Электрлі техника

=

4. Геметриялық жинақ

h =Н (V·V) =2х(1,29х0,583)=(1,43 мм су бағ.)х9,8=14,014 Па;

5. Циклондағы 80 мм су бағ қатты ағымының жоғалуы

Циклондардың қарама – қарсы ққосылуы V=80ммвод.ст.

Циклон – шаңсорғыш учаскесі

6. =0,5 кезінде төменгі формула бойынша 90-ға газдың бұрылуы ( дұрыс бұрылу)

а= =1,39

а==1,4

а1==0,034кг/ нм

h=0,5·0,634=(2,13 мм вод . ст.)9,8=21,36 Па.

7. Циклоннан газ шыққаннан кейінгі жоғалымдар

h =0,5·0,634=(2,13 мм вод. Ст.)*9,8=93,6 Па.

8. Үйкелісті жоғалту

h =0,05·=(1,65ммвод.ст.)*9,8=16,17 Па.

1. Төменгі формула бойынша тез арада шығатын газ өткіштегі газдың 90-ға бұрылу учаскесі:

γ

γ==

 = 1,0 (түзу бұрыштың астындағы сирек бұрылыс):

h ⁷_пост х 10²/298 – 0,69 = (3,51 мм вод. ст.) х 9,8 = 34,39 Па.

2. Жоғары көтерілуші газоходтың геометриялық тегеуріні:

h ¹³_пост = 1,0 х (12,9 – 0,09) = (6 мм вод. ст.) х 9,8 = 58,8 Па.

3. Қайда Һ = 10 см :  = 2,55 м. Wt = 10 м/с. Сонда жоғары көтерілуші газоходта қажалуда тегеуріннің жоғалуы:

h ¹⁴_пост = 0,05 х 10/255 х 10²/19,6 х 0,69 = (0,88 мм вод. ст) х 9,8 = 8,6 Па.

4. Тездеткіш газ қоймасында қажалуда тегеурінді жоғалту:

h ¹⁴_пост = 0,05 х 120/3,2 х 15²/19,6 х 0,69 = (13 мм вод. ст) х 9,8 = 127,4 Па.

5. 20 мм су ст. электрліфильтрде тегеурінді жоғалту: (қатар қосылғыш):

h ¹⁶_пост = (20 мм вод. ст.) х 9,8 = 1,96 Па.

Түтін сорғыштың алдында газоходтың көлемі: 26 х (1 + 290/273) = 53,8 м/с немесе 192000 м/сағ.

ВГД-20 Подольск зауытының 2-і түтін сорғышын қойып 192000 м/сағ. өндіргіштігі 45 мм су ст. орташа қатты ағыммен, біреуі қорда.

Газдар шаң камерасынан вентиляция газоход арқылы түтін мұржасына қарай бағытталған есеп негізінде барамыз:

1. Газдың температурасы шаң камерасынан шығу бойында 425 С.

2. Шаңдық- шаң камера учаскесінде қатты ағымды жоғалту

һ_пост = (12,6 мм вод.ст.) х 9,8 = 123,8 Па.

3. Шаң камерасынан шығарудағы көлемі 21,48 нм/с.

4. Шаң камерасындағы газдардың жылдамдығы 1,95 м/с.
3.6 Газоход көлемінің есебі

Конвертерде жиналған 10% газдың көлемімен вентиляциялық газоход шаң камерасы учаскесінде сорғышты қабылдап учаскедегі газдың көлемін табамыз 8,59 х 6 = 22,34 м/с.

Шаң камерасынан шығарудағы газдың температурасы сорғыштағы есеппен 420/1,1 = 3,77 С^о.

Температура 1 метрге 1,5 С^о төмендегенде, вентиляциялық газоходқа шыға берісте мүржедегі газдың температурасы 377 – 1,5 х 5 = 370 С^о.

Температура 1 С^о-қа төмендегенде 1 пагондық метр газоходқа вентиляциялық газоходтың ұзындығы 100 м, түтін мұржасына кірердегі газдың температурасы 370 - 100 = 270 С^о тең болады. Мүржедегі газдың орта температурасы (377 + 370)/2 = 373 С^о.

Газдың көлемі 22,34 х (1 – 323/273) = 600,6 нм/с.

Егер газдың жылдамдығы 2,8 м/с мүржеден өту 80,6 х 0,8 һ 7,58 м.

2,8 м мүрженің енін қабылдап, оның ұзындығын табамыз 14,2/4,1 = 3,5 м.

Газдың жылдамдығы 8 м/с вентиляциялық газоходқа өтуі 113,8/8 = 14,2 м.

4,1 м енін қабылдап оның ұзындығын табамыз 14,2/4,1 = 3,5 м.

Вентиляциялық газоходта газдың орта температурасы а₁ = 273 х 1,29 + 1,76 / 273 х 2,76 = 0,034 кг/нм (370 + 270) / 2 = 320 С^о.

Екі конвертер қатар жұмыс істегенде вентиляциялық газоходта газдың көлемі 3 х 22,84 * (1320 / 273) = 113 м/с.

Аяқ-асты қысылудан тегеуріннің жоғалтуы:

 = 0,5 (1 х F2/F1) = 0,5 х (1 7,58 / 4,5 х 6,5) = 0,37

0 = 1,57 + 1,29 + 1,76 / 2,76 = 1,39

 = 273 х 1,39 / 273 + 377 = 0,91 кг/м

h⁵_пот = 82 / 2 х 9,8 = (0,81 мм вод.ст.) х 9,8 = 7,938 Па

₁ = 273 х 1,39 / 273 + 373 = 0,591 кг/м.

Аяқ-асты қысылудан тегеуріннің жоғалтуы:

 = 0,5 х (1 7,58 / 4,5 х 6,5) = 0,37.

Аяқ-асты кеңеюден тегеуріннің жоғалуы:

S х (1 – F1 / F2) х F2 =   = 1.

h³_пот = 1,0 8² / 1,96 х 0,53 = (1,91 мм вод. ст.) х 9,8 = 17,718 Па.

Терлеуден тегеуріннің жоғалуы:  = 0,05 h = 5 м

 = 47,58 / 2 х (2,8 + 2,4) = 2,76 м

₁ = 273 х 1,39 / 273 + 370 = 0,583 кг/м

h⁴_пот = 0,005 5 / 273 х 8² / 2 х 9,8 5,83 = (0,15 мм вод. ст.) х 9,8 = 18,718 Па.

Мұржаға кіре берістегі газдың көлемі 22,34 х 2 = 44,68 нм/с.

Температураның орта белгідегі негізгі көлемі 200 С^о.

V_t = 44,68 х (1 + 200 / 273) = 69,1 м/с.

Түтікшедегі газдың орта жылдамдығын қабылдаймыз Wt = 5 м/с, сонда мұржаның диаметрі

Д=1,13=4,78м

Түтін мұржасының биіктігін табамыз:

1,3 х  х _пост = Н(₁ - ¹₁) – (1 -  Н / Д_уст) W_р / 208 х h_t

_t = 273 х 1,39 / 273 + 200 = 0,802 кг/м.

Н – мұржаның биіктігі;

1,3 – қатты ағым коэффициенті.

^в₁ = 1,57 кг/м; ^t_год = 0,802 кг/м

13 х 1,24 = Н х (1,57 – 0,802) – (1 + 0,05 х Н / 4,78) х 0,802

Н = 146,52 м.

Мұржа биіктігін санитарлық нормамен 100 м деп қабылдаймыз.
3.6.3 Ауа үрлегіш және ауа өткізгіш жүйенің есебі

Ауа концентратқа ауаның жеке схемасы бойынша конвертерге өткізіледі, немесе ауа үрлегіштің қатар схемасы бойынша:

А) жеке схема; 1, 2, 3 – ауа үрлегіш;

Б) қатар схема; 4, 5, 6 – конвертерлер.

5.12 сурет – конвертерлерді ауамен қамтамас ету схемасы.

Үлкен конвертер цехтары үшін конвертерлердің дұрыс жұмысын ұйымдастыру және операциялар кестесін қатал орындау үнемді, өйткені ол конвертердің жұмыс істеу кезінде ауаны аз жоғалтуды қамтамас етеді.

Ауа жеткізу параллель, цех конвертерлермен өңделген, 10 т сыйымдылығы, оның ішінде 2-і үрлеуде.

Кислородпен үрлеуді байыту кезінде 100 кг штейнге ауаның негізгі салмағы V_уд = 50,8 + 37,5 + 10,74 / 0,1 = 990,4 нм/мин.

Конвертердің жұмыс істеуі үшін қажетті ауаның көлемі:

V = А х V_уу / 1440 = 456,5 х 990,4 / 1440 х 0,75 = 400 м/мин.

920 – 333 5 ауа үрлегіш қажетті ауа мөлшерін қамтамас ете алатынын каталог бойынша табамыз, өндірілуінде 820 нм/мин қысымда 1,5 атм. t = 20 м/с.

Учаскедегі ауа өткізгіштің диаметрі ауа үрлегіштен жалпы ауа өткізгішке дейін мына формула бойынша табылады:

d =1.13; Р = 1,5, tр = 80.

Ауаның жұмыс шығыны әр машинадан құрайды:

V_t = V_{b/(273 + t}^B) / 66 х 273 (1 + Р) = 820/(273 +60) / 66 х 273 (1 + 1,5) = 7,3 м/с;

Һ=1,13=0,7 м.

