-са“.

D-1 мен D-2-ні жеке бекеттерде ±йымдастыр“ан кезде, ТљК мен АЖ бекеттерін Щрі ›арай есептеу Їшін ТљК мен АЖ ж±мыстарыныЈ жылды› кйлемдерін тЇзету керек [1]:

; (2.42)

; (2.43)

= 14278,4 –1285,1 = 12993,3 ад-са“;

= 17172,3 – 1373,8 = 15798,5 ад-са“;

ТљК бекеттерін есептеу Їшін ›ажетті ТљК-1 ( ), ТљК-2 ( ) ж±мыстарыныЈ еЈбек мйлшерлері [1]:

Р_Т = , (2.47)

м±нда Т_Г – ТљК,АЖ айма“ы немесе учаске бойынша ж±мыстардыЈ жылды› кйлемі, ад-са“;

Ф_Т – технологиялы› ›ажет ж±мысшыныЈ жылды› уа›ыт ›оры,са“.

Жобалау практикасында Р_т есептеу Їшін ж±мысшыныЈ жылды› уа›ыт ›орын (Ф_Т) еЈбек жа“дайлары ›алыпты йндіріс Їшін 2070 са“ жЩне еЈбек жа“дайлары ауыр йндіріс Їшін 1830 са“ етіп ›абылдайды.

Ж±мысшылардыЈ штатты саны [1]:

Р_ш = , (2.48)

м±нда Ф_ш – штатты ж±мысшыныЈ жылды› уа›ыт ›оры,са“.

Ф_ш мЩнін Щдебиеттен ›абылдаймыз[1]. Кймекші ж±мысшылардыЈ санын осы“ан ±›сас аны›тайды. Ж±мысшылардыЈ санын есептеуді кесте тЇрінде орындаймыз.
Кесте 2.2

индірістік жЩне кймекші ж±мысшылардыЈ санын есептеу

са“Ф_ш,

са“Р_Т, ад.Р_ш, ад.есептік›абылдан-“анесептік›абыл-дан“анКљК

ТљК-1

D

АЖ:

участкелік

Жиыны:

Кймекші

Барлы“ы:25187,1

19582,8

23886,6

48677,8

44622,9

2070

2070

2070

1860

1860

1860

9,5

1,9

27,6

10

12

24

28

22

110

10,5

2,2

30,7

11

13

26

31

24

121

D–1 жЩне D –2 бойынша ж±мыстар ›±рама диагностикалы› стендпен жабды›тал“ан бір Щмбебап диагностикалау учаскесінде орындалады.

, (2.49)

м±нда t₁ – ТљК-1 ж±мыстарыныЈ еЈбек мйлшері, ад-са“;

Х_л = 3 – желідегі бекеттердіЈ саны;

Р_ср – ТљК желісі бекетіндегі ж±мысшылардыЈ орташа саны, ад.;

t_п = 1-3 мин – автомобильдердіЈ орын ауыстыру уа›ыты;

ТљК-1 желісі саны [1]:

м±нда Т_см – смена ±за›ты“ы, са“;

С – смена саны.

= 1,08 » 1.
2.4.3. ТљК-2 бекеттерініЈ санын есептеу
ТљК-2 йндірісініЈ ыр“а“ы [1]:

, (2.51)

=123 мин.

ТљК-2 бекетініЈ тактісі [1]:

м±нда Р_п – бекетте бір мезгілде ж±мыс істеушілердіЈ саны, ад.

ТљК-2 бекеттерініЈ саны [1]:

где h₂ = 0,85 – 0,9 – бекеттіЈ ж±мыс уа›ытын пайдалану коэффициенті.

Диагностикалы› бекеттердіЈ саны [1]:

м±нда h_D = 0,6 ё 0,75 – диагностикалы› бекеттіЈ ж±мыс уа›ытын пайдалану коэффициенті;

Р_п = 1ё2 – бекеттегі ж±мысшылардыЈ саны;

– диагностикалау айма“ыныЈ жыл ішіндегі ж±мыс кЇндерініЈ

саны.
= 1,3 » 1.

, (2.55)

м±нда – автомобильдіЈ габариттік ±зынды“ы , м;

а – расстояние между автомобилями на постах линии, м;

u_к – 2 ё 3 м/мин – автомобильдіЈ орын ауыстыру жылдамды“ы;

КљК желісініЈ йткізу ›абілеті[1]:

КљК йндірісініЈ ыр“а“ы

КљК желісі саны[1]:

м±нда – АЖ бекеттерінде орындалатын ж±мыстардыЈ

жылды› кйлемі, ад.-са“.;

– АЖ бекеттерініЈ жыл ішіндегі ж±мыс кЇндерініЈ саны;

Р_п – бекеттегі ж±мысшылардыЈ саны;

j – автомобильдердіЈ бекеттерге бір›алыпсыз тЇсуін ескеретін коэффициент;

h_п = 0,85 ё 0,9 [1] ;

j = 1,2 ё 1,5 [1] ;

Р_п = 2 ад. [1] ;

– КљК айма“ыныЈ алдында:

n_ЕО = (0,15 ё 0,25) Ч N_ЕО.л , (2.62)

n_ЕО = 0,15 Ч 14 = 3,6 » 4;

– ТљК-1 (D-1) айма“ыныЈ алдында [1]:

, (2.63)

» 2; (2.64)
– ТљК-2 (D-2) айма“ыныЈ алдында:

, (2.65)

» 1;

– АЖ айма“ы Їшін[1]:

n_ТР = (0,2 ё 0,3) Ч Х_ТР, (2.66)

n_ТР = 0,2 Ч 11 = 2,2 » 2.

1. 
   ТљК мен АЖ айма›тарыныЈ ауданын есептеу
   

ТљК немесе АЖ айма“ыныЈ ауданы[1]:

м±нда – автомобильдіЈ жоспарда алатын ауданы, м²;

Х_З – бекеттердіЈ саны;

К_п – бекеттерді орналастыру ты“ызды“ы коэффициенті.

К_п = 4 ё 5 [1, С.77],

= 92,5=22,5м²;

F_ЕO =22,534,5= 303,75 м²

F₁ = 22,534,5= 303,75 м²

F₂ = 22,544,5= 405 м²

F_D =22,515= 112,5 м²

F_ТР = 22,5115= 1237,5 м²

1. 
   индірістік учаскелердіЈ ауданын есептеу
   

индірістік учаскелердіЈ ауданын учаскеде еЈ жЇктелген сменада ж±мыс істеушілердіЈ саны бойынша аны›таймыз [1] жЩне 2.3-кестеге енгіземіз.

Кесте 2.3.индірістік учаскелердіЈ ауданын есептеу
УчаскелерУчаскеде ж±мыс істеушілердіЈ саны, Р_Т, ад.Ауданы,

F_у, м²Агрегаттар

Слесарлы-механикалы›

Электротехникалы›

Аккумуляторлар

љоректендіру жЇйесініЈ аспаптарын жйндеу

Шиномонтаж

Жылу

Тыс ›аптау6

3

3

1

1

3

1126

27

36

18

54

27

2.5.3. љоймалы› бйлмелердіЈ аудандарын есептеу

љойма ауданы [1]:

, (2.61)

м±нда – автомобильдердіЈ 1 млн. км жЇрісіне келетін ›ойманыЈ осы

тЇрініЈ меншікті ауданы;

К_пс, К­_р, К_раз. – тиісінше, автомобильдердіЈ типін, санын жЩне ЩртЇрлі маркалы“ын ескеретін коэффициенттер.

К_пс = 0,3 [1];

К­_р = 1,2 [1];

К_раз. = 1,2 [1];

Формула“а мЩндерді ›ойып, ›оймалы› бйлмелердіЈ аудандарын есептейміз жЩне 2.4-кестеге енгіземіз.

љоймалы› бйлмелер , м²F_ск, м²123љосал›ы бйлшектер

Агрегаттар

Материалдар

Шиналар

Майлау материалдары

Химикаттар

љ±рал-сайман ›оймасы

Аралы› ›ойма3

6

3

3,2

1,5

0,25

29,3

15,6

7,3

1,2

м±нда – автомобильдіЈ жоспарда алатын ауданы, м²;

А_ст –автомобильдерді са›тау орындарыныЈ саны;

К_п = 2,5ё3,0 – са›таудыЈ автомобиль-орындарын орналастыру ты“ызды“ы коэффициенті.

Са›таудыЈ автомобиль-орын саны оларды автомобильдерге бекіткен кезде парктіЈ тізімдік санына сЩйкес келеді, я“ни [1]:

А_ст = А_п. (2.68)

Олай болса,

F_x = 22,51492,5= 8381,3 м².

Р_{т.у =}

м±нда Т _тр.у – слесарлы-механикалы› бйлімше бойынша ж±мыстардыЈ жылды› кйлемі,

Ф_т - технологиялы› ›ажет ж±мысшыныЈ жылды› уа›ыт ›оры, са“

Р_т.у = 8465,6 /2070 = 4 ад.

