Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулардың сыртқы бет парағы Форма

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау» кафедрасы

5В090100 «Көлікті пайдалану және қозғалысы мен

тасымалдауды ұйымдастыру» мамандығының студенттеріне «Инженерлік геодезия» пәні бойынша

лабораториялық жұмыстарды жүргізуге арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Павлодар

ОІ жөніндегі проректор

____________Пфейфер Н.Э.

«___»___________20___ ж.

Құрастырған: аға оқытушы ___________ Баймулдинова Қ.С.
«Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау» кафедрасы
5В090100 «Көлікті пайдалану және қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру» мамандығының студенттеріне «Инженерлік геодезия» пәні бойынша лабораториялық жұмыстарды жүргізуге арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Кафедра отырысында ұсынылған «____» ____________ ж. Хаттама № _____

ҚМӨС кафедра меңгерушісі________________ В.Т.Станевич
Сәулет-құрылыс факультетінің әдістемелік кеңесімен құпталған «____»______________20___ж. Хаттама № ____
ӘК төрайымы ________________ Г.А. Жукенова
КЕЛІСІЛДІ:

Оқу-әдістемелік бөлімімен құпталды

«___»______________ 20____ж. Хаттама № ______

1.1 Кіріспе

Пән ретінде геодезияның мазмұны мен міндеттері. Негізгі түсініктер мен анықтамалар. Курстың құрамы мен оның басқа пәндерімен байланысы.

Қазіргі заманғы құрылыста курстың мәні.

Инженерлік геодезияның дамуының қысқаша мәліметі.

Құрылыстағы геодезиялық қызметінің қазіргі ұйымдастырылған формалары.

Ұсынылатын әдебиет тізімі

1 Атымтаев Б.Б., Пентаев Т.П. Инженерлік геодезия. - Алматы: «ЭВЕРО» баспаханасы, 2005 жыл.

Ұсынылатын әдебиет: [1, 3-6 б.]

2. 
   Жердің пішіні бойынша мәліметтер. Геодезияда қолданылатын координаттар жүйесі. Сызықтың бағытын бағдарлау.
   

Тақырыптың мазмұны.

Жердің өлшемдері мен пішіні туралы негізгі ұғымдар мен мәліметтер. Деңгейлік бет. Ф.А.Красовский референц-элипсойыды. Геодезияда проекциялар әдісі. Жер бетіндегі нүктелердің абсолютті және салыстырмалы биіктіктері.

Географиялық координаттар жүйесі. Тікбұрышты координат жүйесі. Полярлы координаттар. Жазық тікбұрышты зональды координаттар жүйесі. Азимуттар мен дирекциондық бұрыштар және арасындағы байланыс. Меридиандардың жақындауы. Румбалар және азимуттар мен дирекциондық бұрыштардан оларға өту. Магниттік азимуттар. Магниттік бұрылу. Азимуттар, дирекциондық бұрыштар және магниттік азимуттар арасындағы бұрыштар.

Геодезиядағы қолданылатын терминдерді ұғу қажет. Геодезиялық өлшеулерді өндеуде неге референц-эллипсоидтың бетінде жасайтының түсіну. Ерекше назар талап ететін бағдарланған бұрышты қолдану саласын оқып-білу, әр түрлі бұрыштардың формулаларының байланысы. Жалпы жағдайда бағдарланған бұрыш – бұл бастапқы бағыт пен берілген нүктеге бағыт арасындағы белгілі ережелер бойынша есептелінетін бұрыш екенің біліп алу керектігі ұсынылады.

Бұл сұрақтар бойынша терең түсініктер бақылау жұмыстарын жақсы орындауға қажет болады.
Ұсынылатын әдебиет: [1, 9-15 б.]

Өздік жұмысына арналған сұрақтар мен есептер

1. 
   Жердің пішіндері мен өлшемдері қандай?
   
2. 
   Деңгейлік бет дегеніміз не?
   
3. 
   Геодезиядағы проекция әдісінің мағынасы.
   
4. 
   Белгі және Жер бетіндегі нүктенің биік айырымы дегеніміз
   

5. 
   Жер бетіндегі нүктенің географиялық бойлығы мен ендігі
   

6. 
   Сызықты бағдарлау дегеніміз не?
   
