Doi org/ 10. 51452/kazatu. 2024. 1(120). 1602 Әож 630*161. 4: 633. 34 (045) майбұршақТЫҢ шығу тегі әРТҮрлі сорттарының суықҚА

75
ВЕСТНИК НАУКИ КАЗАХСКОГО АГРОТЕХНИЧЕСКОГО ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОГО УНИВЕРСИТЕТА ИМЕНИ С.СЕЙФУЛЛИНА № 1 (120) 2024
ISSN 2710-3757, ISSN 2079-939Х, СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫЕ НАУКИ
doi.org/ 10.51452/kazatu.2024.1(120).1602
ӘОЖ 630*161.4:633.34 (045)
МАЙБҰРШАҚТЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ ӘРТҮРЛІ СОРТТАРЫНЫҢ СУЫҚҚА 
ТӨЗІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ 
Кипшакбаева Гульден Амангельдиновна 
Ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, 
қауымдастырылған профессор 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан 
Е-mail: g.kipshakbayeva@kazatu.edu.kz
Рысбекова Айман Бокеновна 
Биология ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан
 E-mail: aiman_rb@mail.ru
Әшірбекова Іңкәр Әділбекқызы 
Докторант 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан 
Е-mail: inkar_04.02.1992@mail.ru 
Тлеулина Зарина Тасбулатовна 
Докторант 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан 
Е-mail: zarina_2707@mail.ru 
Кадринов Маулет Хасенович 
Экономика ғылымдарының магистрі 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан 
Е-mail: m.kadrinov@kazatu.edu.kz
Амантаев Бекзак Омирзакович 
Ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, 
қауымдастырылған профессор 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан 
Е-mail: bekzat-abu@mail.ru 
Кипшакбаева Асемгуль Амангельдиновна 
Ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты,
 қауымдастырылған профессор 
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 
Астана қ., Қазақстан 
Е-mail: kipas78@mail.ru
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің Ғылым жаршысы 
(пәнаралық) =Вестник науки Казахского агротехнического исследовательского университета имени Саке-
на Сейфуллина (междисциплинарный). – Астана: С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу 
университеті, 2024. -№ 1(120). - Б.75-89. - ISSN 2710-3757, ISSN 2079-939Х

76
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ҒЫЛЫМ ЖАРШЫСЫ № 1 (120) 2024
ISSN 2710-3757, ISSN 2079-939Х, АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМДАРЫ
Түйін
Майбұршақтың шығу тегі әртүрлі коллекциясынан суыққа төзімді сорттарды іріктеу 
мақсатында зертханалық тәжірибе жүргізілді. Бақылау нұсқалары термостатта 25±1 ºС темпе-
ратурада өсірілді, ал тәжірибе нұсқалары 5 күн бойы 10±1 ºС төменгі оң температурамен әсер 
етілгеннен кейін термостатқа ауыстырылды және төрт күн бойы бақылау нұсқасымен бірге 
көктетілді, нәтижесінде майбұршақ сорттарының суыққа төзімділігі мен суыққа сезімталдығы 
бағаланды. 
Зертханалық жағдайдағы төменгі оң температураға төзімділік белгісінің скринингі 
нәтижесінде зерттелген майбұршақ коллекциясының оң төмен температураға әсері анықталды. 
Beidou 47 сорты бақылау нұсқасында тұқымның 96% - дық жақсы өнгіштігін көрсетті және 
үшінші күні жоғары өну күшімен сипатталды, ал тәжірибе нұсқаларында өскіндер кешірек 
пайда болды. Майбұршақ сорттарының өнгіштігіне температура режимінен басқа да көптеген 
факторлардың әсер ететіні анықталды.
Майбұршақтың шығу тегі әртүрлі коллекциясынның суыққа төзімділігі мен суыққа 
сезімталдығының зертханалық скринингі Солтүстік Қазақстан жағдайында дақылдың өсіп - 
даму кезінде жиі туындайтын төмен оң температураға төзімділігі ақпарат ретінде, селекциялық 
жұмыстардың іс-тәжірибесіне пайдалануға ұсынылатын бірқатар сорт үлгілерін анықтауға 
мүмкіндік берді. Зерттеу нәтижесінде Kendou 61 (Қытай), Beidou 47 (Қытай), № 78 (Қазақстан), 
№ 57 (Қазақстан), № 83 (Қазақстан), № 113 (Қазақстан), № 114 (Қазақстан), К-0124 (Қазақстан) 
және К-0129 (Қазақстан) генотиптері суыққа ең төзімді деп анықталды.