Ж±мысшылардыЈ тізімдік саны[1]:

Р_ш.у =

м±нда Ф_ш – штатты ж±мысшыныЈ жылды› уа›ыт ›оры, са“

Р_ш.у = 8465,6 /1830 = 4 ад.
2.6.2. Технологиялы› жабды›ты таЈдау
Гараж жабды“ы бойынша табельдер мен каталогтарды /6/ пайдаланып, диагностикалау учаскесі Їшін технологиялы› ›±рал-жабды›тарды таЈдап аламыз. Учаскедегі жабды›тар мерзіммен ›олданылатынды›тан, я“ни толы› жЇктелмей ж±мыс істейтіндіктен, олардыЈ саны сол учаскеге арнал“ан жабды›тар табелі бойынша та“айындалады. Учаске Їшін таЈдал“ан жабды›тарды 2.5-кестеге келтіреміз.

Кесте 2.5

№

р/бЖабды›тыЈ атауы Марка,

завод.Техникалы› сипаттамаСаны1234561

2

3

4

6

7

9

10

12 Тегістейтін станок

Тежеу барабандарын жону“а арнал“ан станок

љайрау станогы

Цилиндрлерді жону“а арнал“ан станок

Тік б±р“ылау станогы

Токарлы станок

Фрезер станогы

Иінді білік мойыншала-рын ›айрау станогы

Хонингілеу станогы

Тежеу барабандарын тегістеуге арнал“ан ›±рал

Слесарь верстагы

љ±рал-сайман сйресі3Б630

Р-114

Р-141

16к20

Р-711

-

ОРГ-1468

РАСО

РАСО

РАСО

РАСО

Красноречинск з-д,г.Бишкек

изінде Щзір.

-

-790х640мм

595х790 мм

380х275 мм

590х870 мм

3165х1185 мм

1000х1080 мм

1100х750 мм

840х650 мм

-

1200х800 мм

1

1

1

1

1

1

1

2

Учаске ›ажетті технологиялы› жабды›пен ›амтамасыз етілген, олардыЈ тізімі 2.5-кестеде келтірілген. Жабды›тар нормалы› ара ›ашы›ты›тар жЩне технологиялы› принциптер ескеріліп орналастырыл“ан, б±л ж±мыстарды ±тымды ±йымдастыру“а мЇмкіндік береді.

Технологиялы› жабды›тар орналастырыл“ан слесарлы-механикалы› учаскеніЈ технологиялы› жоспары жобаныЈ графикалы› бйлімініЈ 4-ші бетінде кйрсетілген.

1. 
   Технологиялы› картаны ›±растыру
   

Слесарлы-механикалы› учаскедегі ж±мыстардыЈ йнімділігін жЩне сапасын арттыру Їшін технологиялы› картаны ›±растырамыз.

ЕЈбек мйлшері: 16,0 ад-мин

Орындаушы: слесарь-станокшы, IV-ші разряд
№Ж±мыстардыЈ

мазм±ныЖабды›, ›±рал-сайман, мод. ЕЈбек

мйлшері,

ад-минТехникалы›

н±с›аулар1234512Е78П станок столына тежеу барабанын бекітуге арнал“ан ›±ралды центрлеп орнатИндикаторлы центрлеуіш, МЕСТ 2450-70, ашы› гайка кілті, 27 мм МЕСТ 2839-803Центрлеуіш станок шпинделіне орнатылады2Станок шпинделіне тегістеуіш ›±ралды орнатАшы› гайка кілті, 32 мм МЕСТ 2839-802Орнатудан алдын станок шпинделі-нен центрлеуіш ›±ралды ал3Барабанды ступицамен бірге оны бекітуге арнал“ан ›±рал“а орнатАлмаспалы кілт 51 мм; Квадрат кілт, 20мм МЕСТ 25601-832-4Роликтерді барабан диаметріне сЩйкес реттеАрнайы кілт3-5ШпинделдіЈ керекті жЇрісін жЩне айналу жиілігін та“айында-1°сынылатын жЇріс 0,5-1,8 мм/айн, айналу жиілігі 50-100 айн/мин6Тежеу барабанын тегістеуді орында-2-7Ж±мыс сапасын ба›ыла-1-8Тежеу барабанын ›±ралдан ал Алмаспалы кілт 51 мм; Квадрат кілт, 20мм МЕСТ 25601-832-

3.иНДІРІСТІ БАСљАРУ ЖШНЕ °ЙЫМДАСТЫРУ
3.1. Техникалы› ›ызмет кйрсету мен диагностикалау кешені ж±мысын ±йымдастыру

Автомобильдерге техникалы› ›ызмет кйрсету мен жйндеу тиімділігін арттыру Їшін олар“а ›ызмет кйрсеткенге дейін жЩне кйрсеткеннен кейін техникалы› жа“дайлары туралы жеке а›параттар алу ›ажет. Б±л кезде талап етілетін а›параттарды алу Їшін агрегаттар мен механизмдерді бйлшектемей жЩне кйп еЈбек шы“ындарынсыз орындалуы ›ажет. Техникалы› ›ызмет кйрсету кезінде жабы› жЩне жаЈадан басталып келе жат›ан то›тап ›алулар туралы а›параттар алу алдын-ала немесе кеш жйндеулерді болдырмау Їшін маЈызы зор.

Автомобильдерді диагностикалау ТљК мен жйндеу жЇйесініЈ бір элементі болып табылады. Автотранспорт кЩсіпорындарында диагностикалау эЩрбір жеке алын“ан автомобыильдіЈ техникалы› жа“дайы туралы бірыЈ“ай, д±рыс а›параттармен те›никалы› ›ызмет кйрсету мен жйндеу процесін ›аматамасыз етеді. Осы“ан сЩйкес АТК-да диагностикалауды ±йымдастыру ТљК мен АЖ процестерін ±йымдастырумен бірге орындалады. АвтмобильдердіЈ техникалы› жа“дайын жолда ба›ылау орнатыл“ан диагностикалау приборларымен орындалады; кЇнделікті ›ызмет кйрсету кезінде ба›ылаулар тексеруі ар›ылы ›амтамасыз етіледі; 1-ТљК кезінде негізінен автомобиль ›оз“алыс ›ауіпсіздігін ›аматамасыз ететін механизмдеріне Д-1 жалпы диагностикалау кешенімен ›аматамасыз етіледі; 2-ТљК жЩне АЖ алдында агрегаттар мен механизмдерге тереЈдетілген диагностикалау Д-2 орындалса, аыны›тал“ан а›ауларды жой“аннан кейін диагностикалау кешенін ›олданады. Б±л жа“дайда реттеу жЩне жйндеу ж±мыстарыныЈ сапасын аралы› жЩне ›орытынды тексеруді ›амтамасыз ету Їшін, автомобильді ›осымша орын ауыстырып жЇрмес Їшін, оны ТљК мен жйндеу операцияларымен бірге орындайды.

Жалпы автотранспорт кЩсіпорындарында диагностикалау автомобильдіЈ техникалы› жа“дайы мен ТљК мен АЖ технологиялы› процесстерін бас›ару Їшін ›ажетті жеке а›параттарды алу мен йЈдеудіЈ адам-машина жЇйесі болып табылады.

Автмобильге ТљК ›ажеттілігі кезінде диагностикалау кешені ар›ылы аны›тал“ан техникалы› жа“дай туралы бастап›ы а›параттармен ТљК бригадасы слесарларын ›аматамасыз етеді. Сонымен бірге б±л а›параттар бір мезгілде автотранспорт кЩсіпорныныЈ йндіріті бас›ару орталы“ына ТљК мен жйндеу, йндірісті дайындау туралы шешім ›абылдау Їшін, сондай-а› орындал“ан ж±мысты ба›ылау жЩне тіркеу Їшін беріледі.

ТљК кезіндегі диагностикалау ж±мыстары автомобильдіЈ, оныЈ агрегаттары мен мен тораптарыныЈ бйлшектемей техникалы› жа“дайын аны›та“а арналады. ТљК кезінде диагностикалау ж±мыстары автобустар Їшін жалпы ж±мыс кйлеменіЈ 5-9 процентін ›±райды.

3.1-сурет. АТК-да ТљК мен АЖ бас›ару Їшін диагностикалауды ›олдану схемасы

Нары›ты› экономика жа“дайында орындал“ан ж±мыс жЩне еЈбека›ы арасында“ы тЩуелділік кйп жа“дайда АТК-да ›олданылатын жылжымалы ›±рамныЈ ТљК мен жйндеуініЈ сапасын бас›ару жЇйесінен байланысты болады.

Жобамен АТК-да автомобильдердіЈ ТљК мен жйндеу сапасын ›олма-›ол болжау жЇйесін ›олдану ±сынады. Б±л жЇйе келесі принциптерге сЇйенеді. ПерсоналдыЈ еЈбегініЈ сапасы шапшаЈдылы› принципі бойынша ба“аланады. Ж±мысты орында“аннан соЈ жеткілікті ›ыс›а мерзім ішінде кЩсіпорынныЈ жйндеуші ж±мысшысыныЈ еЈбек сапасыныЈ деЈгейі болжанады.

Персонал ж±мысыныЈ сапасы комплекстік бригада немесе ж±мысшылар тобы ›ызмет кйрсететін на›ты агрегаттар бойынша жЇргізіледі.

ЕЈбек бригадалы› Щдіспен ±йымдастырыл“ан кезде сапаны бас›ару жЇйесі персонал ж±мысыныЈ сапасын екі рет ескеруге мЇмкіндік береді.