Ауа өткізгіштің жалпы диаметрін 5 ауа үрлегіштен бір мезгілде ауа өткізгіш арқылы берілуінен табамыз.

V^общ._t = 5,73 = 29,2 м/с;

α=1,13=1,04

Ауа берілетін ауа үрлегіштің диаметрі конвертерге берілетін жалпы ауа көлемінен табылады.

3.2 сурет – конвертерді ауамен қамтамасыз ету схемасы

V_уд = 50,8 + 37,5 + 10,74 / 0,1 = 990,4 нм/мин.

Конвертердің жұмыс істеуі үшін қажетті ауаның мөлшері:

V = А х V_уу / 1440 = 456,5 х 990,4 / 1440 х 0,75 = 400 м/мин.

Каталог бойынша қажетті ауа көлемі 920 – 333 5 ауа үрлегішті 820 нм/мин өнімділікте 1,5 атм. t = 20 м/с қысыммен қамтамас ете алады.

Учаскеде ауа өткізгіштің диаметрі ауа үрлеуден жалпы ауа өткізгішке дейін мына формула бойынша табылады:

d =1.13; Р = 1,5 tр = 80;

Әр машинадан ауаның жұмыс шығыны:

V_tу = V_{b/(273 + tB)} / 66 х 273 (1 + Р) = 820/(273 + 60) / 66 х 273(1 + 1,5) = 7,3 м/с;

Һ=1,13=0,7 м.

Жалпы ауа өткізгіш диаметрін бес ауа үрлегіштен ауа өткізгіш арқылы бір мезгілде берілетін шықпай табамыз.

V_tу = 5,73 = 29,2 м/с;

α=1,13=1,04

Жалпы ауа берілетін ауа үрлегіштің диаметірі конвертерге берілетін ауа көлемінен табылады.

V^конв._о = 32,05 / 5=1,4 нм/с, немесе V^конв._tp=14(273 + 60) / 273 х (1 + 1,5)=6,8м/с;

α=1,13·=0,6м.

Ауа жүргізгіштің диаметрі – 0,6 м.
3.6.5 Конвертердің ауа жүйесінің кеңестік схемасы

Ауа үрлегіштен ауа жүргізгішке дейін h = 30 м. Ауа жүргізгіштің жалпы учаскесінің әлдеқайда қашықталған конвертерге дейінгі ұзындығы һ = 30 м. Ауа жүргізгіштің ұзындығы һ = 80 м, Wt = 20 м/с болғанда ауа

жүргізгіш тегеуріні жоғалғанда  = 0,04 – қажалғандағы тегеуріннің жоғалу коэффициенті

λtp=ε·(·+)·=2.7н/м;

γtp=γ0·(P+1)=1.29=2.7н/м;

Бес конвертерден басқа. Қосымша жабдықтың бекітілуі қарастырылған. Ол ірі – үгіткіш машиналар, көпірлі кранға тасымалдау жүйесі.

Ірі – үгіту машиналары ірі мыс қыртыстарын үгіту үшін қолданылады. Конвертерлі қайта жасауда көп мөлшерде мысқа бай суық шикізаттар жиналады және де шлак, мыс қыртыстары олар суық отырғызғыш ретінде қолданады. Тотықтырылған руда ленталы транспортерлер жүйесі бойынша конвертер бөліміне келіп түседі.

Штейнді, шлакты, суық шикізатты және қара мысты тасымалдау үшін цехты басты ілмек жүк көтергіштігі 75 тонна, және қосымша ілмек 25 тонна ГОСТ-534-4 көпірлі кранмен жабдықтайды.

3.8.1 Металлургиялық өндірісте автоматизацияның негізі

Жаңа металлургиялық процестер физико-химиялық айналудың жоғарғы жылдамдығымен, жоғарғы температурамен, қысыммен және қорытулармен ерітінділердің үлкен басқыншылығы, мінезделеді. Бұл процестермен басқару және олардың алдағы өсімталдығы нақты және тез әсер ететін бақылау құралы және автоматтандыруды жөнге салуда.

Автоматизация ғылыми-техникалық революцияның қажетті көрсеткіші болып табылады, ерекше, өнеркәсіптік технологиялық процестерді автоматизациялау. Осы этаптағы өндірісті өркендетуде қалдықсыз энергия сақтайтын технологиялар және машиналар міндетте тұр. Өндірісті автоматизациялауды іске асыру компьютерлер және роботтар негізінде жасалады. Қол ееңбегін тез болу.

Көптеген зауыттарда қажетті көлемде басқару және есептейтін машиналар бар, микро ЭВМ қолдану да көмектеседі, диспетчерлік басқару және көліктер мен жабдықтардың одақтастығы, жабдықтардың жағдайын бақылау алынады.

Осының бәрі автоматтық басқару процессінің өркендеуіне жақсы болашақ құрайды.

Автоматты басқару процестің кіру және шығу параметрлерінің үзілмей және тура өлшемінен негізделеді.

Металлургиялық зауыттарға, автоматизациялау объектісі болғандықтан келесі ерекшеліктер өзіне тән:

- технологиялық процестең тоқтамауы;

- мінездемелері бойынша әр түрлі бөлмелердің болуы;

- жоғары энерго-су-ауа қолданушылық;

- электр өткізу қуатының кең диапазоны;

- технология көлік байланысы және қатар жұмыс істейтін ұқсас технологиятық тізбектің белгілі бір саны;

- технологиялық процестердің күрделілігі олардың математикалық моделдерін алу қиынға соғады және автоматты басқару жүйесінің күрделілігін білдіреді;

- технологиялық құралдарды автоматизациялау жұмысының ауыр талаптары.

Бұл ерекшеліктерді цехтың автоматизациялау жүйесін ойластырғанда байқау қажет. Металлургиялық өндірістерді автоматизациялау үлкен мағынасы бар, әсіресе түсті металдар өндіруде қызмет көрсетушілердің санын қысқартумен шектелмейді, процестің әрі қарай өсімталдығын қамтамасыз етеді, шикі зат және энергияның шығынын төмендетеді, кен өнімдерін жоғарылатады және өнімнің сапасын алуды, соңында шығарылған металдардың өзіндік құнын төмендетуге әкеледі.

Осыған байланысты айтылған проектте конвертерлеудің технологиялық процесін автоматизациялау автоматтандырылған бақылау жүйесі және ауыстырылған процестерді реттеу ішінде қарастырылған.
3.8.2 Басқару процесіне басқару объектісі сияқты қысқаша мінездеме

Штейінді қайта қорту жолымен қара мысты алудағы қажетті процесті бақылау.

Тұтас алғанда, басқару объектісі ретінде, конвертерлеу көп өлшемді тұрақсыз қозғалысты объект сатысына жатады, кездейсоқ кейіс сандарымен маңызды технологиялық өзгеріс өлшеуінің жоқтығымен өлшенеді.

Сондықтан конвертерлеу процесі, басқару объектісі болғандықтан келесі ерекшеліктері бар:

- конвертер периодты қозғалыс аппараты болып табылады;

- болған факторлар кездейсоқ мінезді болады, уақытпен өзгертіледі;

- техникалық анализ өткізу кезінде процестің сапасы жөнінде хабар алуының кешіктірілуі.
3.8.3 Конвертерлеу процесімен басқару және бақылау

Әр конвертер өлшеу және бақылау құралдарымен жабдықталған, онда көрсетіледі:

- конвертердің үрлеу кезіндегі уақыты ;

- үрлеудегі конвертерлер саны ;

- конвертерге келетін ауаның щығыны ;

- түйіршік және флюстің щығыны ;

- түтін сорғыщтан соң , газоходта кебу электр фильтр алдында , КҚЦ-ның жуып шаю бөлімінің алдындағы температура ;

- үрлеуде кислородты шоғырлау;

- шаң камерасындағы қуатсыздандыру және газ өткізгіштегі қысым ;

- учаскеге берілген сырғымалы концентраттар және флюстер саны.

Конвертерлердің жанында әр екі конвертерге тікелей бір-бір конвертершінің щиті бекітілген, онда ауаның, флюстердің және конвертерлер коллекторындағы ауа қысымын қайталау жабдықтары бар, тағы ауа салқындатқыш шаңдатқыштан бақылау шетінен белгі бергіш турбоүрлеу бөлмесіне. Осы шиттен конвертердің бұрылысын басқарады, флюстер және түйіршіктелген қоректер қосылады.

Шаңдатқыштың ауа салқындатқыш жапқышын, бұрылыс тосқауылын, тағы конвертер перделерін басқару конвертершінің щитінен жасалады.

Шихтарниктен флюсты руда және қондырғы бункерлерінен түйіршік берілуі конвертер учаскесінің бас щитінен жасалады.

Конвертерлерге ауаны беру басқаруы мұржа ауа үрлегіш бөлмесіндегі щиттен конвертершінің белгісі бойынша жасалады. Әрине, конвертерге ауа қолқақпағын ашу арқылы беріледі. Шаңдатқышқа су беру ысырмасын басқару қолмен келтіру ысырмасымен жасалады. Әр кессондағы судың температурасын бақылау бас щитте жүргізіледі. Вентиляциялық газ өткіште шибермен басқару бас щиттен түтін сорғыш және дроссельмен дистанционнды және автомат түрінде жасалады.