7. 
   Дирекциондық бұрыш дегеніміз не? Берілген сызықтың тура
   

8. 
   Меридиандар жақындауы дегеніміз не? Магниттік бұрылу
   

9. 
   Егер φ = 60⁰ және бойлықтар айырымы болса,
   

10. 
    Дирекциондық бұрыштардан румбаларға көшу үшін
    

2. 
   Топографиялық пландар мен карталар. Пландар мен карталар туралы түсінік.
   

Карта мен план арасындағы ерекшеліктерге, «масштабтың дәлдігі» деген ұғымға, масштабты және масштабтан тыс шартты белгілерге, горизонтальдар арқылы рельефтің көріністерінің әдістеріне, соңымен қатар топографиялық пландар мен карталар бойынша шығарылатын есептерге және олардың әдістеріне ерекше назар аудару қажет. Топографиялық пландар арқылы есептерді шығарып үйрену үшін арнайы лабораториялық жұмыстар құрастырылған. Лабораториялық жұмыстар кезінде толық және саналы жеке тапсырманы орындау – инженерлік құрылыстарды жобалау кезінде және көптеген арнайы есептерді шығарған кезде топонегізі ретінде топографиялық пландар мен карталарды дұрыс қолдану үшін қажетті шарт. Горизонтальдары бар топографиялық карталар мен пландар арқылы есептерді шығару, әсіресе, еңістерді анықтау, егер еңіс биіктігі мыңдықтар, пайыз, промильдер арқылы берілсе, мысалы i = 0,012 = 1,2% = 12% берулеріне назар аударыңыз.

1. 
   Топографиялық план және карта дегеніміз не? Екеуінің
   

2. 
   Картаның (планның) масштабы дегеніміз не? Масштабтың
   

3. 
   Масштабты және масштабта тыс шартты белгілердің
   

4. 
   Салу (заложение) және қиманың биіктігі дегеніміз не?
   

5. 
   Еңіс дегеніміз не және қандай формуламен анықталады?
   
6. 
   Егер план масштабы 1:2000, ал рельефтің қима биіктігі 1м
   

7. 
   Карта бойынша жергілікті жердің сызықтарының профилін
   

8. 
   Егер Н_А = 121,75м, Н_В = 92,04м және d = 36,71м анық болса,
   

9. 
   Егер астыңғы горизонтальдың белгісі 114,0, үстінде жатқан
   

10. 
    Егер АВ сызығының еңісі i = 0,025, план масштабы 1:2000,
    

11 Планда сызықтың ұзындығы өлшенген, ал жер бетінде оның ұзындығы -ге тең, онда сандық масштаб қандай болады?

12 Планда сызықтың ұзындығы өлшенген, ал жер бетінде оның ұзындығы -ге тең, онда сандық масштаб қандай болады?

13 1:500 масштабтағы планда сызықтың ұзындығы өлшенген болса, онда жергілікті жердегі осы сызықтың ұзындығын анықтаңыз:

14 Ұзындығы 100 м және көлбеу бұрыш , жер бетіндегі сызықтың горизонталь ұзындығын табыңы.

15 Планның масштабының дәлділігі 0,1 м-ге тең. Планды құрастырылған сандық масштабтың шамасын анықтаңыз.

2. 
   Өлшеулер мен геодезиялық өлшеулердің математикалық өндеудің элементтерінің қорытындысы.
   

1. 
   Өлшеулердің үнемі және кездейсоқ қателіктердің арасындағы
   

2. 
   Кездейсоқ қателіктердің қандай қасиеттері бар?
   
3. 
   Дәл өлшеулердің қорытындыларынан орташа
   

4. 
   Дәл және ықтималды қателіктерді қалай табады? Ықтималды
   

5. 
   Қандай биіктіктердің нақты өлшеулерінің абсолют және
   

6. 
   Шекті қателік дегеніміз не және сенімділік ықтималдыққа
   

7. 
   Көп рет өлшенген дәл өлшеулердің қорытындысын қалай
   

8. 
   Екі есселік өлшеулерді қалай өндейді?
   
9. 
   Өлшенген биіктіктің орташа квадраттық қателігін қалай
   

10. 
    Аса дәл емес өлшеулердің қорытындысын қалай өндейді?
    

2. 
   Бұрыштық өлшеулер
   

Горизонтальды бұрыш пен еңкіш бұрышының өлшеудегі принциптері. Бұрыштарды өлшеуге арналған құрал-жабдықтар. Теодолиттердің құрылысы, юстировкасы және тексерісі. Горизонтальды және вертикальды бұрыштарды өлшеу әдістері. Бұрыш өлшеудегі дәлдігіне әсер ететін өлшеулер қателіктері және олардың әсерін азайту әдістері. Горизонтальды және вертикальды бұрыштарды өлшеудегі далалық жұмыстарды ұйымдастыру.