Бірінші жа“дайда, бригаданыЈ еЈбека›ы ›орын ›алыптастыру кезінде, екінші рет-бригада ›орын орындаушылар“а Їлестіру кезінде. БригаданыЈ еЈбек сапасын есептеу негізіне бірінші кезекте бригада“а бекітілген агрегаттар мен жЇйелердіЈ белгіленген уа›ыт мерзімі ішінде то›таусыз ж±мыс істеу кйрсеткіштері алынады. Осы кезде ТљК мен жйндеуді орында“аннан соЈ наработка немесе то›таусыз ж±мыс істеу ы›тималды“ы кйрсеткіштері ›олданылады.

Жала›ыны аударуды ыЈ“айлы ету Їшін техника-›±нды› кестелерді пайдаланады.

ЕЈбек сапасын ба“алауды а›парат жЇйесімен ›амтамасыз ету Їшін жалпы ›абылдан“ан АТК ›±жаттары (есепке алу ›а“азы, ба›ылау талоны, агрегатты жйндеуге берілетін карточка, ›осал›ы бйлшектер мен материалдар“а талап ›а“азы).

АТК-да автомобильдердіЈ агрегаттары мен тораптарыныЈ жйндеу сапасын ба“алау кезіндегі негізгі ›иынды› ж±мыста“ы аны› брактан бас›а еЈбек нЩтижелері ±за› мерзім ішінде аны›талуында. Егер еЈбек нЩтижесіне ›ызы›тыруды агрегат ресурсыныЈ соЈына дейін ›алдыратын болса› онда орындаушылардыЈ йз еЈбегініЈ нЩтижесіне деген ›ызы“ушылы“ы жо“алады.

Сонды›тан, жйндеу сапасын шапшаЈ ба“алап, орындаушылар“а аралы› тйлем жЇргізіп отыру керек. Сапаны шапшаЈ ба“алау мЩнісі то›таусыз ж±мыс істеу ы›тималды“ын жЩне кЇтілетін орташа наработканы агрегаттардыЈ жйндеуден кейінгі ба“алау мерзімі ішінде бірінші істен шы“улары саны бойынша ба“алау жатады.
Болжауды ба“алау мерзімініЈ ±за›ты“ын аны›тау.

АвтомобильдердіЈ агрегаттары мен тораптарыныЈ жйндеу сапасыныЈ кйрсеткіштерін болжау д±рысты“ы жЩне дЩлдігі ба“алау мерзімін арттырумен йседі.

Ба“алау мерзімін оптимизациялаудыЈ математикалы› моделі келесі тЇрге келеді:

_общ= [β(1-P_и)+Р_и (1-β)]→ min

м±нда“ы _общ- l агрегаттарды болжауда жЩне жйндеуші ж±мысшылармен ба“алау мерзімі ішінде а›паратты жадыда са›тау кезіндегі ›осынды ›ателік;

β- l агрегаттарды жйндеуден кейін болжаудыЈ сенімді ы›тималды“ы.

P_и- орындал“ан жйндеулер жйнінде а›параттарды са›тау ы›тималды“ы.

Математикалы› модель ±тымды ба“алау мерзімін (l_оц) аны›тау“а мЇмкіндік береді.
3.3. Жылжымалы ›±рам“а ТљК мен АЖ ресурс Їнемдейтін технологиясы

НИИАТ жЇргізген зерттеулер автомобильдерді ж±мыс›а ›абілетті кЇйде ±стау“а ж±мсалатын жалпы шы“ындар тасымалдаудыЈ йзіндік ›±нынан шамамен 13-15% ›±райды. Сонды›тан автомобильдердіЈ ТљК мен жйндеуіне кететін шы“ындарды ±тымды ету тасымалдаудыЈ йзіндік ›±нын тймендетеді жЩне кЩсіпорын“а тЇсетін кірісті кйбейтеді. Б±дан бас›а нары›ты› экономика жа“дайында, ресурстардыЈ барлы› тЇрлерін Їнемдеу, олардыЈ шы“ындарын азайту- йзекті мЩселелердіЈ бірі болып табылады.

Автомобильдерді техникалы› тЇзу кЇйде ±стау“а кететін шы“ындарды тймендетудіЈ, ресурс ЇнемдеудіЈ, сондай-а› еЈбек йнімділігін жЩне сапасын жо“арылатудыЈ маЈызды бір жолы- автомобильдердіЈ ТљК мен АЖ технологиялы› процестерін механикаландыру жЩне автоматтандыру негізінде жетілдіру болып табылады.

АвтомобильдердіЈ ТљК мен жйндеу йндірісініЈ механикаландыру деЈгейі техникалы› дайынды› коэффициентіне жЩне ТљК мен АЖ-“а кететін шы“ындар“а елеулі Щсерін тигізеді.

љазіргі таЈда автобус паркінде ТљК мен АЖ йндірісініЈ механикаландыру деЈгейі ›ажеттіден елеулі дЩрежеде тймен, б±л ж±мыс орындарыныЈ технологиялы› жабды›тармен, ›±рал-саймандармен жеткіліксіз ›амтамасыз етілуімен тЇсіндіріледі.

Механикаландыру деЈгейін жо“арылату еЈбек йнімділігін жо“арылатып, ж±мыс кйлемін тймендетеді.

Сонды›тан дипломды› ж±мыста йндірістік айма›тар мен учаскелерді норма“а сЩйкес АТК технологиялы› жабды“ыныЈ табелі бойынша технологиялы› жабды›тармен ›амтамасыз етуді ›арастырамын.

Технологиялы› жабды›тар АТК йндірістік ба“дарламасы, ж±мыстардыЈ ерекшеліктері ескеріліп д±рыс таЈдалу керек

Технологиялы› жабды›тар йндірістік бйлімшелерде технологиялы› принцип бойынша жЩне ›ауіпсіздік техникасы ескеріліп ±тымды жай“астырылуы тиіс

5.КОНСТРУКТОРЛЫљ БиЛІМ

6. Тіршілік ›ауіпсіздігі
љаза›стан РеспубликасыныЈ 2004 жыл“ы 12 наурызда“ы «ЕЈбек ›ауіпсіздігі мен еЈбекті ›ор“ау туралы ЗаЈы» еліміздегі еЈбек ›ор“ау мен ›ауіпсіздігі мЩселерін реттейді. ЖаЈа техниканы, жаЈа не“±рлым жетілдірілген технологиялы› процестерді ендіру «техника ›ауіпсіздігінен ›ауіпсіз техника“а» принціпін кезекпен жЇзеге асыру“а мЇмкіндік береді.

ЕЈбек ›ауіпсіздігі жЩне еЈбекті ›ор“ауды ›амтамасыз ету ба“дарламасын іске асыру шеЈберінде республиканыЈ йндірістік ±йым-дарында ХЕ°-СУОТ 2001 ІLO-OSN 2001 "ЕЈбекті ›ор“ауды бас›ару жЇйелері жйніндегі басшылы››а" сЩйкес ХЕ° ±сын“ан еЈбекті ›ор“ауды бас›ару жЇйесін енгізу жоспарланып отыр. Бас›а да маЈызды ба“ыт кЩсіпорындар“а Еуропа елдерінде кеЈінен ›олданылатын ОНSAS 18001: 1999 еЈбек ›ауіпсіздігі жЩне еЈбекті ›ор“ауды бас›ару жЇйесініЈ халы›аралы› стандартын енгізу болып табылады. љазіргі уа›ытта оныЈ негізінде љаза›стан РеспубликасыныЈ "ЕЈбек ›ауіпсіздігініЈ жЩне кЩсіптік аурулардыЈ алдын алу саласында“ы менеджмент жЇйесі. Талаптар мемлекетті стандарттарын Щзірлеу жйнінде ж±мыс басталды.

АдамныЈ ймірлік іс-ЩрекетініЈ автомобильдер мен тракторлар“а техникалы› ›ызмет кйрсетумен жйндеуді орындайтын кЩсіпорындарда“ы ›ауіпсіздігі жалпы республикалы› міндет болып табылады, бензин май йнімдері жЩне газдар ›орша“ан орта“а адам организіміне зиянды Щсер етеді. ОлардыЈ кйп шо“ырлануы адамныЈ ›атты улануына жЩне йліміне Щкеліп со›тырады.

Е»бектi єор№ауды дамытуды» стратегиялыє ба№ыттарына єауiпсiз техника мен технологиялыє процестердi жасау, јндiрiстi комплекстiк механикаландыру жёне автоматтандыру, техникалыє персоналды е»бектi єор№ау аясында дайындау жёне осы негiзде барлыє кёсiп-орындарда јндiрiстiк жараєат алуды, кёсiптiк ауруларды жёне ауыр єол е»бегiн болдырмайтын жа№дайларды єамтамасыз ету болып табылады.

Слесарлы-механикалы› учаскеніЈ технологиялы› процестерінде келесі ›ауіпті жЩне зиянды факторлар болуы мЇмкін (ОВПФ): јндiрiстiк жабдыєты» ашыє тЅр№ан єоз№алмалы элементтерiнен; электрлiк єЅрал-жабдыєтармен жЅмыс iстеу кезiнде электр тогыны» Ѕру єаупi; таби“и жары›тыЈ жеткіліксіздігі; ж±мыс орныныЈ жеткіліксіз жары›тануы; дайындама беттерініЈ кедір-б±дырлы“ы жЩне Їшкірлігі; ж±мыс орныныЈ абразив бйлшектермен шаЈдануы жЩне т.с.с.

