"электрондық ақшалар"
жүктеу/скачать 1.18 Mb.
|
| Пластикалық карта – картаны қолданушы тұлғаға тауарлар мен қызметтерді төлеуге мүмкіндік беретін төлем құралы, сонымен қатар банк бөлімшелерінде (филиалдарында) және банк автоматтарында (банкоматтарда) қолма-қол ақшаны алу. Карта қабылдайтын сауда, сервис кәсіпорындары және банк бөлімшелері картаның қызмет көрсету нүктелерінің жүйесін құрайды (немесе қабылдау жүйесі). [3]
Карта бойынша қолма-қол ақшаны сатудың және берудің ерекшелігі бұл операциялардың дүкендерде және банктерде жүзеге асырылатынын көрсетеді, “қарызға” – тауарлар мен ақшалар клиенттерге бірден беріледі, ал оларды жабатын қаржы қызмет көрсететін кәсіпорындардың шоттарына біраз уақыт өткеннен кейін (бірнеше күннен көп емес) түседі. Пластикалық картаның қызмет көрсету процесінде пайда болатын төлем міндеттемелерін орындаудың кепілі оларды шығарған банк-эмитент болып табылады. Сондықтан картаның әрекет ету мерзімінде банктің жеке меншігі болып қалады, ал клиенттер оларды қолдануға алады. Банк-эмитенттің кепілдігінің қасиеті клиенттерге ұсынылатын төлем өкілеттіктеріне байланысты. Клиентке картаны беру кезінде оның персонализациясы жүзеге асырылады – оған картаны ұстаушыны идентификациялайтын деректер енгізіледі, сонымен қатар картаның төлемге қабілеттігін тексеруді жүзеге асырады. Сатуды бекіту және ақшаларды карта арқылы беру үдерісі авторизация деп аталады. Оны өткізу үшін қызмет көрсету нүктесі төлем жүйесіне сұраныс жасайды. Авторизация технологиясы төлем жүйесінің схемасына, картаның түріне байланысты. Сатушы немесе кассир телефон бойынша операторға сұраныс берген кезде (дауыс авторизациясы), авторизация қолдан өткізіледі, карта POS-терминалға немесе сауда терминалына енгізіледі, деректер картадан алынады, кассир төлем сомасын енгізеді, ал картаны ұстаушыға жасырын ДСН-код беріледі (Дербес Сәйкестендірілген Нөмір). Бұдан кейін терминал төлем жүйесінің деректерінің базасымен байланысты құрайды. Ақшаны беру кезінде процедураның аналогиялық қасиеті бар, ақшалар автоматты тәртіпте арнайы құрылғы – банкоматқа беріледі. Есептерді іске асыру кезінде картаны ұстаушы лимиттермен шектелді. Лимиттердің қасиеті мен шарттары түрлі болады. Бірақ жалпы алғанда екі негізгі сценарийге байланысты. Дебеттік картаны ұстаушы өзінің шотына алдын-ала кішкене соманы енгізу керек. Оның мөлшері қаржының лимитін анықтайды. Картаны қолдану арқылы есептерді жүзеге асырғанда лимит те төмендейді. Лимит бақылау авторизацияны өткізу кезінде іске асырылады. Лимитті қалыптастыру үшін (арттыру үшін) картаны ұстаушы өзінің шотына қаражат енгізу керек. Төлемдерді қамтамасыз етуге карта иесі алдын-ала қаражат төлемей, банктен несие алуына болады. Мұндай схема несиелік картаның есебінен төлеу кезінде іске асырылады. Бұл жағдайда лимит ұсынылатын несиенің көлеміне байланысты, оның шеңберінде ұстаушы қаржы жұмсай алады. Несие бір рет және қайта қалыптасатын болуы мүмкін. Несиені қалыптастыру келісімшартқа сәйкес қарыздың барлық сомасын немесе бөлігін сөндіргеннен кейін болады. Несиелдік карталар сияқты дебеттік карточкалар да отбасылық және корпоративтік болады. Корпоративтік карталарды компания өз қызметкерлеріне іс-сапар және басқа қызмет шығындарын төлеу үшін ұсынады. Компанияның корпоративтік картасы бір шотпен байланысты. Картаның бөлінетін және бөлінбейтін лимиттері болады. Бірінші жағдайда корпоративтік карта әрбір ұстаушыға жеке лимит белгіленеді. Екінші нұсқа көбінесе кіші компанияларға қатысты және лимиттің шектелуін ұсынбайды. Корпоративтік карта компанияға қызметкерлердің қызметтік шығындарын төлеуге мүмкіндік береді. Отбасылық карта корпоративтік картаға ұқсас – белгіленген лимиттер шеңберінде картаны ұстаушының отбасы мүшелеріне төлемдерді төлеу құқығы. Қосымша қолданушыларға жеке дербес карта беріледі. Банк-эмитент картаны шығарады және қаржы міндеттемелерін орындауға кепілдік береді, сауда кәсіпорындары қабылдауын қамтамасыз ететін қызметпен айналыспайды. Бұл міндеттерді картаның қызмет көрсететін нүктелерінің операцияларын жүзеге асыратын банк-эквайер шешеді: авторизация сұраныстарды дайындау, тауарлар мен қызметтерге нүктелердің шоттарына аудару, құжаттарды қабылдау, сұрыптау және жіберу (қағаз және электрондық), тоқтату-парақтарды тарату және т.