Геотехнологиялық даму әдістеріндегі экологиялық аспектілер
жүктеу/скачать 20.64 Kb.
|
|
6 КЕН ОРЫНДАРЫН ИГЕРУДІҢ ГЕОТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІ КЕЗІНДЕ ТӘУЕКЕЛДІ ТӨМЕНДЕТУ 6.1 Геотехнологиялық даму әдістеріндегі экологиялық аспектілер Геотехнологияның ең көп таралған түрлері-жерасты ұңғымаларын сілтілеу және үйінді сілтілеу. Ең үнемді-жаңа кен орындарында жерасты ұңғымаларын сілтілеу, егер ерітіндінің өткізгіштігі жеткілікті болса және алдын-ала ұсақтау қажет болмаса. Бұл жағдайда процесті толық автоматтандыру мүмкіндігі пайда болады, жер астындағы адамның қауіпті жұмысы алынып тасталады, өнеркәсіптік қуаттарды енгізу және игеру көлемі, мерзімі күрт (шамамен үш есе) қысқарады, газдар мен шаңның зиянды шығарындылары болмайды. Геотехнологияға металдарды үйінді және үйінді сілтілеу жатады. Үймелі сілтілеу-дайындалған және қатарға салынған минералды шикізаттан еріту арқылы Мыстың, уранның және т.б. пайдалы компоненттерін алу процесі, содан кейін ерітінділерден сұйық экстракция және электролиз. Түйіршіктелген кен массасы конвейерлер мен жинақтағыштардың көмегімен қатарларды қалыптастыруға түседі. Қатардың биіктігі 4-8 м. ол қалыңдығы 300 мм сазды гидрооқшаулағыш негізі және қалыңдығы 1,5 мм полиэтилен пленкасы бар алаңда қалыптасады. Автосамосвалдардың көмегімен қалыңдығы 300 мм құмнан немесе флотациялық байыту қалдықтарынан жасалған қауіпсіздік жастығы пленкаға құйылады. Полиэтилен құбырларынан жасалған дренаж жүйесі жастыққа төселген. Қаданың үстіне экстракциялық ерітінділермен қаданы сіңдіру үшін тор орнатылады. Сілтілеу нәтижесінде алынған өнімді ерітінділер сұйық экстракцияға жіберілетін контейнерлерге түседі. Өнімді ерітінділерге арналған контейнерлер негізінің жалпы ауданы миллион м2 жетуі мүмкін. Жер асты сілтілеудың негізгі проблемасы өнеркәсіптік ерітінділердің жер асты гидрожелісіне енуінен қорғауды қамтамасыз ету болып табылады. Осыған байланысты объектіні, әсіресе Тектоникалық бұзылулар тұрғысынан мұқият геологиялық зерттеу қажет. Жарықтар немесе жарықтар болған жағдайда, мысалы, фрекинг әдісімен қалыптасқан жазық жарықтарға бетон қоспасын айдау арқылы жасанды су өткізбейтін экрандар жасау мақсатында жұмыстар жүргізу қажет. Арнайы дайындалған негіздерде үйінді сілтілеу өнеркәсіптік ерітінділердің ағып кету мүмкіндігін барынша азайтады. Дегенмен, дайын өнімнің құны жер асты сілтілеуға қарағанда біршама жоғары, бірақ дәстүрлі өндіру әдістеріне қарағанда айтарлықтай төмен. Мақсатты компоненттерді сілтілеу бірнеше жолмен жүзеге асырылуы мүмкін: цианид, тиомочевина, минералды тұздар мен қышқылдар және бактериялық. Цианидті сілтілеу 0.02 – 0.3% концентрациясы бар циан қышқылы тұздарын–натрий немесе калий цианидтерін реагент ретінде пайдаланудан тұрады. Алтынның еруі реакция арқылы жүреді 2Au + 4KCN + 0/2 O2 + Н2O = 2KAu(CN)2 + 2КОН (6.1) Жұмыс ерітіндісіне тотықтырғыштар енгізіледі – сутегі асқын тотығы, калий, натрий гипохлориттері және т.б. цианид ерітінділерінде цианид тұздарының ыдырауын азайтатын, цианид сутегінің бөлінуін тудыратын қорғаныш сілтінің болуы қамтамасыз етіледі. Кальций қосылыстарымен жарықтар мен тесіктердің бітелуіне жол бермеу үшін жер асты немесе үйінді сілтілеу кезінде ерітіндіде кальций мөлшерінің жоғарылауына әкелмейтін каустикалық сілтілерді (КОН немесе NaOH) қолданған жөн. Цианизация қарқындылығын арттыру үшін материалды түйіршіктеу үшін әк пен цемент алдын ала енгізіледі, концентрацияланған цианид ерітінділері, NaCN-ге қарағанда арзанырақ кальций цианиді, аралас реагенттер және ерітіндіге кейбір қоспаларды (таллий, марганец тұздары, жоғары молекулалық спирттер және т.б.) енгізу қолданылады. Сілтілеу ұзақтығы ұсақталған кен үшін 7-ден 30 күнге дейін (көлемі 20 мм-ден аз) және жарылыс нәтижесінде пайда болған бірнеше айға дейін. Кендерден алтын алудың цианистік процесінің барлық артықшылықтарымен оның айтарлықтай кемшілігі бар – цианид тұздарының өте жоғары уыттылығы. Ағынды суларды залалсыздандыру мәселесі әлі шешілген жоқ, сондықтан құрамында алтыны бар шикізатты геотехнологиялық өңдеу үшін баламалы реагенттерді іздеу ұзақ уақыт бойы жүргізіліп келеді. Тиомочевинаны сілтілеу тиомочевинаның қышқыл ерітінділерімен (CH4N2S) жасалады, олар цианизациямен салыстырғанда тиомочевинаны ерітудің келесі артықшылықтарын көрсетті: процесс жылдамдығы шамамен 10 есе жоғары, Ол қоспа иондарының әсеріне азырақ ұшырайды, азырақ меншікті ағын және реагенттің коррозиялық белсенділігі, тиомочевина улы емес. Тиомочевинаны темір концентрациясы 10-12 г / л-ден аспайтын тұйық циклде қолдануға болады.алтын цианизацияға қарағанда толықтығымен алынады: 90 – 97% қарсы 81-92%. Тиокарбамидті сілтілеу кезіндегі пайдалану шығындары өнеркәсіптік ағынды суларды залалсыздандыру шығындарының айтарлықтай (үш еседен астам) аз болуына байланысты цианизацияға қарағанда жалпы алғанда шамамен 25% - ға аз. жүктеу/скачать 20.64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|