Донбастан түскен десант Қазыналы қарашаңырақ

Дегенмен жаңа көмір ошағының аяқтанып кетуі орасан зор қиындықтарға тап болды. Өндірістік және тұрғын үй базасы жоқ болатын. Темір жолмен әлі жалғасқан жоқ. Сусыз шөлейт далада адамдардың тұрмысы ауыр болды. Сонымен қатар басты проблеманың бірі көмір бассейнін білікті шахтер кадрларымен қамтамасыз ету еді. Міне, осы бір аса қиын сәтте Қарағандыға көмірлі Донбасс қол үшін берді. Өздерінің съезінде олар Қарағанды бассейнін қамқорлыққа алды. Ал Қарағанды кеншілері болса, К.О.Горбачевтің басшылығымен донбастықтарға мынадай хат жолдады:

«Донбасс шахтерлері! Кеншілердің Бүкіл украиндық съезінде көмір үшін күресте революциялық тәжірибесібар, пролетариаттың озық отряды - Сіздер бізді қамқорлыққа алдыңыздар, сондықтан да, біз , Қарағанды шахтерлері, Сіздерге мыналарды айтамыз. Сіздер бізге барлық бағытта -партия, кәсіподақ, әкімшілік- техникалық. мәселелер жөнінде көмектесіңіздер. Бізге іскер большевиктер - ұйымдастырушылар жіберіңіздер, ондаған маңдай алды инженерлер мен техниктер беріңіздер. Бізге маманданған жұмысшылардың ерікті отрядымен көмектесіңіздер. Бізге кен мастерлері, кен монтерлері, забойшылар, тіреушілер, жол және шахта слесарьлары, шахта электриктері керек. Бізге жүздеген маман шахтерлер жіберіңіздер.

Біз өз тарапымыздан сіздерге 100 қазақ жігітін жібереміз. Сіздер оларды мамандандырыңыздар, шахтерлік бақылауларыңызға алып, үйретіңіздер.

Сіздердің тәжірибеңізді, Сіздердің біліміңізді, Сіздердің екі ревлоюцияда шыңдалған пролетарлық өнегеңізді қазақтың жас пролетариаты - біздерге, Қарағанды шахтерлеріне үйретіңіздер».

Бұл үндеу ең алғаш рет орталық «Правда» және «Экономическая жизнь» газеттерінің көшпелі редакциясы Қарағандыда ұйымдастырған «За уголь Караганды» газетінің 1931 жылғы 16 шілдедегі 5-санында жарияланды. Кейін «Правда» газетінде 7 тамызда адамдардың қолдарымен бірге жарық көрді

Осы орайда республикалық газеттер «Экономическая жизнь» мен Донбастағы барлық әріптестерін Қарағандыға көмек жөніндегі екі онкүндікке қатысуға шақырды. Бұл көмектің барысы туралы материалдар үзбей жарияланып тұрды. Сөйтіп, Қарағандыға баруға тілек білдірген мамандармен қатар зәру жабдықтар да жасақтала бастады.

Донбастықтар уәделерінде тұра білді. Соның айғағы - «Экономическая жизнь» газетінде 11 қараша күні жарияланған «Бүкілодақтық кочегарканың көмегін қарсы алыңдар» деген хабар. Онда: «7 қарашада Никитовка станциясынан Донбаста ұйымдастырылған Қарағандыға көмек эшелоны аттанды. Эшелонньң құрамына жиналған шахта жабдықтарынан басқа Қарағанды шахталары үшін әртүрлі мамандықтағы 400 жұмысшы, әкімшілік-шаруашылык және мәдениет қыз-меткерлері кіреді. Эшелонды жөнелтуге арналған салтанатты митингіде аттанушыларға Совет одағының үшінші көмір базасын құруда екпінді қарқынға қосылуға қатты аманат тапсырылды» делінген.

Бұл аманат абыроймен орындалды дей аламыз. Қарағандыға келген донбастық шахтерлер екпінді еңбек үлгілерін, Изотовтың озық тәжірибесін жергілікті қазақ жүмысшыларына үйрете білді. Сөйтіп, Қарағандыда қара алтын тасқыны үдей тұсті. Егер 1930 жылы небәрі 12800 тонна отын өндірілсе, 1931 жылы оның мөлшері 288 мың тоннаға, ал 1932 жылы 722 мың тоннаға жетті. Украин шахтерлері өздерін «Дон.бастан түскен десантпыз» деп атайтын. Қарағандының қалыптасуына зор үлес қосқан осы алғашқы қарлығаштардың есімін жылдар сілемінде зор ілтипатпе'н еске аламыз. Олардың қай-қайсысы болсын туған өлкеміздің өркендеуі үшін зор еңбек сіңірді.

«Донбастың бір топ таңдаулы кеншілері Стаценко, Долгих, Попов, Балышев, Бондарев, Рябокляч, Ходунович жеке әдіспен 175 забойшыны, 157 вагоншыны, 75 бекітушіні үйретті. Барлығы 1931-1932 жылдары 3856 адам оқыды, оның 2818-і қазақтар» делінген сол кездегі бір тарихи деректе.

Алғашқы «Қызыл эшелонмен» келгендер арасында шахтерлер әулеті де пайда болды. Егер кенші Ғалиолла Хайруллин 1948 жылы Социалистік Еңбек Ері атағына ие болса, оның ұлы Алмас забойдағы орнын басты. Рябоклячтың баласы геология экспедициясында, Балышевтың немересі Саранда шахта электр слесары болып істеді. Белгілі өндіріс командирі Василий Митрофаненко мен Иван Гавриштің Виктор атты ұлдары да әке жолын қуып кенші мамандығын игерді.

Қарағандының облыстық тарихи өлкетану музейінде бассейннің өркендеу тарихына арналған арнайы экспонаттар бар. Солардың арасында мына бір құжат көзге ыстық көрінеді:

Пролетарии всех стран, соединяйтесь! Донбасс - Караганда Вагон№ 6 тов.Кривоносов, ударникКрасного Вседонец-кого эшелона, в день 14-й годовщины Октября направляется на боевой участок борьбы за уголь в 3-ю угольную базу - «Караганду». 7 ноября 1931 года № 43 ст.Никитовка Штаб.

Қарағанды кеншілері үндеуінде айтылғандай, Донбасқа қазақ кеншілері де аттанып, мамандықтың қыр сырына сол кездегі «пролетарлық бірінші көмір ошағынан» қанықты. Газеттерде сол жылы Донецк бассейніне 117 қазақ шахтері жіберілгендігі жазылған. Олардың қатарында Әбілхайыр Кенжебаев, Қарар Нұрмағамбетов (Социалистік Еңбек Ері Бәшір Нұрмағамбетовтың ағасы), Бейсен Дүйсенбаев, атақты кенші Мағауия Рақышев және т.б. бар.