Слесарлы-механикалы› учаскесініЈ технологиялыє процесiнде єолданылатын улы заттардыЈ талдауын 6.1-кестеге жазамыз (СН 245-71 жЩне СН 309-7).

Кесте 6.1

Слесарлы-механикалы› учаскесініЈ технологиялыє процестерiнде

єолданылатын заттардыЈ улылы“ы

мг/м³Іауiптiлiк класыЗиянды ёсерлерiн тјмендету бойынша iс-шараларАбразив ша»Улы емес104Вентиляция ›олдану, М±най йнім-дері (отын жЩне май)Улы3004М±най йнімдерініЈ ›алды›тарын арнайы ыдыстар“а тйгу, жеке ›ор“аныс ›±ралдарын пайдалану

индiрiстi» потенциалдыє єауiптiлiгi жёне зияндылы№ы туралы мёлiметтердi» негiзiнде јндiрiстi» класы, јндiрiстiк бјлме ортасыны» сипаттамасы, јндiрiстiк процестi» тобы аныєталады. Мёлiметтердi 6.2-кестеге жазамыз.

Слесарлы-механикалы› учаскесі биiктiгi 6 м бiр єабатты јндiрiстiк №имаратта орналасєан жёне АЖ айма“ымен, ›оз“алт›ыштарды жйндеу учаскесiмен шектеседi.

Учаскедегi технологиялыє жабдыєтар нормалыє ара єашыєтыєтар ескерiлiп орналастырылады (ОНТП-АТП-СТО-80 бойынша).

Кесте 6.2

Нысанны» аталуыґрт єауiптiлiгi бойынша јндi-рiстi» єауiптiлiгiІЅрылыты» отєа тјзiмдiлiк дёрежесiУчаскенi» ПУЭ бойынша жары-лысєа, јртке єауiптiлiк класы

ПУЭ бойынша учаске ортасыны» сипаттамасыСанитарлыє си-паттама бойын-ша јндiрiстiк процесс тобыСанитарлыє єор№аныс ай-ма№ыны» енi жёне јндiрiстi» санитарлыє класыСлесарлы-механикалы› учаскесі

Категориясы

II

II-IТемпература ⁰С

Ауырлы№ы орташа II-б

100 м

IV-класс

Микроклиматты» нормалары жылды» суыє жёне ауыспалы кезе»дерi ѕшiн келесiдей: ауаны» температурасы 17-19⁰С, ауаны» салыс-тырмалы ыл№алдылы№ы 60-40%, ауаны» єоз№алу жылдамды№ы 0,3 м/с; жылды» жылы кезе»дерi ѕшiн ауаны» температурасы 20-22⁰С, салыс-тырмалы ыл№алдылыє 60-40%, ауаны» єоз№алу жылдамды№ы 0,4 м/с.

ІЅрылысты» отєа тјзiмдiлiк дёрежесi -II. ±имаратты» єЅрылымдыє элементтерi жанбайтын єЅрылыс материалдарынан жасал№ан.
6.3. Санитарлыє-техникалыє iс-шаралар

6.3.1. Таби№и жёне жасанды вентиляцияны есептеу

Слесарлы-механикалы› учаскесінде таби№и жёне жасанды жарыєтандыру єарастырыл№ан.

Таби№и жарыєтандыруды есептеу кезiнде таби№и жарыє тѕсiретiн терезелердi» (фрамугаларды») ауданын есептейдi.

Учаскенi» терезелiк ойы№ыны» ауданы /2/:

F_тер = F_ед Ч a,

мЅнда№ы F_ед - учаске еденiнi» ауданы, м²;

a - жарыє коэффициентi /2/.

F_тер = 108Ч 0,25 = 27 м²,

Жасанды жарыєтандыруды есептеу кезiнде берiлген учаске ѕшiн лампаларды» санын есептеп, шамдарды» типiн та»дап алу керек. Слесарлы-механикалы› учаскесін жарыєтандыру ѕшiн люминесценттiк лампаларды та»даймыз, себебi оларды» єыздыру лампаларына єара№анда бiрсыпыра артыєшылыєтары бар: бiрiншiден, люминесценттiк лампаларды єыздыру лампаларына єара№анда єызмет ету мерзiмi 2,5 еседей жо№ары.

7.2 кестеден /10/ учаске ѕшiн лампа типiн та»дап аламыз:

Тип - ОД;

Іуаты - 80 Вт;

Жарыє а№ымы - 5220 лм;

Жарыє беру коэффициентi - 65,3 лм/Вт.

Учаске ѕшiн шамдарды» санын келесi формуламен аныєтаймыз /10/:

,

мЅнда№ы Р - шамда№ы лампаны» єуаты, Вт;

- учаске ауданы, м²;

n - бiр шамда№ы лампаларды» саны;

єажеттi єуат, Вт/м².

Берiлген учаске ѕшiн: Е_н= 200 лк, Н_п= 4 м кезде = 6,8 Вт/м².

Олай болса,

.

Авариялы› жары›тандыру кезінде жары›тандыру мйлшері 2 лк-дан кем болмауы тиіс. Авариялы› жары›тандыру кйзі ретінде генераторларды пайдаланады.
6.3.2.Вентиляцияны есептеу

Слесарлы-механикалы› учаскесінде механикалыє єЅйылып сорылатын вентиляция єарастырылады. Жасанды вентиляцияны есептеу кезiнде єажеттi ауа алмасуды аныєтайды /2/:

,

мЅнда№ы - учаске кјлемi, м³;

Q=2 Ч 486 = 972 м³/ч.

Есептелген ауа алмасу бойынша вентилятор та»дап аламыз /2/:

Моделi - ЦАГИ -4;

Типi - осьтiк;

йнiмдiлiгi - 1000 м³/са№.;

йрiстететiн єысымы - 90 Па;

Айналу жиiлiгi - 1500 айн/мин.

ПЭК - 0,5.

Вентиялтор тЅтынатын єуат келесi јрнектен аныєталады /10/:

мЅнда№ы вентиляторды» јнiмдiлiгi, м³/са№.;

орналастыр№анда .

Электр єоз№алтєышыны» та№айындал№ан єуаты келесi јрнектен аныєталады /10/:

,

мЅнда№ы a - єуат єоры коэффициентi.

кВт.
6.3.3.Шудан, ультрадыбыстан жёне вибрациядан єор№ану

Слесарлы-механикалы› учаскесінде шуды», вибрациялыє жёне ультрадыбысты» кјзi - жЅмыс iстеп тЅр№ан технологиялыє жабдыєтар. Шуды» мѕмкiн де»гейi МЕСТ 12.2.030-83 бойынша 65-90 дб, ал вибрациянiкi 90 дб.

Учаскеде шуды жёне вибрацияны тјмендету ѕшiн келесi iс-шараларды атєару керек: дыбысты оєшаулау (дыбыс оєшаула№ыш єоршаулар мен єабыр№алар), дыбысты жЅту (єабыр№аларды» бетiне дыбыс жЅтатын облицовка жапсыру), виброоєшаулау (виброоєшау-ла№ыш тiректер мен жабдыє єабы) жёне т.б.

љорша“ан ортаныЈ газдануы газоанализаторлардыЈ (ГМК-3, ЕХЛ-201) кймегімен ба›ыланады, ауа температурасын сынапты термометрлермен, ыл“алдылы›- психрометрлермен (МВ-4М, М-34), ауаныЈ ж±мыс айма“ында ›оз“алу жылдамды“ын- типі ЭА-2М термоанемометрмен йлшейді.

1. 
   Жеке ›ор“аныс ›±ралдары
   

Жеке ›ор“аныс ›±ралдары ж±мысшыларды ›ауіпті жЩне зиянды йндірістік факторлардан ›ор“ау Їшін арнал“ан. Учаске ж±мысшылары келесі арнайы киіммен жЩне ая›киіммен ›амтамасыз етілуі тиіс:шыт костюм, хлорвинилді фартук, арнайы ›ол“ап.

У_М = , (6.4)

м±нда Р_М1, Р_М2, ...,Р_Мn – учаскеде ж±мысты механикалан“ан тЩсілмен

орындайтын ж±мысшылардыЈ саны;

И₁, И₂, ..., И _n – ›арапайым механикаландыру коэффициенттері;

Р – учаскедегі ж±мысшылардыЈ жалпы саны.

Жобаны ендіруге дейін учаскеніЈ механикаландыру деЈгейі 3,3% ›±рады. Жобамен ›арастырыл“ан еЈбекті механикаландыру деЈгейініЈ жо“арылауы ж±мыстыЈ йнімділігін арттырып ›ана ›оймай жйндеуші персонал“а ›олайлы санитарлы-техникалы› жЩне ›ауіпсіз жа“дайлар жасайды.

Слесарлы-механикалы› учаскесінде жйндеу ж±мыстарын орындау кезінде еЈбектіЈ ±йымдастырылуына, ›±рал-сайманныЈ кЇйіне жЩне ›ауіпсіз ж±мыс ережелерініЈ са›талуына ерекше кйЈіл бйлу керек. СлесардыЈ ж±мыс орнында тиісті технологиялы› жабды›, ›±рал-саймандар болуы тиіс.