Автоматты түрде газдың берілуін реттеудің негізгі жұмысы болып, күкірт қышқыл өндірісін кондициондық газбен бір мезгілде МБЦ-да конвертерлер аумағында атмосфераның газдануын төмендетуді қамтамасыз етеді.

Автоматтық схема тұрақтайды:

- шаң камерасында қуатсыздандырылу;

- түтін сорғыш алдындағы температураны және түтін сорғыштан кейінгі SO₂ концентрациясын. Газдың концентрациясы төмен, конвертерде үрлеу аз болғанда автоматтық реттеу қозғалысының принципі. Бүл жавғдайда SO₂ концентрациясын бақылайтын жабдықтардан, абсолютты биіктігі 0,7-0,8 мм су бағ. бойынша қуатсыздандыру көлемі азайтатын қуатсыздандырылу реттегішіне импульс келеді.

Газдың концентрациясы 5 -ке жеткенде реттегішке импульс тоқтатылады. Осыдан кейін түтін сорғыш алдында температура жоғарылай бастайды, қуатсыздандыру реттегішіне импульс түсе бастайды. (2-3 мм су бағ. дейін жоғары).

Бұл жағдайда түтін сорғыштар 100 арттылады (көрсеткіш аппараттар толық ашық), егер температура 400-440 Сº-ге дейін жоғарылай берсе (400 Сº авариялы) автоматты түрде суық ауа дроссельдері ашылады. Егер осы жағдайда температура жоғарылай берсе (445-450 Сº) вентиляциялық газ өткішке шибер ашу керек. Температура төмендеген кезде схема кері қарай жұмыс жасайды.
3.8.5 Конвертерлердің жеке газ соруының жұмысы

Конвертерден жеке газ сору комплексі мыс қорыту цехында атмесфераның газдануын төмендету үшін сонымен қатар күкірт қышқыл өндірісінің SO₂ бойынша кондициялық газбен қамтамасыз етілуі келесі негізгі агрегат байланысынан құралады: ауа жүргізілетін салқындатқаш тежеуішпен және жіберу жүйесі, су ағызғышы, қатар бойынша қосылған төрт циклонды су салқындатқыш шаңдатқышы: екі ВГД-20 сүзгіш аппараттарымен, шығыс газ өткізгіштер және күшті газдар газ өткізгіші.

Барлық комплекс шаң камерасында тарауды автомат түрде реттеу жүйесімен және түтін сорғыштың температурасын КИП құралдарымен жабдықталған.

Аса жауапкершілік байланыстар: су салқындататын шаңдатқыш және ВГД-20 түтін сорғыштар.

Шаң камерасында қуатсыздандырылу автоматты түрде реттеу жүйесінің берілген режимінде ұсталады. Конвертерге үрлеу көлемі өзгергенде автоматты түрде (шаң камерасында қуатсыздандырудың мөлшерінен) ВГД-20 түтін сорғыштардың өсьтік көрсеткіш аппараттың жағдайы өзгереді, ол шаң камерасында берілген қуатсыздықты қолдау үшін.
3.8.6 Жеке сорғыш жүйесінің қалыпты жұмыстағы жалыпы температура-манометрлік көрсеткіші

1. Кисондардан ағызылатын судың температурасы 35-37 Сº жоғары болмау керек;

2. Әрқашанда ВГД-20 екі түтін сорғыш жұмыс істеп тұру керек;

3. Түтін сорғыштың подшипниктегі салқындатылған майдың температурасы 65 Сº-ден жоғары болмауы керек. Түтін сорғыш температурасы көтерілген жағдайда олар сөндіріледі және конвертер үрлеуден шығарылады;

4. Түтін сорғыштан кейін кірер газ өткіште газдың температурасы 400 Сº-ден жоғары болмауы керек және 320-400 Сº аралығында өзгертіледі;

5. Шаң камерасында қуатсыздандырылу 0,8-2 мм су бағ. аралығында ұсталады, бұл конвертерлеу процесінің өнімділігіне байланысты;

6. Қатты газдар газ өткізгішінде қуатсыздандырылу 5 мм су бағ. көлемінде ұсталып тұру керек;

7. Бір конвертерге берілетін ауаның мөлшері 35 мың нм/сағ және конвертердің жұмыс кезінде 30-45 мың нм/сағ – қа дейін ырғалуы мүмкін, егер автоматты түрде жөндеу жүйесі бұзылған жағдайда түтін сорғыштан соңғы газдың температурасын ауысым жабдықшысы немесе кезекші газшы КИП кезекші слесаріне бұзылғаны туралы айтып, қолмен басқаруға ауысуы керек.

Температуралы-манометрлік режиммен басқару бойынша жұмыстың тәртібі мынадай:

1. Конвертерді үрлеуден шығару немесе енгізу кезінде (немесе үрлеуге ) негізгі дросельді толық жабады (немесе ашады) және бастапқы газ өткізгіш

Дросельдерін де жабады;

2. Конвертер үрлеу кезінде жұмыс істегенде берілген температуралы – манометрлік режім осьтік және бағыттатқыш аппараттарының жағдайының өзгеруімен ұсталады;

3. Түтін сорғыштан кейін газдың температурасы 400 Сº -қа дейін жоғарылағанда осьтік бағыттатқыш аппараттарды толық ашу қажет . Егер бұл жағдайда газдың температурасы көтеріле берсе , салқын ауаны сору дроссельдерін ашады;

4. Газдың температурасы түскенде сорғышпен басқару кері жолмен жасалады;

Технологиялық, температуралы – манометрлік тәртіппен конвертерлеу және газды жеке сору жұмысын бекіту үшін, МБЦ-да газдандыруды азайту, сол уақытта күкірт қышқыл өндірісіне SO₂ бойынша кондициялық газдар беру үшін барлық жауапкершілік конвертер учаскесінің шеберіне жүктеледі.
3.8.7 Конвертерлеудің технологиялық режимінің нормалары

Фурмаларды тесу, мысты құю және зарядтау 60-90 мин.

Ақ мат алу 60-90 мин

Мысты қайнату 120-150 мин

Зарядтауға берілетін штейннің көлемі 42-56 т.

Бірінші кезең температурасы 1200-1280 Сº

Екінші кезең температурасы 1250-1290 Сº

Ауаның коллектрға қысымы 1,3 атм

Коллектрға ауаның баруы 600-800 нм/мин

Үрлеудегі кислородтың құрамы 21-27

Бір ожау штейнді үрлеу 20-25 мин

Үрлеудегі конвертерлер саны 2-ден кем емес

Конвертерлерді үрлеу арқылы қолдану 65 

Бір балқытудағы ұнтақталған концентраттың саны 24-25

Шлактағы мыстың құрамы:

- мыс 2,5-4

- кремнозем 22-тен кем емес

- темір 40-45

Шаң камерасындағы разрядталу 0,8-2 мм су бағ.

Құрғақ электрофилтрлер алдындағы газдағы О₂ құрамы 5,3 -тен кем емес

ҚЭФ алдындағы газдың температурасы 320Сº

Түтінсорғыш алдындағы газдың температурасы 360-400 Сº

Мұржа алдындағы газдың температурасы 120-180 Сº

Гарнисажға қарау бойынша бір айдағы бір конвертердің оралым көлемі

Бір оралымның уақыты 4,6 сағат

Өткізгіш басының диаметрі 39-42 мм

Фурмовка басының диаметрі 37-38 мм
3.8.8 Автоматтандыру тапсырмасы

Аппараттық автоматтандыру жүйесін таңдағанда жүйенің қажетті қолайлығын қамтамасыз ету керек, таңдалған жолдың экономикалық және техникалық тұрақтылығын негіздеп жөнге келтіретін және өлшейтін құралдарды келтіріп алу керек.

Берілген проектте мыс штейндерін конверциялау процесін автоматтандыру тапсырмасы тұр.

Берілген функциялық жүйеде келесі параметрлер автоматтандырылған:

- конвертердегі температура;

- кері қайту газдарының температурасы;

- газ өту жүйесіндегі температура;

- ауа беру температурасы;

- магистральдағы ауаның қысымы;

- шаңбасқыш камерасындағы қуатсыздандырылу;

- үрлеудегі ауаның шығыны;

- кері қайту газдарының көлемі;

3.8.9 Конвертерлік қайта жасау автоматтық жүйесін бейнелеу

Конвертрлеу процесі ауа ваннасын үрлеуден тотығу түрінде болады , штейндегі қосындылар тотығады. Алынған тотықтар шлакпен бірге шығарылады . Толық шлактандыру үшін конвертрге флюстер тиеледі . Бұл процесс периодты болып табылады. Теру кезінде бірнеше рет конвертрден шлакты төгеді және конвертрге штейн қосады . байытылған массаны терген соң флюстер бермей , бос ауа үрлеу өткізеді .

Конвертрге ауа жолпы цехтың рассиверінен фурма арқылы беріледі . Ауаның қысымы 1-1,5 атм құрайды.

Газ конвертрден темірден жасалған және отқа төзімді кірпішпен бекітілген шаңдатқыш арқылы жойылады .

Келтірілген жүйеде келесі параметрлер бақылауы қарастырылған .

Температураны қалыптастыруға 1а 2а 3а 4а позициясында орналасқан ТПП-0392 , ТХК-0595, ТЕМ-1088 термо электрлі жандандырушы жауапты.