1. 
   Горизонтальды бұрышты өлшеудің мәні.
   
2. 
   Теодолит өсьтерінің жағдайына қажет талаптарды ата.
   
3. 
   Көру дүрбісінің визирлік өсі дегеніміз не?
   
4. 
   Шкалалы және штрихталған микроскоп арқылы есептеулер
   

5. 
   Теодолитті жұмыс жағдайына қалай орналастыру қажет?
   
6. 
   Вертикальді шеңбердің нөльді орны дегеніміз не?
   
7. 
   Теодолитпен еңіс бұрышын өлшеу кезінде істелетін жұмыс
   

8. 
   Горизонтальды бұрыштарды өлшеу әдістері. Қолдану
   

9. 
   Жіптер торының параллаксын қалай табуға және жоюға
   

10. 
    Нөльдік орынды және вертикальды бұрышты есептеу керек,
    

2. 
   Сызықты өлшеулер
   

Өлшегіш құралдар және оларды компарирлеу. Жер өлшегіш лентамен және болаттан өлшегіш рулеткамен арақашықтықты өлшеу. Оптикалық дальномерлер. Жіптік дальномер, оның теориясы, қолданылуы, дәлдігі. Жарық дальномерлері, радиодальномерлері, лазерлі дальномерлері туралы түсінік. Өлшеулер дәлдігіне әсер ететін қателіктер көзі және олардың әсерін азайтудың әдістері. Қол жетпейтін арақашықтықтарды өлшеу.

Ұсынылатын әдебиет: [1, 55-58 б.]

Өздік жұмысына арналған сұрақтар мен есептер

1. 
   Сызықтарды жер өлшегіш лентамен және болатты өлшегіш
   

2. 
   Жер өлшегіш лента және рулетка арқылы өлшенген
   

3. 
   Сызықтың ұзындығын жер өлшегіш лента және рулетка
   

4. 
   Өлшенген кесінді ұзындығында температура үшін түзетуді
   

5. 
   Сызықтың ұзындығын жер өлшегіш лентамен, рулеткамен
   

6. 
   Жіптік дальномермен арақашықтықты өлшеудің принципі
   

7. 
   Көкжиекке сызықтың кесіндісінің еңкішінің түзетуін
   

8. 
   Сызықтың ұзындығы 80м өлшегендегі абсолютті қателігін
   

9. 
   Сызықтарды ілу дегеніміз не, қалай оны жүргізеді? Створ
   

10. 
    Қол жетпейтін арақашықтықтарды қалай анықтайды?
    

2. 
   Нивелирлеу
   

Нивелирлеу түрлері: геометриялық, тригонометриялық, гидростатикалық және т.б. Нивелирге арналған құралдар. Лазерлі нивелирлер.

Геометриялық нивелирлердің әдістері. Нивелирлі белгілер. Нивелирдің негізгі типтері. Нивелирлердің құрылысы және тексеруі. Геометриялық нивелирлеу кезінде қателіктер көзі. Геометриялық нивелирлеу жұмыстарының реті және құрамы, байланыстыратын және аралық нүктелерді нивелирлеу; өлшеулерді бақылау. Нивелирлеудің класстары. Техникалық нивелирлеу.

Тригонометриялық нивелирлеу, негізгі формулалар мен әдістері.

Ұсынылатын әдебиет: [1, 63-68 б.]

Өздік жұмысына арналған сұрақтар мен есептер

1. 
   Нивелирдің цилиндрлік деңгейі бар негізгі шартын ата.
   
2. 
   «Ортадан» геометриялық нивелирлеу кезінде белгі мен биік
   

3. 
   Реттеулі нивелирлеу кезінде аралықты нүктелердің
   

4. 
   Құралдың горизонты дегеніміз не?
   

6 Егер нүктенің биіктігі тең болса және осы нүктеде рейканың қара жағы бойынша санақ тең болса, онда аспап горизонты неге тең?

7 Геометриялық нивелирлеуде станциядағы аспап горизонтын АГ - есептеу, егер нүктенің биіктігі м болса, осы нүктеде рейканың қара жағы бойынша санақ 1200 мм:

8 Егер және берілген болса, онда және нүктелерінің биікайырымы неге тең ?