Автомобильдерді ТљК мен жйндеу кезіндегі ›ауіпсіздік талаптары МЕСТ 12.1.004-85, МЕСТ 12.1.010-76, технологиялы› процестерді ±йымдастырудыЈ санитарлы› ережелерімен жЩне йндірістік жабды››а ›ойылатын гигиеналы› талаптармен, автомобиль транспортында“ы еЈбекті ›ор“ау ережелерімен жыне АТК Їшін йрт ›ауіпсіздігі ережелерімен та“айындал“ан. Технологиялы› жабды› МЕСТ 12.2.022-80, МЕСТ 12.2.049-80, МЕСТ 12.2.061-81 и МЕСТ 12.2.082-81 талаптарына сай келуі тиіс.

љ±рал-саймандар мен ›осал›ы бйлшектерді олардыЈ кйлденеЈ жазы›ты›тан тЇсіп кетуін болдырмау ушін ›ол жететін орындар“а ›ою керек. Агрегаттар мен тЇйіндердіЈ бйлшектеу ж±мыстары слесарлы верстакта орындалады. Ж±мыс істеуге ›олайлы болуы Їшін верстакты ж±мысшыныЈ бойына немесе оныЈ ая“ыныЈ астына т±“ырларды ›ою ар›ылы реттейді.

Асфальтбетон еденде верстак алдында ж±мыс істеу кезінде суы› тию ауруларын алдын алу Їшін ая›тыЈ астына а“аш т±“ырлар ›ояды. Верстактар арасында“ы ара ›ашы›ты›тарды ОНТП-01-86 сЩйкес олардыЈ йлшемдерін ескеріп ›абылдайды.

Барлы› ж±мыс орындарында тазалы› са›талуы тиіс. Агрегаттан ажыратыл“ан бйлшектер арнайы сйрелерге ›ойылуы керек.

љол ›±рал-сайманы тЇзу, таза жЩне ›±р“а› кЇйде ±сталу керек. Электрлік ›±рал-сайманмен ж±мыс істеу кезінде электр ›ауіпсіздігі талаптары орындалуы тиіс.
6.5. Электр єауiпсiздiгi
Слесарлы-механикалы› учаскесі єауiптiлiгi жо№ары емес учаскелерге жатады.

Электр єауiпсiздiгi бойынша учаскедегi приборлар мен єондыр№ылар кернеулiгi 1 кВ-єа дейiнгi электр єондыр№ылары єатарына жатады. Кёсiпорында электр энергиясы ретiнде кернеулiгi 220/380 В жёне жиiлiгi 50 Гц айнымалы токты пайдаланады.

ЖЅмыс кернеулiгi 42 В-тан асатын барлыє электр єондыр№ылары-ны» бiр Ѕшы жерге єосылу керек. Жарыєтандыру жёне кѕш беру аспап-тарыны» сымдарын єЅбыр iшiне орнатады (электротехникалыє бЅйымдарды» II класына сёйкес). Жерге єосатын єЅрал ретiнде диаметрi 35-60 мм болат стержендерiн єолданады.

Статикалыє электрдi» пайда болуын ескерту ѕшiн жерге єосатын єЅрыл№ыларды антиэлектростатикалыє саєтандыр№ыш єЅралдарды, жеке єор№аныс єЅралдарын пайдаланады.

Электр жабдыєтарымен жЅмыс iстеуге тек арнайы дайындыєтан јткен персонал №ана жiберiледi.
6.6. ирт єауiпсiздiгi

Слесарлы-механикалы› учаскесі жарылысєа жёне јртке єауiптiлiгi бойынша D категориялы јндiрiстiк бјлмелер єатарына жатады. ±имаратты» єЅрылымдыє элементтерi отєа тјзiмдiлiк дёрежесi СНиП 2.01.02-85 сёйкес II-ге те». ІЅрылыс материалдарын СНиП 2.04.02-84 бойынша жанбайтын, отєа тјзiмдiлiк шегi 0,25-ге те» материалдар№а жатєызады.

ирт єауiпсiздiгi МЕСТ 12.1.004-85 бойынша Ѕйымдастыру-техни-калыє iс-шаралармен єамтамасыз етiледi. Ол iс-шаралар јзiне кiргiзедi: АТК-да јрт кѕзетiн Ѕйымдастыруды; жЅмысшыларды јрт єауiпсiздiгi ережелерiне оєытуды Ѕйымдастыру; адамдарды» эвакуациясын Ѕйымдастыру жёне т.с.с.
6.7. Азаматты› ›ор“аныс

АТК жобалау кезінде йндірістік жЩне Щкімшілік “имараттыЈ жоспары тйтенше жа“дайлар кезінде адамдарды эвакуациялау Їшін ±тымды жЩне ›олайлы жа“дай ту“ызылуы ›ажет. Тйтенше жа“дайлар, ереже бойынша таби“и жЩне техногендік сипат алуы мЇмкін. Таби“и сипат ал“ан тйтенше жа“дайлар“а йнеркЩсіптік, транспортты› жЩне т.б. мекемелер тудыр“ан тйтенше жа“дайлар жатады. Атал“ан кЩсіпорындарда азаматты› ›ор“аныс бойынша практикалы› да“дылар, іс-шаралар жЇйелі тЇрде орындалуы ›ажет. ОныЈ ма›саты ж±мысшылар мен ›ызметкерлерге азаматты› ›ор“аныс бойынша іс-шаралар, практикалы› да“дылар алдыру болып табылады.

Техногендік сипат ал“ан тйтенше о›и“алар кезінде, мысалы йрт кезінде, адамдарды эвакуациялау жолдары ретінде шы“у жолдарына алып баратын жЩне адамдардыЈ эвакуациялау Їшін ›ажетті уа›ыт ішінде ›ауіпсіз ›оз“алысын ›амтамасыз ететін барлы› йтпелер, коридорлар, алаЈшалар, бас›ыштар ›ызмет етеді.

Бйлмелер мен “имараттардыЈ ішінен адамдардыЈ эвакуациясын ›амтамасыз ету Їшін адамдарды эвакуациялаудыЈ есептік уа›ыты осы Їшін ›ажетті уа›ыттан аспауы ›ажет. Адамдарды эвакуациялаудыЈ есептік уа›ыты адамдар а“ыныныЈ жекелеген учаскелері бойынша ›оз“алысыныЈ ›осынды уа›ыты ретінде аны›тайды.

Тйтенше жа“дайлар кезінде тймендегідей жа“дайларда сигналдар беріледі:

1. 
   Шуе дабылы;
   
2. 
   Шуе дабылыныЈ тиылуы;
   
3. 
   Радиациялы› ›ауіптілік;
   
4. 
   Химиялы› дабыл.
   

«Шуе дабылы!» сигналын естіген Щрбір т±р“ын ж±мыста бол“ан жа“дайда:

1. 
   йндірістік орындарда ›арастырыл“ан барлы› іс-шараларды орындап, ж±мысын то›тату;
   
2. 
   ішкі жЩне сырт›ы жары›ты йшіру, жасанды жары›ты пайдалану;
   
3. 
   противогаздарды киіп, оны бекіту;
   
4. 
   тез арада паналау “имаратын табуы тиіс;
   
5. 
   кйлік жЇргізушілері тез арада кйлігін то›татып, есіктерді ашып, электрмен ›амтамасыз ететін кйлік ›±ралдарын то›татып, пана іздеу ›ажет.
   

Сигналды естіген кезде Щрбір т±р“ын:

1. 
   респиратор киіп, ОЗК, ая› киім, резина ›ол“ап, т.б. да са›тандыру ›±ралдарын пайдалану ›ажет;
   
2. 
   дайында“ан азы›-тЇлік, су, медикаменттерді алып радиация“а ›арсы паналау “имараттарына жасырыну ›ажет.
   

ЛастанудыЈ негізгі кйздері ›орша“ан орта“а Щсер етеді – б±л ›атты, с±йы› жЩне газ тЇріндегі отынды жа“атын энергетикалы› ›±рыл“ылар; ›ара жЩне тЇсті металургия кЩсіпорындары; химиялы› жЩне м±найды ›айта йЈдейтін йнеркЩсіптер. Кйптеген ірі ›алалардыЈ Їстіндегі ауада ласта“ыш-тардыЈ кйп шо“ырлануы адамдардыЈ денсаулы“ына, жасыл желек екпе а“аш-тары Їшін ›ауіпті, сондай – а› б±л “имараттардыЈ б±зылуыныЈ себебі болып табылады. Атмосфера“а шы“арындыда“ы зиянды заттардыЈ жалпы мйлшерініЈ 85% - “а жуы“ы кЇкірт диоксидініЈ, кйміртегі жЩне азот оксидініЈ кймір – сутектердіЈ, сондай-а› щаЈ-тозаЈныЈ Їлесіне келеді.

