Ғылымдар бойынша ХХV республикалық студенттік ғылыми конференциясының

43 
ӘОЖ 378(075.8):677 
ТАЛШЫҚТЫҢ ИІРУ ҚАБІЛЕТТЛІГІН СИПАТТАУ 
Жолдыбай Н. - ЖТ-19-4к1 тоының студенті 
Тогатаев Т.У. - т.ғ.к. доцент 
Қолданылатын шикізат талшықтың иірілу қабілеттілігімен сипатталады.Талшықтың иіру кабілеттілігі, берілген 
талшықтан сызықтық тығыздығы төмен иірімжіп алуға болатындығын анықтайды өндірілетін иірімжіп сапасы бойынша 
стандарттың талаптарын канағаттандыру керек, ал үзілуі бойынша жіберілетін шектеулерден аспау керек.Талшыктың 
иірілу кабілеттілігі сандық жағынан да бағаланады. Мұндай көрсеткіштерге, берілген талшықтан қанша иірімжіп алуга 
болатындығын көрсететін, талшықтан иірімжіптің шығуы жатады. Иірімжіп өндірісінің жоспары және иіру жоспары, 
қолданылатын машиналардың тәртібін және өндірілетін өнімнің сызықтық тығыздығын, машинаның ауысымын 
анықтайтын құжат болып табылады. 
Иірімжіп өндірісі, ғылым мен техниканың заман талабына сәйкес даму деңгейінің технологиясы бойынша, яғни 
қысқартылған, қалдықсыз және үнемді технологиямен жүзеге асырылуы керек. Нақты белгілеудегі берілген сызықтық 
тығыздығы және қасиеттері бар иірімжіп өндіру үшін шикізатты, иіру жүйесін, иіру тәсілін және иірімжіптің жақсы 
сапасы мен сәйкес құнын қамтамасыз ететін өнімді дайындауга арналған машиналарды дұрыс таңдау қажет. Мұндай 
күрделі тапсырмаларды шешу үшін, кәсіпорындардың тәжірибелерін, сала институттарының және жоғарғы оку 
орындарының ғылыми зерттеу нәтижелерін пайдаланады. Иірімжіпті өндірісі, ғылым мен техниканың заман талабына 
сәйкес даму деңгейінің технологиясы бойынша, яғни қысқартылған қалдықсыз және үнемді технологиясымен жүзеге 
асырылуы керек. Иірімжіп өндірісінің жоспары және иіру жоспары, қолданылатын машиналардың тізімін және 
өндірілетін өнімнің сызықтық тығыздығын, машинаның жұмыс тәртібін (созу, қабаттау саны, машинаның жұмысшы 
бөлшектерінің жылдамдығын, түту, тарау, ширату дәрежесін, машинаның теориялық өнімділігін, пайдалы уақыт 
коэффициентін және тағы да басқа сол сияқты) анықтайтын құжат болып табылады.
Иіру жоспарын құрастырмас бұрын келесі мынандай тапсырмаларды шешеді: 
-
иірімжіптің сызықтық тығыздығына және оның белгілеуіне байланысты, иіру жүйесін анықтау қажет, 
қолданылатын шикізатты таңдау керек және коспа құрамын анықтау керек. Жоғарыда атап өткендей мақта мата 
иірімжіп өндірісінде, иірудің кардты және тарақты жүйелері қолданылады. Төменгі сортты мақта және қалдықтарды 
өңдеп үлкен сызыктық тығыздықтағы иірімжіп өндіруге арналган қалдықтардың иіру жүйесін, иірудің 
пневмомеханикалық және аэродинамикалык әдістерін қолдана отырып, кардты жүйемен алмастырады; 
-
белгілеуіне және талап етілетін құрылым белгілеуі мен иірімжіп қасиеттеріне байланысты иірудің тәсілін 
таңдау керек. 
Иірудің кардты жүйесінде сақиналы, пневмомеханикалық (камералы, екіконденсорлы), аэродинамикалық және 
екі ұршықты иіру тәсілдері қолданылады. Тарақты иіру жүйесінде әзірше тек сақиналы әдіс қолданылады. 
Талшықты шикізаттың бірқатар технологиялық қасиетін есекеретін оның кешенді сипаттамасы үшін талшықтың
иіргіштік қабілеті деп аталатын көрсеткішті қолданады.Талшықтың иіргіштік қабілеті 1 кг шикізаттан және стандарт
талабына жауап беретін, алынатын максималды иірілген жіптің ұзындығымен анықталады.Талшықтың иірігіштік
қабілеті км/кг, 
L
s
=10B/T
s
(1.1) 
Мұндағы: В-талшықтың шығуы, %; Т
s 
-
осы талшықтардан иірілген жіптің минемалды мүмкін болатын 
сызықтық тығыздығы, текс. 
Осылайша талшықтың иірілгіштігі сипатталады: 
- 
иірілген жіптің минемалды мүмкін болатын сызықты тығыздығына иірілген жіп сапасының қатынасында; 
- 
көлемдік жағынан – массасы бойынша осы талшықтан он массасы пайызында қанша иірілген жіп алуға 
болатынын көрсететін В талшығынан иірілген жіптің шығуымен; 
Мақта талшығынан иірілген жіптің мүмкін болатын минималды сызықты тығыздығын А.Н.Соловев
формуласы бойынша анықтауға болады: 
T
s
=1000 (1.2) 
Мұндағы: R
В 
- 
мақтаның қатыстылы ажырамалы жүктемесі сН / текс А және В 1-кестеде келтірілген 
коэффициенттер. 
Z=1-
5/lдана (1.3) 
Қалған мөлшерлер формулаларында қолданғандай иірілген жіптің шығуы: 
В=D-(C
c
+0,9C+0,5K
x
)A (1.4) 
Мұндағы: Д - коэффициент орташа талшықты мақтаның кардты иірілуі үшін 92; айдаршалы иіру үшін 89 – у; 
у – айдаршалы тарау пайызы;С – талшықтағы қоқыс мөлшері, % ;К
х
– 
талшықтағы қабықша мөлшері, %; А -
қалдыққа бөлінетін талшық пен талшықты кемістіктерге байланысты болатын коэффициент.
Иірілген жіп минемалды сызықты тығыздығы және В.Е.Зотиков анықтамаcы бойынша осы шикізаттан иірілген 
жіптің шығуы талшықтың
иілгіштік қабілетінің таусатын көрсеткіші болып табылады.Бұл көрсеткіштерді және анықтау қажет, себебі 
олардың әрқайсысында өзіндік мәні бар. 
1-
кесте.Түрлі сұрыптардан иірілген жібі үшін А және В коэффициенттері
Мақта 
Иірілген жіптер 
Иірілген жіп түрі 
Коэффициенті 
а 
в 
Орташа талшықты
Жіңішке талшықты
Кардты
ардаршалы 
Жоғарғы
І 
ІІ 
ІІІ 
Жоғарғы
І 
ІІ 
12,2 
11,7 
11 
10 
21,6 
20,5 
18,5 
0,1 
0,1 
0,1 
0,1 
-0,5 
-0,5 
-0,5 