б. Сонымен қатар банк-эквайер карта бойынша ақша беруді өз бөлімшелерінде және банкоматтар арқылы жүзеге асыра алады. Банк-эквайер мен эмитенттің қызметтерін орындауды қоса істей алады. Банк-эквайердің негізгі қызметі қызмет көрсету нүктелерінде есептер мен төлемдерді орындаумен байланысты қаржылық болып табылады. Жоғарыда аталған техникалық атрибуттарға сәйкес арнайы жабдықталған сервистік ұйымдарда - процесстік орталықтарда делегированы. Эквайерлердің өз қызметтерін орындау эмитенттермен есепті әкеледі. Әрбір банк-эквайер қызмет көрсету нүктелеріне қаражатты аударуды жүзеге асырады. Сондықтан тиісті қаражат эквайерге бұл эмитенттермен аударылады. Эквайерлер мен эмитенттер арасында есеп беруді өткізу есепті банктің төлем жүйесінде қамтамасыз етіледі, банктер жүйе мүшелері корреспондеттік шоттар ашады. [4] Пластикалық картаның арнайы, тұрақты пластмассадан жасалған стандартты пластиналардың өлшемі бар. Пластикалық картаның негізгі қызметтерінің бірі – қолданушы тұлғаны төлем жүйесінің субъектісі ретінде қарастыру болып табылады. Бұл үшін пластикалық карта банк-эмитенттің және төлем жүйесінің логотиптері, картаны ұстаушының аты, оның шотының нөмірі, картаның әрекет ету мерзімі және тағы басқалары еңгізіледі. Сонымен қатар картаны ұстаушының фотосуреті және оның қолы болуы да мүмкін. Алфавиттік-сандық деректер – аты, шот нөмірі және басқа да – эмбоссирі болады. Төлемге алынатын картаны өңдеу кезінде деректерді арнайы құрылғы, импринтердің көмегімен чекке ауыстыруға мүмкіндік береді. Географиялық деректер картаны идентификациялауға мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Мұндай принциптегі карта кіші локалдық жүйелерде – клубтық, дүкендік карталар және басқа жерлерде қолданылады. Бірақ банктік төлем жүйесінде визуалдық өңдеуді қолдану үшін жеткіліксіз болып табылады. Штрих-коды бар карта кодқа ұқсас, тауарларға таңба түсіру үшін қолданылатын штрихтық код қолданылады. Штрих-коды бар карталар өте арзан және картаның басқа түрлерімен салыстырғанда дайындауда өте қарапайым. Соңғы ерекшелігі оның жасандылықтан әлсіз қорғалғандығы және оларды төлем жүйелерінде қолдануға қажетсіз деп санайды. Магнитті жолағы бар карта бүгінгі күнде кең таралған болып табылады – айналымда екі жарым миллиардтан аса карта бар. Магниттік жолақ картаның артқы жағында болады және стандартқа сәйкес 3 жолдан тұрады. Олардан екеуі идентификациялық деректерді сақтау үшін ұсынылған, ал үшіншісінде ақпарат жазуға болады. Бірақ жоғары сенімділіктен бірнеше рет қайталанатын процесстен кейін магнитті жолақтағы жазу практикаға алынбайды. Магнитті жолағы бар картаның қорғалуы штрих-коды бар карта жоғары болады. Бірақ картаның мұндай түрі де залымдық үшін осал болып табылады. Бүгінгі күнде “карталық бизнестің” әлемдік лидерлері пластикалық картаны шығару үдерісіне көшті. Viza және MasterCard/Europay жүйелерінің картаның қорғалуын көтеру үшін қорғаудың қосымша графикалық құралдары қолданылады: голограммалар және стандартты емес шрифтер. Магнитті жолағы бар картаның артқы жағында: банк-эмитенттің логотипі, төлем жүйесінің логотипі, картаның нөмірі, карточканың әрекет ету мерзімі, картаны ұстаушының аты, артқы жағында – магниттік жолақтар, қол қою үшін орын көрсетіледі. жүктеу/скачать 1.18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|