Кислородпен байытылған үрлеу қысымы берілген шектеуден жоғары көтерілген кезде артық қысым (7а) жандандырушы конвертершінің шитиндегі шамды жағады.

Белгі электродвигательге магнитті қосқыштан келеді ол конвертерді жұмыссыз қалыпқа әкеледі. Сонымен қатар белгі байланысы көмегімен ауа үрлеу станциясының машина бөлімінде ауа берілу тоқтатылады.

Қуатсыздандыруды реттеу үшін шаңдатқышта Митрон 43 (5а) қуатсыздындырудың қысымын жандандырушы датчик қойылған.

Конвертерге түсетін флюстердің көлемін реттеу үшін ленталы транспортерде WAREXP SIL (16а) таразысы орнатылған . Орындушы механизмнің жұмысына қарай оператор (ПСП-2П)қажетті мөлшерде флюс береді.

Флюстың мөлшерін бақылау дұрыс өлшем көмегімен жасалады ЭХО5М.

Дұрыс өлшем келесі принцип бойынша жұмыс істейді:

- толық бункерде, яғни электрод облысы флюске келгенде;

- электрлік шынжыр жабылып - шам жанады;

- бункер қайта тиеліп болғанда, электрлі шынжыр жабылады – белгі шамы сөнеді.

Конвертердегі процестің температурасын бақылау үшін ТПП – 0392-А (1а), ТХК – 0595 (3а), ТЭМ – 1088 (4а) термоэлектрлі преобразователи қолданылады.

Газдағы SO₂ құрамын бақылау үшін SO₂ ультрамат (15аб) концетрмері бекітіледі.

Газжүргіш трактында газ ағымын дистанционды қолмен басқару келесі автоматтандырылған құрал байланысы көмегімен жасалады:

- УП 5200 басқару кілті

- универсалды қайта қосқыш

- ПМК магнитті қосқыш

- ПМЛ атқарушы механизм

Ауа шығынын басқару, фурманы сақтау тұрақтылығын сақтау және конвертрлеу режімінің үнемділік есебі ушін қажет. Конвертрлеу процесін басқару щиті конвертрдің жанында қойылған.
4 Еңбек қорғау

4.1 Қауіпті өндірістік факторлар анализі

Конвертірлеу цехы ыстық цехтар сатысына жатады. Ыстық операциялар жиі жүргізілетіндіктен цехта микроклимат тұрақсыз жиі өзгеретін параметрлермен, әр түрлі ауа температурасы бар зоналар құралады.

Ауа температурасының тез арада өзгеруі организімнің жылу реттігіне жаман әсер етеді. Цехта әрқашанда потенциалды жарылыс қаупы бар. Жарылыс ерітілген металл және шлак суға тигенде болуы мүмкін. Цехтағы барлық агрегат электр сымдармен жұмыс істейді, сондықтан электр тоғына түсу қаупы бар.

Цехта өндіріс ерекшелігі болып, құрамында мырыш, қорғасын бар шикі затты қайта өндіру болып табылады. Конвертерлеуде қорғасын және мырыш аэрозольдері құралады, сұрғылт ангидрит бөліне бастайды. Бөлінудің негізгі бастамасы болып мыналар саналады: транспортердегі көтеріліп – түсу орындары, пештер және қойғыштардағы ерітіндінің шығарылуы, конвертерлеу операциясы, қабыршықты бұзу байланысы, қара мысты құю.

Жұмыс аумағында зиянды зыттар концентрациясы, берілген концентрация нормасынан аспауы керек, ГОСТ 12.1.005-76 ССБТ бекітілген.

4.1 кестесі – Жұмыс аумағында ауадағы зиянды заттар концентрациясы

Мұндағы а – аэрозольдер.

Күкірт ангидриді - өткір иісті, көздің шырышты қабығына және жоғарғы тыныс жолдарына әсер етеді. SO₂ ауада болғанда жөтел, тұншығу және жалпы әлсміздік туғызады. SO₂ концентрациясы бар ауамен тыныс алу гастрит, бронхит, лорингит сияқты ауыруларға шалдықтырады. Қорғасын – уы, нерв жүйесінде, қанда және сосудта өзгерушілік болады. Өндірістік талаптарда қорғасын аэрозольдерімен улану созылмалы ауыру түрі ретенде көрсетіледі.

Мырыш – химиялы таза, тәжірибелі зиянсыз, бірақ мырыш қышқыл аэрозолі айнытушы түрлеріне ие. Мыс – организмге бу және шаң түрінде түседі. Бу, шаңмен дем алу жоғарғы тыныс алу жолдарын инфекциялық қатар сырқауына әкеп соқтыруы мүмкін.

Шаң шикі затты үгітуде, тиегенде, қайта төккенде пайда болады. Әртүрлі өндірістік шаңдармен ұзақ уақыт тыныс алу силикоз, қорғасыннан улану сияқты қызметтік сырқау тудыруы мүмкін.
4.2 Ұйымдастырушылық шаралар

Зауытта еңбек қауыпсіздігі қауыпсіздік техникасы бойынша бас инженерге жүктелген. Цехта еңбек қауіпсіздігі қауіпсіздік техника бойынша инженерге жүктелген, ал еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету ауысым шеберіне жүктелген.

Зауытта 18 жастан төмен емес, медициналық коммиссиядан өту қажеттілігімен адамдар қабылданады. Зауытта еңбек етушілер нұсқау өтеді:

- енгізуші өндіріске қабылданар кезде техникалық қауіпсіздік бөліменде нусқаушымен жүргізіледі;

- алғашқы нусқау жұмыс орнында шебермен жүргізіледі;

- жоспарланбаған нұсқау қауіпсіздік техникасы бойынша технологиялық нұсқау өзгерген жағдайда немесе жұмыста күнтізбе бойынша 30 күн жұмыста болмаған кезде жүргізіледі;

- қайталау нұсқау кварталда бір рет жүргізіледі;

- сырғымалы нұсқау қауіпті жұмыстарға рұқсат қағаз жасағанда немесе қауіпсіздік техникасын бұзғанда жүргізіледі;

- кейін олардың білімі тексеріледі және оның бағасы ҚТ бойынша нұсқаулар журнылында тексерушінің қолымен белгіленеді.

Нүсқаулар арнайы жабдықтармен, әдебиет және көрсеткіштермен қамтамасыз етілген техника қауіпсіздігі бойынша бөлмеде тексеріледі.

Цехта аварияны тоқтату бойынша нұсқауға келісті құрылған аварияның тоқтату жоспары болуы керек.
4.3 Техникалық шаралар

4.3.1 Электр қауыпсіздігін қамтамасыз ету

Электр тоғы соқпау үшін цех салынарда барлық нормалар орындалады, ТЭЕ және ТҚЕ бекітілген ережелер де. Барлық электр қозғағыштар жерлетілген, қол жетпейтін жерлерде орналасқан. Кабель сымдары мекеменің конструкциясы бойынша еденде, жабқыштарда және машина фундаменттерінде орналасқан каналдарда, блоктарда, мұржаларда орналастырылған. Барлық электр қозғағыштардың қысқа үзілулерден қорғанысы бар. Электр жабдықтарына рұқсаты бар персоналда жеке қорғаныс құралдары бар.

Салынып жатқан «ПВ» бекіністер қауыпсіздігі қорғау шарбақтарын изоляциялау жолымен жасалады, қателескен операцияны тоқтату үшін, байқаусызда жабдықтар бөлімі және сым бөлшектері тоқ көбею астында қалғанда сөндіретін пештің тоғының көбейуін дыбыс белгісімен қабарлайтын сенімді және жылдам әсер ететін жабдық.

Өндерістік мекемелерге және ауа атмосферасына . SO₂ келгенін хабарлайтын профилактикалық шаралар жабдықтардың герметизациясы және газ жүргізу жүйесінде аяқталады: қышқыл ангидридін утилизациялап, күкірт қышқылын алу, жалпы және тұрақты соратын сенімді жұмыс жасайтын вентиляция жабдығы. Мыспен шлак беру кезінде ожаулардан тұрақты газдарды сору, шаңның бөлінуі вентиляция арқылы жасалады.

ДН-26,4 типті орта жүргізгіш түтін сорғыш орналастырылған. Бірақта түтін сорғыш берілуі 26000 м/с құрайды. Циклондардан, қазан утелизатор және электрфильтрден құралған газды тазалаудың қыйын жүйесі шаң және газды тастауды нольге әкеледі.
4.3.3 Желдету есебі

Шаңданумен, сонымен қатар артық жылумен күресу үшін тән желдету, аэрацияны көп қолдану қарастырылған. Ол артық жылу бойынша ауа алмастыру есебі және жылу тегеурін арқылы жасалады:

Θ_изб

α = —-———— , мұндағы С – ауаның жылу сйымдылығы = 1,01

С · ρ_t · (t₂ – t₁)

ρ_t – ауаның бекімділігі 1,17 – ге тең;

t₁ – келетін ауаның температурасы 18 Сº тең;

t₂ – шығатын ауаның температурасы 27 Сº тең;

Желдету кезінде ауаның температурасы тең:

V = g· N = 195840·3,8 = 744192 м³ g · N = 195840·3,8 = 744192 м³.