44 
Типті іріктеуден түрлі сызықты тығыздықтағы иірілген жіпті өңдеу үшін қалдықтардың нормативтері
жетілдірілген және оларға баға белгілеген. Қайтым пайыз технологияға, техника деңгейіне және өндірісті
ұйымдастыруға байланысты.
Иірілген жіптің шығуын көбейту үшін көптеген факторлар қолданылады, олардың арасындағы негізгілері 
болып табылатындар:
-
іріктеу жасау үшін шикізатты дұрыс таңдау компоненттерді мұқият даярлау мен араластыру; 
- 
қысқартылған технологиялық бояуды және арналы – жерлерді енгізу; 
-
үзілгіштікті азайту технологиялық процестерді автоматты басқар жүйелерін қолдану;
-
технологиялық тәртіп нормаларын мұқият сақтау. 
Тоқыма өнеркәсіптерінде талшықтардан иірілген жіп қоспасының қасиетін жобалаудың есепті әдістерін кең 
қолдану электронды есептегіш техниканы қолдануға ықпал етеді, сондай–ақ бұл жоғарғы сападағы иірілген жіпті алу 
үшін табиғи және химиялық штапельді талшықты тиімдірек қолдануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар химиялық 
талшықтар зауыты мен өндірілетін талшық қасиетіне қажетті талаптар негіздеуге мүмкіндік туғызады. 

жүктеу/скачать 5.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: