Факил Сафинның “Биек тауның башларында” романы буенча класстан тыш уку дәресе

Тактага дәреснең планы язып эленә.

1. Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре,Г.Исхакый исемендәге премия лауреаты күренекле язучы һәм шагыйрь Факил Сафин – авылдашыбыз, якташыбыз.

2. Факил Сафинның тормыш юлы.

3. Ф.Сафин –күренекле әдип һәм шагыйрь,мәртәбәле сүз остасы.

4. ”Биек тауның башларында” әсәре - татар җанын тетрәткән, күңеленә үтеп кергән әсәр.

а) Шәфкать образы

б) Шәфкать тормышындагы гаделсезлекләр белән бәйле геройлар.

в) Авыл яшьләре

г) Безнең илгә хас булган яшәеш проблемалары

д) Раушания образы

5. Факил Сафин-чын талант иясе.

“Мин кайнар йолдыз төшенең

Сүрелмәс җылы нуры “, - дип яза Факил Сафин.

Шулайдыр. Бу Әмәкәй егете чикләвек төше генә булып чыкмады , чыннан да, хикмәтле йолдыз төшеннән, ахрысы. Йолдыз нурлары илаһи көч булып тын гына сирпеләләр, җиһанның бөек гармониясенә куәт бирәләр”, - ди аның турында якташыбыз - язучы Фоат Садриев.Хәзер Факил абыйның биографиясе белән танышып китик.

“Тузганак чәчәге” шигырьләр җыентыгында “Илфар җыры” дигән шигырь бар. Ул безнең авылдашыбыз Әфган сугышында һәлак булган Кызыл Йолдыз ордены кавалеры, гвардия сержанты Илфар Фарраховка багышлана.

Аның әсәрләрендә вакыйгалар тормышның үзеннән сөзеп алынганнар. Ул әсәрләр халыкны уятырга ярдәм итә. ”Биек тауның башларында” романы шуның ачык мисалы. Чечня сугышы язучының йөрәгенә тәэсир иткән. ”Факил иҗатында йолдызларда була торган бәрәкәтле, укучыларны хәйран калдырган бөек шартлау булды: ул кыска гына арада күңелендәге гомер буе җыелган утлы тауларны актарып ташлады. Барыбызның да йөрәгеннән кан саркытучы чечен сугышына багышланган, сәнгать ягыннан искиткеч камил ”Биек тауның башларында”романы дөньяга килде”, - дип язды Ф.Садриев. Әсәр киң җәмәгатьчелекнең игътибар үзәгендә булды. Язучыга бу романы өчен Г.Исхакый премиясе бирелде. Чечен фаҗигасе хакында Ф.Сафин - татар әдәбиятында беренче булып сөрән салган әдип.Башка басмалар бу темадан куркып торганда, Ф.Зөлкәрнәй бу романны “Идел” журналында бастырып чыгарырга фатихасын бирә. Әсәрдә 90 нчы елларда күпләребезнең бәгырләрен җелгән фаҗига - мәгънәсез Чечен сугышы, әле үсмерлекләреннән чыгып җитмәгән егетләребезнең һәлак булулары, армия хәлләре, экстремаль хәлләрдә адәм балаларының бер-берсенә булган мөнәсәбәте, беренче мәхәббәттән өзгәләнүләре тасвирлана. Әйе, бу роман 20 нче гасыр ахырында татар дөньясы, аның аерым шәхесләре, милләт кичергән кайгылы вакыйгалар турында.

Укучыларның җавабы тыңлана.

Укучылар белән фикер алышу өчен сораулар:

- әсәрне уку нинди тәэсир калдырды?

- бигрәк тә кайсы эпизодлар тетрәндерде?

- кайсы геройлар теләктәшлек хисләре уятты?

- кайсылары нәфрәтләндерде?Ни өчен?

- нинди проблемалар күтәрелә? (Ватан проблемасы, армия хәлләре, милли гореф-гадәтләр,безнең илгә хас булган тормыш проблемалары)

Ә тормыш язмышларны үзенчә хәл итә.Җан һәм тән , күңел берлеге үзен сиздергән , күрәсең. Шәфкать, Раушанияне танып алганнан соң, танкын калдырып, аңа ташлана.Ә Хасистов кулына күчкән танк минага эләгә.Әсәрнең ахырында гаделлек тантана итә: начар кешеләр үз җәзасын ала.Ә Шәфкать белән Раушания яшәргә тиеш: алар бит бу дөньяга бәхетле булырга килгәннәр.Изге җаннар озак яшәргә тиеш!

Укучыларның рәсемнәре күрсәтелә.

“Милләт файдасына Факил кебек эчкерсез, ихлас хезмәт иткән әдипләр сирәк.Мин моны кулымны күкрәк турысына куеп әйтәм,”-дип язды якташыбыз шагыйрь Зөлфәт.

Әйе,Ф.Сафин бүгенге татар әдәбиятының абруйлы һәм әйдәп баручы прозаигы булып татнылды.Күптән түгел генә басылып чыккан “Саташып аткан таң” роман-трилогиясе дә моны ачык раслый.Ул - татар прозасының иң зур осталары традицияләрен уңышлы дәвам иттерүче сирәк авторларның берсе.

Ә шагыйрь буларак, ул – беркемне кабатламый торган , тирән уйландыра, дулкынландыра торган , үз стиле булган шагыйрь.”Һәр шигыре уйландыра, һәр шигыре яндыра.Һәр шигыре дәва булырлык тылсымга ия.Көче, шигырьнең тылсымы да нәкъ шунда шул: кешеләргә үз күңелләрен , йөрәкләрен аңларга ярдәм итә ул.” Монысы - шагыйрь Зөлфәт сүзләре.