ТМД мемлекеттерінде кйлік ›±ралдарыныЈ Їлесіне атмосфера“а тасталынатын барлы› зяинды заттардыЈ 13,3 процентін, ал жекелеген ›алаларда 60-80 процентін ›±райды екен. Кйлік ›±ралдарыныЈ пайдаланыл“ан газдарыныЈ кйміртек кймірсутек жЩне азот тоты›тары, ЩртЇрлі кймірсутектер, кЇкіртті газ ›ор“асын ›осылыстары, кЇйе жЩне т.б. зиянды заттар кіреді. Тек ›ана бір техникалы› жарамды автомобиль жыл ішінде 8-10 тонна кймірсутек тоты“ын тастайды. Кйлік ›±ралдары ›атты шудыЈ жЩне электромагниттік сЩуленіЈ кйзі болып табылады. Зиянды заттар ›орша“ан ортаныЈ автомобильдермен тракторлар“а ТљК мен АЖ йткізу кезінде де тЇседі. Темір со“у, пісіру жЩне слесарлы›-механикалы› учаскелерден еріткіштер, боя“ыш заттар, шаЈ, ›оз“алт›ыштарды сынау учаскесінен пайдаланыл“ан газдардыЈ ›алды“ы бйлінеді. Техникалы› ›ызмет кйрсету станциясында“ы (ТљКС) а“ын суларында“ы м±най йнімдерініЈ пайдаланыл“ан жу“ыш жЩне сал›ындат›ыш заттардыЈ ерітінділері, сілтілі, ›ыш›ылды термиялы› жЩне гальваникалы› тастандылар, майлар, коррозия йнімдері жЩне т.б. ласта“ыш заттар бйлінеді.

љорша“ан ортаны ›ор“ау бйлімініЈ негізгі ма›саты ›орша“ан ортаны ›ор“аудыЈ кйз›арасыныЈ жобаланатын айма›та“ы технологиялы› процесстерін ±тымды ±йымдастыру, йндірістік “имарат ішіндегі техникалы› ›ызмет кйрсету мен диагностикалау айма“ында ›орша“ан ортаны ›ор“ау бойынша іс-шараларды ›амтамасыз ету; жобаланатын ТљКС техникаларыныЈ атмосфера“а тасталынатын зиянды заттары Їшін экономикалы› залалды есептеу; сондай-а› зиянды заттардыЈ ›орша“ан орта“а тасталуын тймендету бойынша іс-шараларды ›арастыру болып табылады.

Слесарлы-механикалы› учаскеде ж±мыстарды орындау кезінде ›орша“ан орта“а келесі зиянды заттар тасталуы мЇмкін:

- металл йЈдеу ж±мыстарын орындау кезінде атмосфера“а абразив шаЈдардыЈ тасталуы;

- топыра››а ›алды› металл ЇгінділерініЈ тЇсуі ;

- а“ын су“а бйлшектерді жу“аннан кейін коррозия йнімдерініЈ, лайдыЈ жЩне жу“ыш ерітіндініЈ тасталуы.

7.2. АвтомбильдердіЈ зиянды заттарымен атмосфераны ласта“аны Їшін тйленетін тйлема›ы мйлшерін есептеу

АвтомбильдердіЈ зиянды заттарымен атмосфераны ласта“аны Їшін тйленетін тйлема›ы келесі тйлемдерден т±рады:

1. 
   зиянды заттарды р±›сат берілген кйлемде таста“аны Їшін тйленетін тйлем;
   
2. 
   зиянды заттарды р±›сат берілген кйлемнен асырып таста“аны Їшін тйленетін тйлем.
   

, (7.1)

м±нда - автомотор жанармайыныЈ i-ші тЇрініЈ бірлігін шы“ында“аны Їшін тйленетін тйлемніЈ меншікті кйрсеткіші, тенге /тонна;

- есеп берілген кезеЈ ішінде автомотор жанармайыныЈ i-ші тЇрініЈ шы“ыны, т;

– Шымкент ›аласы Їшін автотранспортпен атмосфераны ластау индексі;

= 4.

«Бек-сервис» ЖШС автомобильдері этильсіз бензинді пайдаланады. Этильсіз бензин Їшін тйлема›ыныЈ меншікті мйлшері 710 тенге/тоннаны ›±райды.

АТК автомобильдерініЈ жылды› жанармай шы“ыны келесі формуламен аны›талады [11]:

, (7.2)

м±нда - АТК-да“ы i-ші модельдегі автомобильдердіЈ саны ;

- i-ші модельдегі бір автомобильдіЈ жылды› жЇрісі;

- i-ші модельдегі бір автомобильдердіЈ 1000 км жЇріске жа“атын жанармай шы“ыны, л /100 км;

r- бензин ты“ызды“ы, кг/м³.

ПАЗ-3205:

т.

Газель:

т.

= 735,2 + 553,7 = 1288,9 т.

Зиянды заттарды р±›сат берілген кйлемде таста“аны Їшін тйленетін тйлем мйлшерін аны›таймыз:

П = 710 Ч 1288,9 Ч 4 = 3660476 тенге.

АТК Їшін айыпп±л тйлемдері келесі формуламен аны›талады [11]:

, (7.3)

м±нда - автомотор жанармайыныЈ i-ші тЇрініЈ бірлігін шы“ында“аны

Їшін тйленетін айыпп±л тйлемініЈ меншікті кйрсеткіші, тенге/т;

= 4 – (1 + П₁ /П₀), (7.4)

м±нда П₁- ›оз“алт›ышыныЈ пайдаланыл“ан газдарында жо“ары тЇтінділік аны›тал“ан тексерілген автомобильдер саны;

П₀ – тексеруге тЇскен автомобильдердіЈ жалпы саны.

S = 4 – (1 + 40/105) = 2,6.

Ш = 2,6 Ч 1288,9 Ч 4 = 13404,6 тенге.

љорша“ан ортаны ластаудан келтірілетін экономикалы› шы“ын келесі формуламен аны›талады [11]:

У = У_а + У_в + У_п, (7.5)

м±нда У_а – атмосфераны ластаудан тЇсетін шы“ын;

У_в – суды ластаудан тЇсетін шы“ын;

У_п – топыра›ты ›атты заттармен ластаудан тЇсетін шы“ын.

Атмосфераны ластаудан тЇсетін шы“ын келесі формуламен аны›талады [11]:

У_а = К₁Ч К₂ Ч У_а Ч К_а , (7.6)

м±нда К₁- тастау кйзініЈ орналасуын ескеретін коэффициент;

К₂ – тастау биіктігін ескеретін коэффициент;

У_а – 1т зиянды затты атмосфера“а тастаудан тЇсетін меншікті

шы“ын, тенге/т;

М_а – бір жылда атмосфера“а тасталатын зиянды зат массасы,т;

М_а = , (7.7)

м±нда – 1 кг жанармай жан“анда бйлінетін i-ші зиянды компоненттіЈ

кйлемдік Їлесі;

В – автопарк бойынша жылды› жанармай шы“ыны, т/жыл.

Сонда,

М_Со = 0,009 Ч 1288,9 = 11,5 т/год.

М_NO = 0,02 Ч 1288,9 = 25,8 т/год.

У_а = 2 Ч 1,5 Ч 710 (56,7 + 11,5 + 25,8) = 200220 тенге.

Суды ластаудан тЇсетін шы“ын келесі формуламен аны›талады [11]:

У_в = у_в Ч М_в, (7.8)

м±нда у_в – 1т зиянды затты су“а тастаудан тЇсетін меншікті

шы“ын, тенге/т;

М_в – бір жылда су“а тасталатын зиянды зат массасы, т;.

М_в = еА_i Ч m_i, (7.9)

м±нда A_i – салыстырмалы уыттылы› индексі;

m_i – а“ын су“а тасталатын i-ші зиянды компоненттіЈ массасы, мг/м³.

Бір автомобильді жу“аннан кейін су“а 800 ... 3000 г/м³ лайдыЈ йлшенетін бйлшектері жЩне 50...900 г/м³ май йнімдері тЇседі.

A_i = 1/ПДК_i .

Олай болса,

А_Н/П = ,

А_взв = ,

m_i = С_i Ч V_cb,

м±нда С_i – а“ын суда“ы i-ші зиянды компоненттіЈ мйлшері, г/м³;

V_cb – а“ын судыЈ жалпы тасталуы, м³.

V_cb = Q Ч еN_ЕОГ,

м±нда Q – бір автомобильді жуу кезіндегі су шы“ыны, м³;

еN_ЕОГ – КљК бойынша жылды› ба“дарлама.

Норматив бойынша орта сыйымдылы›та“ы автобустарды механикаландырып жуу кезінде су шы“ыны орта есеппен 300 литрді ›±райды.

V_cb = 300 Ч 10^–3 Ч 46138 = 13841,4 м³/год;

m_Н/П = 700 Ч 10^–6 Ч 13841,4 = 9,7 т/год;

m_взв = 1800 Ч 10^–6 Ч 13841,4 = 24,9 т/год;

М_в = 10 Ч 9,7 + 0,01 Ч 24,9 = 97,2 т;

У_в = 28960 Ч 97,2 = 2816331 тенге.

љатты заттарды топыра››а тастаудан келтірілетін экономикалы› шы“ын мйлшері келесі формуламен аны›талады [11]:

У_т = g Ч у_п Ч М_п, (7.10)

м±нда g – жер ресурстарыныЈ ›±ндылы“ын ескеретін коэффициент;

g = 3,0 суарылатын жерлер Їшін.

у_п – 1т зиянды затты топыра››а тастаудан тЇсетін меншікті

шы“ын, тенге/т;

М_п – топыра››а тасталатын ›алды›тар массасы, т.

М_п = 8,3 т неорганикалы› ›алды›тар (АТК мЩліметтері бойынша);

У_т = 3 Ч 770 Ч 7,4 = 17094 тенге.