ВП – 3200-11 жетегімен, 360 м/с өндірістілігімен, 3500 кВт жетек қуаттылығымен желдеткішті құруға аламыз.
4.4 Санитарлы – гигиеналық шаралар

4.4.1 Микроклиматпен қамтамасыз ету

Ыстық цехтардағы жұмыскерлердің дұрыс еңбек талаптарымен қамтамасыз ету үшін онда белгілі бір микроклимат – температура, ылғалдылық, ауаның қозғалу жылдамдығы СНиП 11-33-75 ұстап тұру керек.

Жылдың суық мезгілінде ауаның температурасы 13 – 22 Сº және жылы кезде 17 - 25 Сº, ауаның ылғалдығы суық және ауыспалы кезде 80% көп емес, жылы кездерде 22 – 28 Сº , суық және жылы кездердк ауа ылғалдылығының өзгеруі 0,3 м/с – тен көп болмайды. Негізгі параметрді ауа алмастыру қамтамасыс етеді – үрлеу және ішке сорып желдету, ауаны тән қорғау. Жылдың суық мезгілінде қақпа арасында ауа перделері қолданылады. Өндірістік бөлмеде жұмыс істеу ауласы шаңмен ластанғанын ескерту үшін, қайта қортуға әкелген металды реті келгенше ылғалдап тұру керек, жабдықты дұрыс қолдану керек, уақытымен және дұрыстап жұмыс орнын тазалау керек. СНиП 245 – 71 цехтың санитарлы қызметін қарастырады. Цехта су ішетін шаптырмалар, алғашқы медициналық көмек көрсететін қорапша бар. Проект бойынша цехтан 100 м қашықтықта санитарлы – комплексі қарастырылған. Жұмыскерлер үшін бір мезгілді профилактикалық тамақтану ұйымдастырылған. Жиі және жоспарлана жұмыскерлер жыл сайынғы профилактикалық медициналық тексеруден өтеді және профилактикалық шешім өткізіледі.

Еңбек ету талаптарын жақсарту үшін рационалды жарық маңызды орын алады. Цехтың жарық жүйесі СНиП 11-4-79 қарасты орындалған. Санитарлы нормаға келісті цех көз жұмыстарының 8- ші дәрежеге жатады. Тән және жасанды жарық қолданалады. Тұрақты жарық шамдар көмегімен байқалады. Жұмыс орындарында қажетті жарық көлемін жасайтын әр белгілерде орнатылған.

Жалпы жарық беру цехтағы фермаларда орналасқан шамдар көмегімен жасалады. Авариялы жарық беру қарастырылған, ол жұмыс орындарын бекітілген нормадан 10% жарықпен қамтамасыз етеді.

Жасанды жарық беру есбін жасймыз:

1. Бас жарық беру: А=180 м, В=24 м, Н=19 м.

Шамдарды ілу есептік биіктігі 18 м. Конусы қисық ДРЛ шамшықтармен «универсаль» шамдарын таңдаймыз Л= =0,6

Шамдардың ара қашықтығы 12м, қабырғыдан шамға диінгі ара қашықтық 6м, сонда қажет шамдар: 180:12=15{30дана 2 қатарға)

Қажетті шамшықтар

F=

8-ші дәрежелі жұмыс үшін қажетті жарық Emin=50лк. Жарық беру төмендеу коэффиценті К=1,8 . Ауданы S=180-24=4320м, ДРЛ шамшығы үшін z=1.15

Индексі: i = ==1,2

¡=1,2 η=44%. F==33872 лк

Қуаттылығы 500вт стандартты жүйелік ағымы F=3500лк ДРЛ шамды қабылдаймыз.

2. Фурмаланған аулада жарық беру есебі.

Шамдарманы ілу биіктігі Һ=4 м, А=120м, В=12м.

Шамдармалар арасындағы қашықтық 24 м.

Шамдармалар саны 120 : 24 = 6 дана F=

Ондағы Emin=75 лк, бірақ негізгіден тұрақты жарық беру 30%, сондықтан Emin 25 лк қабылдаймыз.

К=1,8; S=120·12=1440; Z=1,15

i==2,7; тогда η=655 F==19107лк

ПТД 200В шамын таңдаймыз, F = 22000 лк.

3. Авариялы жарық беру.

А=180 м; В=24 м; h=10 м.

Шамдармалар арасындағы қашықтық 18 м

180:18=10 дана ( 2 қатар - 20 дана) F=

Emin=5 лк (19% негізгіден).

К=1,8; S=180*24=4320 м2; Z=1,15

i==2,1; η=61%

НГД 100Вт шамын таңдаймыз F=3700 лк.

Арнайы киімдер сонымен қатар ыстық цехта жұмыс істеушілерді жылу бөліну әсерінен, күйгеннен, ертілген заттардың шашырауынан қорғау үшін де қызмет көрсетеді.

Бет және көзді қорғау үшін органикалық шыныдан щиттер қолданады. Крандар жұмыс істегенде қорғау маскаларын тағу керек.

Шаңның, күкірт ангидридінің шығу қаупі болған кезде газға қарсы және «лепесток» респираторын өзімен бірге алып журу керек, олар органдарды нейтралды, радиоактивті және жіңішке, орта дисперсті аэрозольден қорғау үшін тағайындалған. Газға қарсышыны газдың концентрациясы 25-тен жоғары болмағанда қолданады. Конвертерлеу цехының жұмыскерлерге арнайы киім беру нормасы кестеде көрсетілген.

4.2 Кестесі – жеке қорғау заттары

Мамандығы	Киім түрі	Кию мерзімі ай
Конверторшы	Костюм суконный	12
	Пима	12
	Киіз қалпақ	12
	Противогаз «В»	Кезекші
	Қорғау шынысы	Кезекші
Кран жүргізуші	Костюм х/б	12
	Руковицы комбинир.	2
	Комбинированные
	Перчатки резиновые	Кезекші
	Галоши диэлектр.	Кезекші
Конвертерлер шебері	Костюм суконный	24
	Рукавицы суконные	3
	Ботинки кожаные	24
Құю көлігінің жүргізушісі	Костюм суконный	12
	Пима
	Рукавицы суконные	1
	Шляпа войлочная	12
	Қорғау шынысы	Тозғанға дейін
Тиеуші	Костюм х/б	12
	Тері аяқ киімі	12
	Рукавицы комбинир.	1
	«Лепесток» респираторы	Тозғанға дейін
Ыстық жұмыс учаскесіндегі электр слесары және слесарьшы	Комбинезон х/б	12
	Ботинки кожаные	12
	Рукавицы комбинир.	2
	Қорғау көзілдірігі	Тозғанға дейін
	«Лепесток» респираторы	Тозғанға дейін
Электр слесарьге қосымша	Перчатки диэлектрич.	Кезекші
	Галоши диэлектрич.	Кезекші

4.5 Өртке қарсы шаралар

СНиП 11-270 келісті цех өндірістік қауіптігі бойынша өртті өндіріс категориясы – жанғыш заттар және ыстық, қайнатылған немесе ертілген түрде жатады.

Өңдеу жұмыстары оттың және от ұшқындарының шығуымен байланысты.

Отқа шыдамдылығы бойынша мекеме 2 класқа жатады. Сыртқы және ішкі қабырғалары кірпіштен және темір бетоннан жасалған, элементтер арасындағы сатылар темірден және темір бетоннан.

Цехтан адамдарды шығаратын екі есік бар, бас шығу есігі және қақпа цехтың оң жағында.

Өрт шығу әсері болып:

А) Электр сымдарын изоляциялаудағы жөнсіздіктер. Жоғары температурадан изоляциялаудың бұзылуы.

Б) Электр жабдықтарының жөнсіздіктері, қысқа үзілулер.

В) Ылғалдың конвертерлер жанында болғаны қайнатылған металға тиген кезде жарылыс тудыруы мүмкін.

Цехта өрттен ескертетін және сөндіретін арнайы бөлінген учаскелер бар, онда топырақ толтырылған жәшіктер, ОХП-10, ОУ-5, ОУ-8 өрт сөндіргіштер тұр.

Цехта өз еркімен қорғау дружинасы ұйымдастырылған.

Цех мекемелерінде найзағайға қарсы жабдықтар бар. Найзағай қабылдағыш болып металл сеткасы, тоқ өткізбейтін өрт сатысы және мекеме арматурасы болып табылады.

Жерлеткіш жерде орналасқан, қиылыс сымдары 0,8 м тереңдікке қағылғын. Белгі беретін жабдық бар.

5.1 Бір жұмыскер балансы бойынша жұмыс уақытының қор есебі

Қара мыс өндіру процесі үздіксіз болғандықтан зиянды еңбек талапты өндіріске жатады, сондықтан барлық жұмыскерлер үшін 36 сағатқа жұмыс аптасы қабылданады.

Жабдықтың күнтізбе жұмыс уақыты

365 х 24=8760 сағат.

Бір жұмыскердің бір жылда 52 демалыс, мерекелік, мереке алдындағы кундері болғанда жұмыс істей алатын номиналды уақыты:

(365-(52+8)) х 6=1830 сағат.

Сондықтан, өндірістің үзілмеуін қамтамасыз ету үшін қажет:

8760 / 1830=4,72 орта есеппен 5 бригада.

5 бригадалы еңбекті ұйымдастыруда, ауысым кестесінің циклі:

3 х 5=15 күн құрайды.

Бір жұмыскердің бір циклда шығу саны – 9 күн.

Осыдан, бір жұмыскер бір жылда:

365 х 9/15 х 8=1752 сағат жұмыс істейді.

Номиналды қорға дейінгі істелмеген жұмыс

1830-1752=78 сағат құрайды.

Жұмыс ауысымдарында бұл 78/8 = 9,75 орта есеппен 10 ауысымды құрайды. Бұл істелмеген жұмыс айлар бойынша өндіріссіздік ауысым түрінде тең бөлінеді. Демалыс бір ауысымнан келесі ауысымға көшкенде ауысымның кері қайталануында:

- 1-ші ауысымнан 3-шіге 16+24+24+16=80 сағат;

- 3-ші ауысымнан 2-шіге 24+24+8=56 сағат;

- 2-ші ауысымнан 1-шіге 8+24+24=56 сағат құрайды.

Жұмысқа шығу кестесін құрайық.

Бір жұмыскердің бір жылғы жұмыс уақытының балансын құраймыз, негізгі жұмыскерлерге үздіксіз өндірісте 8 сағаттық жұмыс күнімен.

5.2 кестесі – Бір жұмысшының жұмыс уақытының жоспарлы балансы

Көрсеткіштер	Белгілер	Ұзақтылық
1. Күнтізбе уақыты	Ткал	365
2. Ауысым кестесіне келісті демалыс және жұмыссыз күндер		56
3. Номинальный фонд рабочего времени\ дни\	Тном	313
4. Не выходы на работу
А) очередные и дополнительные отпуски		54
Б) выполнение гост. И общ. Обязанностей		4
В) по болезни		2
Г) отпуск учащимся		1
Итого невыходов:		61
5. Эффективный фонд рабочего времени\дни\	Тэф	252
6. Использование номинального фонда рабочего времени, \ дни \	(Тэф\Тном) х 100	(252/313) х 100=80,9%
7. Продолжительность одной смены , \ часы \		8
8. Полезный фонд рабочего времени, \ часы \		252*8=2016
9. Коэффициент перехода от явочного к списочному	К=Тном\Тэф	313/252=1,24

5.2 Мамандар құрамындағы еңбек етушілер санының есебі

Қара мыс өндірісінің технологиялық схемасының қиындығын ескере отырып, өндірістік жұмыскерлер санын агрегаттарға қызмет көрсету нормасы және жұмыс орны негізінде білеміз. Өйткені бұл өндірісте өндіру нормасын немесе уақыт нормасын бекітетін мүмкіндік жоқ.

Жұмыскерлердің келу санын қызмет көрсету нормасы бойынша білу мына формула бойынша жасалады:

Nкелу =Нқызм. х А х С,

мұндағы Н қызм. – агрегаттағы қызмет ету нормасы;

А - агрегат саны;

С - тәутіктегі ауысым саны.

Штаттық санын білу мына формула бойынша жасалады

Nдана = Нқызм. х А х (С+1)= Nкелу + N ауыс.

мұндағы N ауыс. – ауыстырылатын жұмыскерлер саны, жұмыс ауысым санына тең.

Тізім саны мына формула бойынша жасалады:

Nтіз.= Nкелу х Kc =Nкелу х Tĸ/Тэф.
5.2.1 Негізгі және қосымша жұмыскерлер санын есептеу

Жұмыскерлер санының есебін қабылдаймыз

1. Аға конверторшы

а) Тәулікте келетін саны Nкелу =Нқызм. х А х С= 0,5х 3 х 3 = 6 адам

мұндағы Н қызм. – агрегаттағы қызмет ету нормасы;

А - агрегат саны;

С - тәутіктегі ауысым саны.

б) Тәулік бойындағы тізім сандары

Nтіз.= Nкелу х Tном/Tэф. = 5 х 1,24=7 адам

2. Конвертерші – фурмовшы.

а) Тәулік бойындағы келетін сандар Nкелу =1,5 х 3 х 3=18 адам

б) Тәулік бойындағы тізім сандары Nтіз. =18 х 1,24 = 22 адам.

5.3 кестесі – Негізгі және қосымша жұмысшылар саны

Жұмысшылар қызметтерінің аты	Норматив на обсл. на ед. оборудования		Агрегат-тар саны	Келу саны		Штат-тық сан.	Ауысу коэффи-циенті	Тізім саны
				Ауы-сымда	Тәу-лікте
Негізгі жұмыскерлер
1. Аға конверторшы		0,5	3	2	6	8	1,24	10
2.Конверторшы-фурмовшы		1,5	3	6	18	24	1,24	30
3. Пульт операторы		0,25	3	1	3	4	1,24	5
4. Кран жүргізуші		0,75	3	2	6	8	1,24	10
5. Сигналист спекальщик		1	3	3	9	12	1,24	15
Барлығы:		4	15	14	42	56	6,2	70
Қосымша жұмыскерлер
1.Газоходтар тазалаушы		0,25	3	1	3	4	1,24	5
2. Кезекші электрик		0,25	3	1	3	4	1,24	5
3. Кезекші слесарь		0,25	3	1	3	4	1,24	5
4. Пешші – тасшы		0,25	3	1	3	4	1,24	5
5. Шаң тазалаушы		0,25	3	1	3	4	1,24	5
Барлығы:		1,25	15	5	15	20	6,2	25

5.2.2 Қызметшілер және ИТЖ санының есебі

Металлургиялық цехтың конвертер бөлімінің қызметшілер және ИТЖ штат кестесі.

5.4 кестесі – МОГ қызметшілері және ИТЖ саны

5.3 МОП қызметкерлері және ИТЖ жұмыскерлердің еңбек ақы қорының жылдық есебі.

5.3.2 Негізгі және қосымша жұмыскерлердің еңбек ақысының жылдық қор есебі

5.5 Кестесінде берілгенді қолданып, мамандығы бойынша еңбек ақыны есептейік

1) 5-ші дәрежелі аға конвертерші.

Аға конвертершінің күндізгі тарифі – 115,824 құрайды, тізім саны 6 адам. Жұмыс уақытының тиімді қоры 252 ауысым:

А) Барлық жұмыскерлердің жұмыс істеу ұзақтылығы адам-ауысым

252 х 6 = 1512

Б) Еңбек ақының тарифті қоры 1512 х 115,824 = 175125,88 тенге.

В) Түнгі уақыттағы жұмыс үшін төленетін ақы 60  еңбек ақы тарифті қорынан 175125,88 х 0,6=105075,52 тенге.

Г) Түнгі уақыттағы жұмыс үшін төленетін ақы 20  тарифті қордан:

175125,88 х 02=35025,18 тенге.

Д) Жоспарды орындағаны үшін сыйақы 40  тарифті қордан

175125,88 х 0,4=70050,35 тенге.

Барлығы: еңбек ақы негізгі қоры

175125,88+105075,52+35025,18+70050,35 =385276,92 тенге.

Еңбек ақының қосымша қоры.

А) Мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындау уақытына төленетін ақы 1  негізгі еңбек ақы қорынан

385276,92*0,214 = 82449,26 тенге. құрайды.

Еңбек ақының қосымша қорының барлығы

3852,77+82449,26 = 86302,03 тенге.

Еңбек ақының жалпы қоры:

539387,67+86302,03 = 625689,70 тенге.

Бір жұмыскердің орта айлық еңбек ақысы

625689,70 / 12 / 6 = 8690 тенге.

Мамандықтары бойынша қалған жұмыскерлердің еңбек ақы қорының жылдық есебі сол сияқты жасалады, қосымша жұмыскерлердің сыйақысынан басқа, ол 255 тарифтік қойылымға тең.

7.6 кестесі – Негізгі және қосымша жұмыскерлердің еңбек ақысының жылдық қоры

6 Құрылыс шешімдері

6.1 Құрылыс ауласының мінездемесі

Жобаланған цех тегістелген барлық жағынан жел соғу үшін ашық жерде құрылады. Берілген ауданда статистика бойынша ешқандай жер сілкіністері байқалмаған, сондықтан ғимаратты сейсмикалық 5 балға есептейміз. Берілген жердің топырағы сазды-құмдақ сондықтан фундамент астына негізгі топырақты жасанды бекітілуін талап етеді, ол ауыр салмақтан басылып қалмау және жер асты суының әсеріне түспеу үшін.

Климат өте континентальды, ауаның температурасы белгілі бір амплитудалармен мінезделеді, қаңтар айында температура (-41С), шілде айында (+39С), тәулік бойы температура жиі өзгереді (+/- 17С). Желдің бағыттары шығыс, батыс болып келеді, ол ауа сызығы және жоғарғы қысым сызығының қосылуынан байқалады. Қаңтар және сәуір аралығында көрсетілген жолда желдің қайталануы 45-60 градус аралығында ауытқиды. Ең желді ай – қаңтар, батысқа бағытталған желдер. Маусым – шілдеде шығыс желдері. Желдің жылдамдығы секундына 5 – 22 метр.

Атмосфераның бұзылуы ауданда аз, олардың көлемі жылына 125-тен 160-қа дейін ауытқиды.

Ауаның температуралық режиміне келісті және аз мөлшерде бұзылуы, мұнда ауаның төмен ылғалдылығы байқалады, Қазақстан бойынша бұл аудан ауа құрғақшылығынан 1-ші орын алады.

Технологиялық қажеттіліктерге судың теориялық шығыны айына 900,0 мың куб.метр аралығында болады. Берілген аулада әрі эксплуатация үшін қолдануға болатын құрылыс объектілері болған жоқ.

6.9 Жабдықты сыйыстыру және реттеу

Жылына қара мыс 130,0 мың тонна өндіруден, біз бес көлденең конвертер бекітеміз (оның 3-і жұмыс қалпында, біруеі резервте, біреуі сақтаулы) әрқайсысының өндірушілігі 80,0 тонна.

Конвертерлер орнарастырылған негізгі бөлімді ескере отырып, көтергіш –көліктермен қамтамасыз етілген (бес 50 тонналы электр көпірлі крандармен), қосымша бөлімде бір магнитті-грейферлі кранды жоспарлаймыз, жүк көтергіштігі 10 тонна.
6.3 Жоспарланған ғимараттың конструтивті жүйесі

Цехтың габариттері келесі, колонналар арасы 6 метр, аралықтар 9 және 24 метр. Конвертер цехының екінші аралығында жөндеу алаңы оператор, щебер бөлмелер, дәретхана орналасқан.

Котлаванның түбіне ұсақталған тас кесектерін төгіп, құрышталған құрал – саймандар және параллелепипед түрінде колонналар астына бөренелі фундаментті құяды, конвертерлер астына бутовый тасты фундамент түрінде салады. Фундамент ғимараттың көтерер элементін ұстап тұрады және ауырлықты негізіне береді.

Фундаменттің құюылу терендігі 3,5 метр, бұл әкелетін ауырлық және топырақтың жайылу геологиялық талаптарын есептегенде алынған.

Цехтың едені марка 30 бетонмен жабылған, оған шойын плиталары қойылған. Бұл процесс кезінде тастаулар ерітілген заттың шашырауының болу мүмкіндігінен, сондықтан еден ауырлықтан жарылмау және температураның әсерінен еріп кетпеу керек.

Конвертерден металдар шығарған уақытта қышқыл ангидридінің бөлінуі болады, сондықтан да құрылысқа қоятын талап, ол конструкцияның неғұрлым қаттылығы және мықтылығы. Сонымен қатар, отқа төзімділігі сондықтан орындалу схемалары өз тағайындалуларына қарай әр түрлі материалдардан жасалады. Қабырғалардың өздері 300 маркалы бетоннан жасалған. Қоршайтын қабырғалар жоғарғы температураға төзімді, үнемділігі пайдалы кірпіштен жасалған. Бұл жағдайда отқа төзімді кірпіштер келеді, ковертерлерде және пештерде футеровка түрінде екінші рет қолданылады. Саздан жасалған 100-15 маркалы жәй кірпіш қолдануға болады.

Административтік – тұрмыстық бөлмелер цех ғимаратынан 100 метр қашықтықта орналасқан. Шикі зат және өнімнің әр түрін тасымалдау үшін цех теміржол көлігімен қамтамасыз етілген. Екінші аралықта теміржол қақпасы (4,5 х 6) қойылған, онда кісі өтетін тесік жасалған. Терезе аралықтары силикаттан жасалған кәдімгі шынымен әйнектелген, барлық су құбырлары құрыштан жасалған.
6.4 Жоспарланған ғиматтың мінездемесі

Цехта жасанды және тән жарық қолданылады. Тән жарық терезеден және П-бейнелі типті аэроционды шам жасалады.

Аэроционды шам жаз мезгілінде бөлменің тән аэрациясы үшін қызмет етеді. Бөлмеде екі түрлі желдеткіш қолданылады: жалпы айырбастау және міндетті. Ғимараттың ұзақ тұруы үшін біз әртүрлі шикізаттар элементін қолданамыз. Ғимарат аязға тұрақтылық талапқа сай келу үшін колонналар қуатты құрыш 50-ден жасалған. Даттанудан қорғау үшін 600Сº-қа дейін температураны ұстайтын дат баспайтын құрыштан детальдар, алюминді құрыштан жабқыштар қолданылады.

Темір бетонды колонналар заут талаптары бойынша монтаж конструкциясынан жасалады, осы конструкцияларда алаңның құрылысы жасалады, ол жұмыстың уақытын, ғимараттың қаңқасын жасаумен байланысты шығынды азайтады.

Өндірістік және ішетін сумен қамтамасыз ететін шеңберлі жүйе қарастырылып отыр. Өндірістік және ішетін суды цехқа өткізу екі құбыр арқылы жасалады.

Санитарлы – тұрмыстық бөлмелер комплексі цехтан 300 метр ара қашықтьықта орналасқан: киім ілгіш, душ қабылдайтын бөлме, медициналық бөлімі, дем алатын бөлме, асхана.

7.1 Газ және шаң тастау көзі

Түсті металлургия өндірісінде жасалатын әр түрлі және басқа да металлургиялық процестер кезінді үлкен көлемде өндірістік қалдықтар, ағынды сулар және газ тастандылары болады, оларды тазалау маңызды проблема болып табылады.

Металлуцргиялық зауыттардың газ тастандылары ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған болып бөлінеді.

Атмосфераға ұйымдастырылған газ және шаң тастандылары (түтін мұржасы арқылы) өндіріс жерінде айналадағы ортаның ластануы болып табылады. Ұйымдастырылмаған технологиялық тастандылар (ашық алаңдарда қойылған жабдықтардан, газ құбырларынан шығатын газдан және т.б.) ең бастысы зуаыттың жерін, жел болған кезде айналадағы тұрғылықты ластандырады.

Конвертерлеудің технологиялық процесі кезінде шаңның мөлшері, негізгі ерітілетін металл қосындыларын құрайтын, сонымен қатар жолаушы метелдар – темір, кадмия, мырыш, қорғасын, мышяк, теллур, висмут, күміс және т.б. жиналады. Мысалы, 1 тонна қара мысқа 2 тоннадан аса шаң және 8 тонна қышқыл жиналады.

7.2 Газды шаңнан тазалау

Шаңды газ ағынынан бөлу әдісіне қарай шаң аулаудың келесі әдістері болады.

1. 
   Құрғак және механикалық;
   
2. 
   Суланған;
   
3. 
   Фильтрленген;
   
4. 
   Электр статистикалық.
   

Суланған шаң аулағыштарға механикалық күш әсерінен шаңның бөлінуі болатын аппараттар жатады.

Турбулентті жуғыштарды көбіне ұсақ бөлшектер құрайтын жұқа газ аулауға қолданады. Фильтрлеу шаң аулағыштарда шаңданған газдар матадан жасалған тосқауыл немесе көбіршікті қабат арқылы өтеді, щаң буда немесе фильтерлеу матаның бетінде жиналады.

Ыстық газдарды тазалау үшін көпіршікті керамикалық элеметті фильтрлер пайдаланады, олар уақыт сайын сөнеді және тазаланған газды кейін ғарай үрлеу жолымен генерірлейді. БМҚЗ-да газды тазалау газ өткізгіш трактінде шаң камерасында, циклондарда жасалады.

Өндірістік ағынды суды зиянсыздандыру барлық өндірістер үшін міндетті болып саналады.

Металлургиялық зауыттың ағынды сулары өздерінің көп мөлшеріне және сапалы құрамына қарай қышқылданудың ұлғаюын және жиналған су оттегі тәртібінің нашарлауын, өлшенген заттардың құрамының ұлғаюын, судың тұнығуының төмендеуін және оның түсуінің пайда болуына жол береді.

Ағынды сулар конвертірлеу қожының түйіршігімен салыстырғанда өлшеген заттардың аз құрамымен бөлінеді. ( 6х10-7х10 мг/м).

Өлшенген ластандыратын заттары бар ағынды сулар тұрып қалған араластардан босатылады.

Ағынды сулардың ластануының құрамына қарай бірнеше тәсіл қолданады

1. 
   Физикалық тұнба, қалқыту, тұндыру, фильтрлеу .
   
2. 
   Физика- химиялық кристалдау, буландыру, тұндыру, фильтрлеу.
   
3. 
   Химиялық жою.
   
4. 
   Биологиялық- микробтар қолдану арқылы.
   

8.1 Ғимаратқа , құрылысқа және жабдықтарға шыққан күрделі шығындар есебі

8.1.1 Ғимаратқа ,құрылысқа және жабдықтарға шыққан күрделі шығын есебі

Металлургялық цехтың жоспарланған бөлімінің көлемі 32х60х120=195840 куб.метр құрайды.

Ғимараттың бір куб.метрінің бағасы 195840х 115=22521600 теңге болады.

Ғимараттың жалпы бағасы 195840 х115= 22521600 теңге болады.

Амортизациялық шығымдар ғимараттың сметалық құнынан 25 % құрайды 0,25 х 31530240=788256 теңге.

Ғимараттың сметалы бағасы 22521600 +9008640 =31530240 теңге.

Ғимараттың ағынды жөндеуі ғимараттың сметалы құнынан 1,5% құрайды.31530240 х0.015=472953 теңге.
8.1.2 Жабдыққа кететін күрделі шығында табу

Бөлімдегі конвертерлер саны үшеу. Жарамды баға бойынша біреуінің бағасы 4200000 теңгені құрайды. Сонда жалпы бағасы 7200000+1440000 = 8640000.

Амортизацияланған шығымдарды конвертірлеудің сметалы құнынан 5,5 % құрайды. 8640000 х0,055 = 4752000 теңге.

Басқа жабдықтар есебі нақты жасалады.

Конвертірлер бөлімінің жабдықтар құны 15941207,4 теңгені құрайды. Есептелмеген қосымша жабдықтың құны негізгі жабдықтың сметалы құнынан 10% құрайды:

15941207,4х0,1 =1594120,74 теңге.

Жабдықтарды ұзақ жөндеу жұмыстары негізгі жабдықтың және есептелмеген қосымша жабдықтардың құнынан 4,5% құрайды

( 15941207,4+1594120,7) х 0,045=788089,77 тенге.

Құрал сайманның және басқа да заттардың құны барлық жабдықтар құнынан 1 % құрайды:

(15941207,4+1594120,74)*0,01=175353,28 тенге.

Амортизаторлық шығымдар жабдықтың құнынан теңгені құрайды. Амортизацияның жалпы орташа нормасы:

Амортизациялық шығымдар орташа норма есебі бойынша қосымша жабдықтардың және басқа да құралдарының құнынан амортизациялық шығымды табамыз.

Амортизациялық шығымдар орташа норма есебі бойынша қосымша жабдықтардың құнынан 1594120.74х 7,4 /100=117960,93 теңге болады.

Амортизациялық шығымдар басқа да құралдар құнынан 175353,28 х 7,4/100=12976,14 теңге құрайды.

Бөлімдегі барлық жабдықтарға және басқа да құралдарға амортизациялық шығым құны

1178119,9+15941207,4+1594120,74+17553,28=18888801,32 теңге құрайды.

8.1 кестесі – Ғимаратқа, нысанға және жабдықтарға шыққан шығын

Расходы и затраты	Саны	Бағасы (тенге)	Соммасы (тенге)
Ғимаратқа және нысанға Амортизациалық шығым Ғимараттың ағымды жөнделуі Жабдықтарды А) конвертер Б) ленталы транспортер В) түтін сорғыш Г) көпірлі кран Д) газ өткізгіш Ж) ожаулы шаруашылық (ожаулар) 5. Басқа да құралдар 6. Есептелмеген қосымша жабдықтар 7. Жабдықтардың ағымды жөнделуі 8. Амортизациялық шығым	1 3 1 1 2 1 15	31530240 2880000 833140,1 70273,8	31530240 788256 472953 8640000 2824508,7 1323455 1666280,2 432857 1054107 175353,28 1594120,74 798089,77 1888801,32
Барлығы:			53179002,01

9 Инвестициялау анализі

9.1 Есептеу үщін алғашқы мәліметтер

-Өндірістілігі жылына 130 мың тонна.

- Жұмыс уақытының тиімділік қоры 330 тәулік.

- Конвертірдің сыйымдылығы 80 тонна.

- Штейндегі мыстың құрамы 40%.

- Қождағы мыстың құрамы 2,5%.

9.2.1 Жабдықтар

Жабдықтардың жалпы сметалық құны 15941207,4 теңге болып саналатын амортизациялық шығымдар -1888801,32 т.
9.2.2 Цехтың шығын есебі

Цехтың шығын суммасы 472953,6 теңге болып табылған. Бір тонна қара мысқа цехтың шығын соммасы 2,371 теңге болып табылған.

9.2.3.1 Өнімнің жалпы (оптовый) құнының есебі

Өнімнің жалпы құны 112500 теңге болып табылған. Бір тонна қара мыстың өзіндік құны 4,1 теңге болып табылады.
9.2.3.2 Тауарлы өнімнің өзіндік құнының есебі

Өнімнің өзіндік құны өндіріске өнімді дайындау және өткізу қаншаға тұратынын көрсетеді, ол өндірістің пайдаланған құралдарға, берілген жалақыны ақшалай түріндегі шығынын көрсетеді.

Бір тонна қара мыстың өзіндік құнының калькуляциясы.

1. 
   Шикізат және негізгі материалдар:
   

Барлық өнімнің шығарылуына: 130000 х 2,41= 31300т;

б) Бір тонна қара мысқа қышқылданған руданың шығыны:

2. 
   Қосымша материалдар:
   

3. Қайтару:

а) Конвертелі шлак, оның шығыны 1 тонна қара мысқа 0,0639 т құрайды. Барлық өнімнің шығарылуына: 130000*0,06394=8312,2 теңге;

б) Газдағы қышқыл, оның шығыны 1 тонна қара мысқа 0,02289 т құрайды. Барлық өнімнің шығарылуына 130000*0,0016=208 т.

4. Энерго шығындар:

а) Бір тонна қара мысқа электр қуатының шығыны 116,8 кВт/сағ құрайды. Барлық өнімнің шығарылуына: 130000*116,8=15184000 кВт/сағ;

б) Бір тонна қара мысқа су шығыны 0,04 мың куб.м құрайды. Барлық өнімнің шығарылуына: 130000*0,04=5200 мың куб.м.

5. Негізгі және қосымша жұмыскерлердің жалақысы:

а) Өндірістік жұмыскерлердің негізгі жалақысы 4941925,06 теңгені құрайды. 1 тонна қара мысқа теңге;

б) Барлық өнімнің шығарылуына қосымша жалақы 790708,011 теңгені құрайды.

1 тонна қара мысқа: 2121074,2 теңге.

1 тонна қара мысқа: теңге.

6. Жабдықты қолдану және ұстай шығыны:

а) Барлық өнімгің шығарылуына амортизациялық шығымы 1178119,9 теңгені құрайды.

1 тонна қара мысқа: теңге;

б) Жабдықтарды ұстау шығыны барлық жабдықтардың құнынан 2% құрайды. Барлық өнімнің шығарылуына 15941207,4*0,02=318824,4 теңге.

1 тонна қара мысқа: теңге.

8. Цехтың шығыны:

а) ИТЖ және НОП қызметкерлерінің жалақысы барлық өнім шығарылуына 708960 теңге құрайды.

1 тонна қара мысқа: теңге;

б) 1 тонна мысқа социалды сақтандыруға шығыны (отчисление):

теңге;

в) Ғиараттың және құрылыстың барлық өнімнің шығарылуына амортизайиялық шығыны (отчисления) – 788256 теңге құрайды.

1 тонна қара мысқа: теңге;

г) Ғимараттың және құрылыстың ұзақ жөндеу жұмыстарына және ұстауына шығарылатын шығын 1,5 тонна құрайды.

1,5%=472953,6 теңге. Бір тонна қара мысқа: теңге;

д) Еңбек қорғау шығыны жұмыскерлердің жалақысынан 10% құрайды, барлық шығарылатын өнімнен 5732632,99*0,1=573263,3 теңге.

1 тонна мысқа: теңге;

е) Басқа да цехтың шығындары цехтың есептелген шығындарынан 10% құрайды. Барлық шығарылған өнімге:

(708960+262315,2+788256+472953,6+573326,3)*0,1=280574,8 теңге.

1 тонна қара мысқа: теңге;

9.2.3.3 Дайын кірістің, өндірістік қордың пайдасы (рентабельность), капиталдық шығынының өтелу мерзімі, келтірілген шығын есебі

Дайын кірісті табу:

К_р=(U₀-C_n), қайта К_р – кіріс;

U₀ – 1 тонна қара мыстың жалпы (жалпы) бағасы;

C_n – 1 тонна қара мыстың толық өзіндік бағасы;

К_р – (117000-96140)=20860 теңге.

Барлық өнімнің шығарылуына: 130000*20860=2711800000 теңге.

Өндірістік қордың пайдасын (рентабельность) табу:

R*100%, қайда R – пайда;

R*100%=

Қайтару мерзімін белгілеу:

Т=, мұндағы Т-қайтару мерзімі;

К_салу – капиталдық салу;

К_р – барлық өнім щшығарылудағы кіріс;

Т=жыл.


ҚОРЫТЫНДЫ

Нақты жоспарда теориялық негіздер және мыс штейннің БМҚЗ талабымен мыс шихтасын Ванюков пешінде балқыту негізінде алынағн технологиялық қорыту айтылған.

Берілген тапсырмаға сай жоспарды құрау және қарастыру жұмысының таңдаған жолының негізі берілді, ол негізгі және қосымша жабдықтарды таңдайға жол берді, газ өткізгіш жүйесінің есебі жасалды. Енгізілген технология бойынша конвертерге флюстерді тиеу ленталы өлшеуіш қорек көмегімен мойын арқылы жасалды. Жұқа дисперсті материалды тиеу процесі кезінде флюстің салмағынан 30% шаң шығатыны байқалды.

Конвертірде концетратты қайта өңдеу аз мөлшерде шығындалуында, мыс тауарын шығаруды көтеруінде шын резерв, конвертрлеу процесінде бөлінетін жылуды толық қолданылуы болады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Капиталистік және өркендеуші елдердегі мыс өндірісі. Ч.2.-М.: ЦНИИ түстімет эеономикасы және жаңалықтар, 1979-127б.

2. Л.М.Шалыгин Түсті металлургиядағы конвертерлік қайта жасау. - М: Металлургия, 1965-160б.

3. Газды жанынан шығару конвертерлері. – М.: Түстіметхабар, 1980, шығ.2-41б.

4. А.П.Сычев, И.М.Чередник, И.П.Поляков

5. Д.А.Диамидовский, Л.М.Шалыгин

6. Б.С.Мастрюков Б.С. Конструкция теориясы және металлургиялық пештер есебі – М.: Металлургия, 1978 – 14-15б.

7. Б.И.Китаев, Б.Ф.Забнин Металлургиялық пештердің технологиялық есебі – М.Металлургия – 1970 – 204-205б.