Олай болса, ›орша“ан ортаны ластаудан келтірілетін экономикалы› шы“ын келесі шаманы ›±райды:

У = 200220 + 2816331 + 17094 = 3033645 тенге.

Автомобильдерге ТљК мен АЖ орындау кезінде атмосфера“а тасталатын зиянды зат мйлшері кйп жа“дайда технологиялы› процестіЈ жетілдіру деЈгейінен жЩне жо“ары технологиялы› жабды›ты ›олданудан байланысты болады. Сонды›тан да зиянды заттардыЈ тасталуын тймендетудіЈ еЈ маЈызды ба“ыттарыныЈ бірі автомобильдердіЈ ТљК мен АЖ технологиясы мен ±йымдастырылуын экологиялы› ›ауіпсіз жЩне ›алды›сыз технологияны ›олдану ар›ылы жетілдіру болып табылады.

Жобаланатын АТК-да ТљК мен АЖ бойынша ж±мыстардыЈ технологиясы мен ±йымдастырылуын жетілдіргенде ›орша“ан ортаны ластаудан келтірілетін экономикалы› шы“ын 3033645 тенге/жыл екендігін кйрсетіп т±р.

Атмосфералы› ауаныЈ тазалы“ын нормалы› шегінде ±стап т±ру Їшін автопаркте ауа-алмастыру жЩне технологиялы› тастандыларды алдын-ала тазалап, содан соЈ “ана оларды атмосфера“а сейілтеді. Атмосфера“а тасталанынатын зиянды заттардыЈ шектік мЇмкін концентрациясы мйлшері МЕСТ 17.2.3.02-78 талаптарына сЩйкес болуы ›ажет. Осы кезде атмосфераныЈ жерге жа›ын ›абатында“ы зиянды заттардыЈ концентрациясы шектік мЇмкін мЩннен аспауы тиіс.

Техникалы› ›ызмет кйрсету станциясында бензинді ›оз“алт›ышы бар автомобильдердіЈ пайдаланыл“ан газдарында“ы СО мен СН мйлшері бойынша экологиялы› ба›ылаудан йткізеді. Осы ма›сатта газоанализаторлар кеЈінен ›олданылады. АвтомобильдердіЈ тасталынатын зиянды заттардыЈ мйлшерін комплекстік ба“алау Їшін автомобильдіЈ на›ты ›оз“алыс жа“дайын ±›сататын жЇрістік циклдер жасал“ан. Дизелбдік ›оз“алт›ыштардыЈ пайдаланыл“ан газдарыныЈ зияндылы“ы олардыЈ тЇтінділігі бойынша аны›талады.

Санитарлы› нормалар мен йндірістік бйлмелердегі ауаныЈ ›±рамын зиянды заттардыЈ мешікті-мЇмкін концентрациясы (ПДК) та“айындал“ан. Мысалы, акролейн, бензин, кйміртегі жЩне азот тоты›тарыныЈ 30 минут ішінде шектік мЇмкін концентрациясы мЇмкіндігінше 0.2, 100, 20, 5, 300 мг/м³ ›±райды. Осы техникалы› талаптар орындалу Їшін ТљК мен жйндеу айма“ыныЈ ›±йылып-сорылатын вентиляциямен ›амтамасыз ету ›ажет. Бір автомобильді жуу кезінде а“ын сулар“а 5-10 г май мен жанар-май, 10-15 г ±са› бйлшектер тЇседі. М±най йнімдерініЈ а“ын сулармен бірге таби“и су бйгендеріне тЇспеуі Їшін жуу орындарын лай т±ндыр“ыштарын жЩне май мен бензин ±ста“ыштармен жабды›тайды. Б±дан бас›а, автомобильдердіЈ жууы кезінде суды ›айта ›олдану жолы ›арастырылады, топыра›тыЈ беткі ›абатына ластан“ан суларды жібермейтін іс-шаралар жЇргізіледі.

Кезінде атмосфера“а тасталатын зиянды заттардыЈ кйп мйлшері бол“ан жа“дайда технологиялы› процесстіЈ жетілдіру деЈгейінен жЩне жо“ары технологиялы› жабды›тардыЈ ›олдану дЩрежесіне байланысты болады. Сонды›тан да зиянды заттардыЈ тасталуын тймендету ба“ыттарыныЈ бірі технологиясы жЩне ±йымдастырылуын жетілдіру, экологиялы› ›ауіпсіз жЩне ›алды›сыз технологияны ›олдану болып табылады.

Зиянды заттардыЈ атмосфера“а тасталуын сЇзгіш элементтермен жабды›тал“ан жергілікті вентиляцияны орнату есебінен тймендетуге болады.

Ж±мыс орындарыныЈ майлау материалдарымен ластануын майлау Їшін арнайы ›±ралдар ›олданумен, ›алды› майларды арнай ыдыстар“а ›±ю ар›ылы тймендетуге болады.


8. ЭКОНОМИКАЛЫљ БиЛІМ
8.1.КЇрделі салымдарды есептеу
љосынды кЇрделі салымдар [2]:

К = С_об + С_дм + С_тр + С_стр (8.1)

м±нда“ы С_об – сатып алынатын жабды›тыЈ ›±ны, тенге;

С_дм – жабды›ты орнату“а кететін шы“ындар, тенге (жабды›тыЈ

›±нынан 5-15% алынады);

С_тр – жабды›ты тасымалдау“а ж±мсалатын шы“ындар

(жабды›тыЈ ›±нынан 5% алынады), тенге;

С_стр – ›±рылысты› ж±мыстардыЈ ›±ны, тенге.

љ±рылысты› ж±мыстар жобамен ›арастырылма“ан, сонды›тан олардыЈ ›±ны нйлге теЈ. Жобалан“ан стендтіЈ ›±ны шамамен 22500 теЈгені ›±райды.

Жабды›ты сатып алу“а, жет.кізуге жЩне орнату“а ж±мсалатын кЇрделі салымдарды арнайы смета (кесте 8.1.) бойынша аны›таймыз.

Кесте 8.1

Жабды›тыЈ атауыСа-ныБір жабды› ›±ны, тенгеЖалпы ›±ны,

тенгеС_дм,

тенгеС_тр,

тенге1. Тежеу барабандарын жону“а арнал“ан стенд22250045000450022502. љайрау станогы12175021750217510903. Фрезер станогы13450034500345017254. Тежеу барабандарын тегістеуге арнал“ан ›±рал1120001200012006005. Тегістейтін станок12175021750217510906. Токарлы станок13450034500345017257. Б±р“ылау станогы13500035000350017508. Гидравликалы› пресс1141001410014107059. Технологиялы› ›±рал-сайман–3000030000–150010. °йымдастыру ›±ралдары–15000150001500750Барлы“ы:-2411002636002336013185К=263600+23360+13185=300145 тенге.
8.2. Ж±мыстардыЈ йзіндік ›±нын есептеу
8.2.1. индірістік ж±мысшылардыЈ еЈбек а›ысы

Негізгі еЈбек а›ы ›оры [2]:

З₀ = С_ч Ч Р_т Ч Ф_т Ч К_пд, (8.2)

м±нда“ы С_ч – орташа тарифтік ставка , тенге;

Ф_т – ж±мыс уа›ытыныЈ жылды› ›оры, са“;

Р_т – учаскедегі ж±мысшылардыЈ саны;

К_пд = 1,1 – премия мен ›осымша а›ыны ескеретін коэффициент.
З₀ = 105 Ч 4 Ч 2070 Ч 1,1 = 956340 тенге

љосымша еЈбек а›ы ›орын келесі йрнекпен аны›тайды [2]:

З_дп = З₀ Ч П_дп /100, (8.3)

м±нда“ы П_дп – ›осымша еЈбека›ы пайызы (АТК мЩліметтері бойынша 7%).

З_дп = 956340 Ч 7 /100 = 66943,8 тенге.

Шлеуметтік салы› бойынша еЈбека›ы“а ›осымша сома:

Н_З = З_общ. Ч 0,26 , (8.4)

м±нда“ы З_общ. – еЈбека›ыныЈ жылды› ›оры, тенге.

З_общ. = З₀ + З_дп. (8.5)

З_общ = 956340 + 66943,8 = 1023283,8 тенге,

Н_З = 1023283,8Ч 0,26 = 266053,8 тенге.

1 ж±мысшыныЈ айлы› орташа еЈбека›ысы:

З_м = , (8.6)

З_м = = 26861,2 тенге.

Н_{м (з.ч.)} = , (8.7)

м±нда“ы – норматив бойынша материал“а (›осал›ы бйлшекке) кететін шы“ындар нормасы, тенге /1000 км ;

– бйлімшеде орындалатын ж±мыстардыЈ еЈбек кйлемініЈ АЖ жалпы еЈбек мйлшерінен алатын Їлесі;

К₁ – пайдалану жа“дайыныЈ категориясын ескеретін коэффициент.

Н_м = 572,3Ч 0,08 Ч 1,2 = 54,9 тенге /1000 км;

Н_з.ч. = 887,3 Ч 0,08 Ч 1,2 = 85,2 тенге /1000 км.

Материалдар мен ›осал›ы бйлшектердіЈ ›±нын мына формуламен аны›тайды [2]:

, (8.8)

м±нда“ы – автомобильдердіЈ жылды› жЇрісі, км;

С_м = = 594995,2 тенге;

С_з.ч. = = 923380,5 тенге.

С_всп.м. = (0,03 ё 0,05) Ч С_м; (8.9)

С_всп.м. = 0,03 Ч 923380,5 = 27701,4 тенге.

КЇш беретін электр энергиясыныЈ ›±ны:

С_Э = Q_Э Ч Ц_Э, (8.10)

м±нда“ы Q_Э – кЇштік электр энергиясына ›ажеттілік, кВт;

Ц_Э – 1 кВтЧ са“ электр энергиясыныЈ ›±ны, тенге.

КЇштік электр энергиясына жылды› ›ажеттілік:

Q_Э = , (8.11)

м±нда“ы – ›осынды та“айындал“ан ›уат, кВт;

Ф_об –жабды›тыЈ жылды› уа›ыт ›оры, са“;

К_З – жабды›тыЈ жЇктелу коэффициенті (0,6ё0,9);

К_С –с±раныс коэффициенті (0,15ё0,25);

К_пс – торапта“ы шы“ындарды ескеретін коэффициент, (0,92ё0,95);

К_пд– жабды›тыЈ электр ›оз“алт›ышында“ы шы“ындарды ескеретін коэффициент (0,85ё0,9).

Q_Э = = 2790 кВт,

С_Э = 2790 Ч 7,73 = 21566,7 тенге.

Жары›тандыру“а кететін шы“ындар:

С_осв = R Ч F_п ЧФ_осв Ч Ц_Э /1000, (8.11)

м±нда“ы R = 15-20 Вт/м² – бйлімшеніЈ 1 м² еден ауданын жары›тандыру“а ж±мсалатын электр энергиясыныЈ нормалы› шы“ыны;

F_п – йндірістік бйлімше еденініЈ ауданы, м²;

Ф_осв = 800 са“- электрлік жары›тандырудыЈ жыл ішіндегі ж±мыс ±за›ты“ы;

С_осв = 18 Ч 108 Ч 800 Ч 7,73 /1000 = 12021,7 тенге.

Т±рмысты› ›ажеттілікке ж±мсалатын су ›±ны:

С_в.б. = (40Ч Р_т + 1,5 Ч F_п) Ч D_р.г. Ч Ц_в /1000, (8.13)

м±нда“ы Р_т – ж±мысшылардыЈ саны,ад.;

D_р.г. – бйлімшеніЈ жыл ішіндегі ж±мыс кЇндерініЈ саны;

40 – 1 ж±мысшы“а ж±мсалатын су шы“ыныныЈ нормасы;

1,5 – бйлімше еденініЈ 1м² ауданына ж±мсалатын су шы“ыныныЈ нормасы;

Ц_в- 1м³ судыЈ ›±ны.

С_в.б. = (40Ч 4 + 1,5 Ч 108) Ч 305 Ч 48,1 /1000 = 4724 тенге.

индірістік бйлімшені кЇтуге ж±мсалатын шы“ындар:

С_{сод. пом.} = С_осв + С_в.б. = 12021,7 + 4724 = 16745,7 тенге.

Жабды›тыЈ а“ымда“ы жйндеуіне кететін шы“ындар:

С_р.об. = 0,05 Ч С_об, (8.14)

м±нда“ы С_об – жобаланатын бйлімшедегі жабды›тыЈ ›±ны, тенге;

С_р.об. = 0,05 Ч 263600 = 13180 тенге.

Жабды›тыЈ амортизациясы:

А_об = 0,12 Ч С_ц, (8.15)

А_об = 0,12 Ч 263600 = 31632 тенге

љ±ны тймен материалды› ›±ндылы›тарды жйндеуге кететін шы“ындар:
З_ин = (0,08 ё 0,10) Ч С_об, (8.16)

З_ин = 0,09 Ч 263600 = 23724 тенге.

ЕЈбекті ›ор“ау статьясы бойынша шы“ындар:

З_от = 0,03 (З_общ + Н_З), (8.17)

З_от = 0,03 (1023283,8 + 266053,8 ) = 38680,1 тенге.

Бас›а да шы“ындар:

З_пр = 0,05Ч (27701,4 + 21566,7 + 16745,7 + 13180 + 31632 + 23724 + 38680,1)= 8661,5 тенге.

Кесте 8.2

љосымша шы“ындар сметасы
№Шы“ындар статьясы Сомасы, тенге1.

2.

3.

5.

6.

8.љосымша материалдар

КЇш беретін электр энергиясы

индірістік бйлімшені кЇтуге ж±мсалатын шы“ындар

Жабды›тыЈ а“ымда“ы жйндеуіне кететін шы“ындар

Жабды›тыЈ амортизациясы

љ±ны тймен материалды› ›±ндылы›тарды жйндеуге кететін шы“ындар

ЕЈбекті ›ор“ау статьясы бойынша шы“ындар

Бас›а да шы“ындар27701,4 21566,7 16745,7

13180

23724

Кесте 8.3

р/бШы“ындар

статьясы

Сомасы,

жЇріске 1-ад-са“1.

2.

3.

4.

Шлеуметтік са›тандыру“а ›осымша сома

Материалдар

љосал›ы бйлшектер

љосымша шы“ындар1023283,8 266053,8

594995,2 923380,5

181891,494,4

24,5

85,2

31,4

109,1

7,7

33,3

П_т = 100 , (8.18)

м±нда“ы t₁, t₂ – бір ›ызмет кйрсетудіЈ еЈбек мйлшері, тиісінше, жоба жЩне АТК мЩліметтері бойынша, ад-са“;

П_т = 100 = 10,4 %.

инімніЈ йзіндік ›±ныныЈ тймендеуі:

П­_с = 100 (С₁ /С₂ –1), (8.19)

м±нда“ы С₁ – АТК мЩліметтері бойынша йнімніЈ йзіндік ›±ны, тенге;

С₂ – жоба бойынша йнімніЈ йзіндік ›±ны, тенге;

П_с = 100 Ч (372,1 /353,1 –1) = 5,4 %.

инімніЈ йзіндік ›±ныныЈ тймендеуінен жылды› Їнем:

Э = (С₁ – С₂) ЧеТ, (8.20)

м±нда“ы ЧеТ – учаске бойынша ж±мыстардыЈ жылды› кйлемі.

Э = (372,1 – 353,1) Ч 8465,6 = 160846,4 тенге.

Жылды› экономикалы› тиімділік:

Э_пр = Э – К Ч Е_н, (8.21)

м±нда“ы К – жобалан“ан іс-шаралар бойынша кЇрделі салымдар, тенге;

Е_н = 0,15 – кЇрделі салымдар тиімділігініЈ нормалы› коэффициенті;

Э_пр = 160846,4 – 300145 Ч 0,15 = 115824,7 тенге.

КЇрделі салымдардыЈ йтелу мерзімі:

Т = , (8.22)

Т = жыл.

КЇрделі салымдар тиімділігініЈ есептік коэффициенті:

, (8.23)

.

ЖобаныЈ ендірілуі экономикалы› тиімді. Есептеу нЩтижелерін 8.4-кестеге келтіреміз.

Кесте 8.4

ЖобаныЈ техника-экономикалы› кйрсеткіштері
№Кйрсеткіштерилш.

бірлікЖоба бой-шаАТК мЩлімет.

б-шаНЩти-же

+/-1234561.АвтомобильдердіЈ тізімдік саныДана149149–2.АвтомобильдердіЈ жылды› жЇрісімыЈ км10837,89320,5+1517,33.Техникалы› дайынды› коэффициенті–0,850,71+0,144.Учаскедегі ж±мыстардыЈ еЈбек мйл-шеріад.-са“8465,69286,8-821,25.индірістік ж±мысшылардыЈ саныад.45-16.Ж±мысшылардыЈ айлы› орташа еЈбек а›ысытенге26861,222134,9+4726,37.ЕЈбек йнімділігініЈ жо“арылауы%10,4–+10,48.1 ад-са“ йзіндік ›±нытенге182,1200,3-18,29.Ж±мыстардыЈ йзіндік ›±ныныЈ тймендеуі%5,4–-5,410.КЇрделі салымдартенге300145–-11.Ж±мыстардыЈ йзіндік ›±ныныЈ тймен-деуінен жылды› Їнемтенге160846,4–-12.КЇрделі салымдардыЈ йтелу мерзіміжыл1,9–-13.Жылды› экономикалы› тиімділіктенге115824,7–-14КЇрделі салымдар тиімділігініЈ есептік коэффициенті-0,5-0,5

Бизнес-жоспар та›ырыбы: Слесарлы-механикалы› бйлімшесініЈ ж±мысыныЈ бизнес-жоспары

Фирма аты: «Бек-сервис» ЖШС

Мекен-жайы: Шымкент ›., Таштракт кйшесініЈ орналас›ан

Телефон: 8(3252)571589;

Кіммен жасал“ан: Усембаев Ж.Е.

Бизнес сферасы: Автомобильдерге техникалы› ›ызмет кйрсету жЩне жйндеу

љызметтіЈ негізгі тЇрлері: Автомобильдерді жйндеу

Басталу мерзімі: 01.07.2008ж.

Бизнес-жоспар ›андай мерзімге есептеліп жасал“ан: 1 жыл.

• 
  
  жүктеу/скачать 1.59 Mb.
  
  Достарыңызбен бөлісу: