«Графикалық құралдар»

2. Дәрістер

1. Пайдаланушының жұмыс ортасы мен интерфейсі

2. Графиканың құралдар панелі

Дәрістің қысқаша мазмұны

1) CorelDRAW жүктеу Windows үшін стандартты басты меню көмегімен орындалады. Экранда программаны жүктегеннен кейін пайдаланушылық интерфейсінің негізгі элементтерімен CorelDRAW басты терезесі ашылады (1-сурет).

1-сурет. CorelDRAW пайдаланушысының жұмыс ортасы

Беттің параметрі мен өлшем бірлігін өзгерту

Жаңа құжат құрғаннан соң кейде баспа бетінің өлшемі бойынша қабылданған өзгерту қолданылады. Бұл операция атрибуттар панелінің элементтері көмегімен орындалады (2-сурет).

Құжаттың баспа бетінің өлшемі атрибуттар панелінің сол жақ позициясында орналасқан ашылмалы тізім Paper Type/Size (Тип/Қағаз форматы) көмегімен таңдап алынады. Баспа бетінің өлшемі қағаз форматына сәйкес келуі қажет емес. Тек беттің өлшемінен аспаса жеткілікті.

Графиканың құралдар панелі терезенің сол жағында орналасқан, CorelDraw графикалық құралдарының батырмаларынан тұрады, олар құру және редактрлеумен байланысты көптеген процедураларды жүзеге асырады. Оң жақ бұрышында кішкене үшбұрышы бар белгішелер ашылады. Ол үшін сол құралдың батырмасына курсорды орнатып, тышқанның сол жақ батырмасын біраз уақыт ұстай тұрып немесе сол үшбұрышқа тышқанмен шертуге болады.

	Көрсеткіш объектілерді өзгерту үшін ерекшелейді.
	Төртбұрыш – төртбұрыш салуға мүмкіндік береді.
	Эллипс эллипс салуға мүмкіндік береді.
	Мәтін – мәтінмен жұмыс істеуге арналған.
	Интерактивті ашықтық объектілердің ашықтығын басқарады.
Фигура  тобы құралдардан тұрады
	Фигура формы өзгерісін береді
	Пышақ – объектілерді кесу сызықтары бойынша бөлшектеуге арналған
	Ластик – объектілердің бөлігін жоюға арналған
Қисық (Кривая) мына құралдардан тұрады:
	Қисық – «қолмен» сызықты салуға арналған;
	Қисық Безье тірек нүктелерде шерту арқылы түзу сызықтар салуға арналған
	Сурет салу (Живопись) тұрақты немесе айнымалы қалыңдықты перомен сурет салуды имитациялауға арналған;
	Өлшем (Размер) құралы чертеждерде өлшемді сызықтар мен белгілеулер қою үшін пайдаланылады
	Біріктіруші түзу (Соединительная линия) екі объектіні біріктіретін түзу сызықтар салуға қолданылады;
	Интерактивті біріктіруші сызық объектілерге қосылатын және олармен бірге орын ауыстыратын, объектілерді сызықтармен қосуға арналған.
Масштаб тобына мыналар кіреді:
	Масштаб объектілерді масштабтауға арналған.
	Панорама – барлық жұмыс столында көріну облысының орнын алмастыруға арналған
Көпбұрыш (Многоугольник) тобы мына құралдардан тұрады:
	Көпбұрыш бұрыштардың берілген санымен көпбұрыш салады;
	Спираль спираль салуға мүмкіндік береді;
	Қағазды бөлшектеу
Интерактивті құрал Заливка мына құралдардан тұрады:
	Интерактивті құрал Заливка объектілерді құю әдісімен басқарады.
	Бұрыштар бойынша интерактивті құю (Интерактивная заливка по углам) тірек нүктелермен шектелген, оларды жеке сегменттерге бөліп, құюды редактрлеуге мүмкіндік береді;
Интерактивті алмасу (Интерактивное перетекание) мыналардан тұрады:
	Интерактивті алмасу аралық трансформацияның берілген санымен бір объекттен екіншісіне ауысуға мүмкіндік береді.
	Интерактивті контур құралы объекті контурының дубликатын құрады. Орын ауыстыру (орталыққа немесе ішке) бағытына байланысты дубликаттар сыртқы немесе ішкі контур түзеді.
	Итерактивті жылжу (Интерактивное искажение) құралы объектінің тез деформациялауға арналған. Ол үшін қасиет панелінде деформация типтері таңдап алынады.
	Интерактивті қабықша (Интерактивная оболочка) құралы таңдап алынған объектілердің контурын модификациялауға мүмкіндік береді.
	Интерактивті басу (Интерактивное выдавливание) құралы псевдоүшөлшемді бейне құрайтын үшінші координаты бойынша тегіс объектілерді «басуға» мүмкіндік береді.
	Интерактивті көлеңке (Интерактивная тень) таңдап алынған объекттен алынатын көлеңке эффектісін құрады.
Пипетка тобы:
	Пипетка объектінің контур немесе элементін құю түсін ағымды етіп таңдап алуға мүмкіндік береді.
	Краска құралы көмегімен бұл параметрлерді басқа объектілерге қолдануға болады.
		Абрис контур параметрлерімен басқарады. Бірінші екі белгіше абрис перосы мен абрис түсі диалогтік терезесіне кіруді қамтамасыз етеді.
Қалған белгішелер контур қалыңдығының стандартты мәнін таңдауға мүмкіндік береді.
		Құю (Заливка) құю параметрлерімен басқарады.

3сурет. Қасиеттер панелінде масштабтау құралдары

Сонымен қатар, бейнені өзгертуге мүмкіндік беретін Масштаб құралы бар.

Векторлы форматтағы кез келген бейне көптеген құрама бөліктерден тұрады, олар бір біріне тәуелсіз редактрленеді. Олардың бейне құрылатын басты элементтері объект деп аталады. Объект болып бейне элементтері: түзу, қисық, эллипс, төртбұрыш, көпбұрыш және т.с.с. аталады. Бірнеше объектілердің комбинациясы көмегімен жаңа объект құруға болады. Сонымен қатар, CorelDraw объектілердің тобын бір бүтін объект ретінде топты ары қарай редактрлеу үшін құруға болады.

Дәріс №2, 3. CorelDraw сызықтарды жасау.

1. 
   Қисық моделі
   
2. 
   Сыну нүктелері
   
3. 
   Тегістелген тораптар
   
4. 
   Симметриялы торап
   
5. 
   Тұйықталған, тұйықталмаған және қосылған сызықтар
   

Қисық моделі (Модель кривой)

CorelDRAW-да қабылданған сызық моделі негізінде екі түсінік жатыр: торап (узел) және сегмент. Торап деп бейне жазықтығындағы нүкте аталады. Сегмент деп екі айқас торапты біріктіретін сызық бөлігі аталады. Торап пен сегмент бір-бірімен байланысқан: тұйық сызықта қанша торап болса, сонша сегмент бар, ал тұйық емес сызықта – біреуге көп.тораптың үш типін ерекшелейді: тұйықталмаған қисықтың бастапқы торабы, түзусызықты (Line) және қисықсызықты (Curve).


1-сурет. Сызықтың сегменттері мен тораптары
2-суретте көрсетілген тораптың барлық компоненттері экрнада көрсетіледі, бірақ егер бұл торап Форма (Shape) құралы көмегімен алдын ала ерекшеленген болса.


2-сурет. Сызық торабының «құралы»

Сыну нүктелері

Торап сыну нүктесі деп аталады, бірақ торапта оған жататын екі сегментпен жүргізілген жанама бір түзуде жатпаған жағдайда аталады, ол бұрыш түзеді, оны бұруға болады. Сыну нүктелерінің мысалы 3-суретте келтірілген.

Егер торап арқылы оның екі сегментімен жүргізілген жанама бір түзуде жатса, торап тегістелген деп аталады. Тегістелген торап мысалы 4-суретте келтірілген.

Екі түзусызықты сегмент қиылысында жатқан торап тегістелген бола алмайды, егер екі сегмент бір түзуде жатса.

Симметриялы деп тегістелген торап аталады, оның бағыттаушы нүктелері өзінен тең алыстатылған. Сыну нүктелері мен тегістелген торапқа қарағанда симметриялы тораптар жиі қолданылмайды. Симметриялы торап мысалы 5-суретте келтірілген.

Сызықтың шеткі тораптарының саны мен жағдайын қарастыруға негізделген сызықтардың тағы бір классификациясы бар.

Шеткі торап деп оның бір сегментімен ғана айқасқан сызық торабы аталады. Алдыңғы сегменті жоқ сызық торабы бастапқы деп аталады.

Бастапқы торабы бар сызық тұйықталмаған деп аталады. Шеткі тораптары жоқ сызықтар тұйықталған деп аталады.

Тұйықталған торапта бастапқы және шеткі торап ролін бір торап қана орындайды, сондықтан оның алдыңғы және соңғы сегменті бар. Демек, тұйықталған сызықта бастапқы торап жоқ, бірақ экранда Форма құралымен торапты таңдау кезінде құру кезінде сызықтың тұйықталған торабы бастапқы торап сияқты сондай дөңгелек бұрыштары бар ұлғайтылған квадратпен белгіленген. Қосылған сызықтар бұл бірнеше тармақтардан тұратын объектілер, олардың әрбіреуі тұйықталған және тұйықталмаған сызықты көрсетеді. Қосылған объектілер Соединить (Combine) командасымен объектілерді қосу операциясын орындау кезінде туындайды. Қосылған объекттің ерекше белгілері болып бірнеше тораптардың бір объектте ұлғайтылып белгіленген квадраттарының бар болуы табылады. Сонымен қатар, ерекшеленген объектте бірнеше тармақтардың бар болуы туралы мағлұмат Форма құралымен сызықты ерекшелеу кезінде тораптар санынан кейін күй жолында шығарылады. 6-суретте тұйықталған, тұйықталмаған және қосылған сызықтарға мысал келтірілген.


6-сурет. Тұйықталған (сол жақта), тұйықталмаған (ортасында) және қосылған (оң жақта) сызықтарға мысал

CorelDRAW кез келген графикалық объектісі қисыққа түрленуі мүмкін емес. Және керісінше, көптеген күрделі объектілер бір немесе бірнеше сызықтар негізінде құрылады. Сондықтан сызықтың модельдерін және сызықтармен жұмыс істеу қабілетін түсіну бейне құруда маңызды роль ойнайды.

Әртүрлі типтегі сызықтарды құруға мүмкіндік беретін құралдар CorelDRAWда Свободная форма (Кривая) құралының ашылмалы панелінде келтірілген.

7-сурет. Бос форма құралының ашылмалы панелінің батырмалары

Бос форма құралы тышқанның орналасу траекториясын қисыққа түрлендіреді. Сонымен қатар сызықтың тораптары мен сегменттері Бос форма құралының баптау параметрлеріне сәйкес автоматты түрде түзеледі.

Кейде сызық тұрғызу кезінде басқа құрал – Безьені пайдаланады.

Сызықтар және Безье құралы

Безье құралымен жұмыс істей отырып, құрылатын қисық сызықты тышқанмен салуға әрекет салу қажет емес. Оның орнына болашақ қисық торабының орналасу жерін беру керек және құру процесінде оның бағыттаушы нүктелерінің орналасу жеріне әсер етуге мүмкіндік туындайды.

Сыну нүктесін құру үшін С (Cusp) батырмасын басып тұру керек. Пернетақта ол кезде латын тілін енгізу режимінде жұмыс істеуі керек. Перне-модификаторды басқаннан соң бағыттаушы нүктелер тораптың таңдап алынған типіне сәйкес салына бастайды. Тегістелген торапты құру үшін S (Smooth) пернет-модификаторы пайдаланылады.

CorelDRAWда қисықтың формасын редактрлеу оның тораптарына Форма құралының әсер етуне байланысты орындалады. Сегменттер үшін тек бір ғана редактрлеу операциясы қарастырылған, яғни сегменттің түзусызықтыдан қисықсызықты типіне өзгеруі немесе керісінше. Бірақ бұл жағдайда ең бірінші сегмент ерекшеленбейді, ал оған сәйкес қисықтың торабы ерекшеленеді.

Меню командасынан басқа, тораптарды редактрлеу атрибуттар панелінің батырмалары көмегімен мүмкін. Ол төменгі суретте (8-сурет) көрсетілген.

Қисыққа қажет форманы беру үшін оған жаңа тораптар орналастыру қажет. Оның қарапайым әдісі – жаңа торап пайда болатын қисықтың сол нүктесіне Форма құралының көрсеткішін екі рет шерту арқылы орындауға болады. Екі рет шерткен соң қайта құрылған торап ерекшеленеді, оған атрибуттар панелінің сәйкес батырмалары немесе контекстік меню командалары көмегімен қажет типті беруге болады.

Егер қисықтың бар торабын ерекшелеп, атрибуттар панелінде «плюс» таңбасымен батырманы шертсек, жаңа торап алдыңғы ерекшеленген торапқа сәйкес сегмент ортасына қойылады, сонымен қатар екі торап та (алдыңғы және жаңа құрылған) ерекшеленген болады. Торапты қосу батырмасын қайталап шретсек, екі жаңа тораптың пайда болуына әкеледі.


8-сурет. Қисықтың ерекшеленген тораптарының жиынтығы үшін атрибуттар панелі

Тораптарды тегістеу

Тораптарды тегістеу деп олардың орналасуын горизонталь не вертикаль бойынша орналастыруды айтамыз, яғни олар бір горизонтальды немесе вертикальды қисықта немесе түгел бірге орналасуы керек. Тегістеу тек қисыққа жататын біреуден көп торап ерекшеленген жағдайда ғана мүмкін. Бірнеше тораптарды ерекшелегеннен кейін Упорядочить – Выровнять и распределить командасын орындау керек және экранда торапты тегістеу диалогтік терезесі пайда болады (9-сурет).

9-сурет. Тегістеу диалогтік терезесі

1. 
   Объектілермен жұмыс істеудің қосымша мүмкіндіктері
   
2. 
   Орналасу вкладкасымен жұмыс істеу мысалы
   

Бұл терезеде объектілерді түрлендірудің барлық түрлері берілген. Олар бес вкладкадан тұрады.

Объектілерді орналастыруға арналған. Г және В санағыштары объектілердің координаттарынан тұрады, олардың типі Относительное (Relative) жалаушасына байланысты. Егер жалауша алынса, онда координаттар абсолютті болып табылады, кері жағдайда – бұл объектінің бастапқы орнына қатысты орын ауыстыру координаттары. Терезенің төменгі жағындағы маркерлі тор нүктені таңдауға мүмкіндік береді, оның координаттары объектілер координаттарын сипаттау керек.

Енгізілген өзгерістер Применить батырмасын басу кезінде енгізіледі. Применить к копии батырмасы енгізілген өзгерістермен көшірме жасайды.

Келесі суретте терезені баптаудың әртүрлі режимі кезінде объектілердің орналасу параметрі келтірілген.

Фигураның оң жақ шекарасын оның көшірмесін құра отырып, 20 бірлікке оңға жылжыту.

Фигураны бұру үшін пайдаланылады. Г және В санағыштары нүктелер координаттарынан тұрады. Относительно центра жалаушасы координат абсолюттігін немесе қатыстығын анықтайды. Угол санағышы фигура бұрылысының бұрышын анықтайды.

Жоғары бұрышқа қатысты фигураны 20 градусқа бұру керек.

Объекті өлшемінің өзгеруі мен айна түрінде көрсетуі үшін пайдаланылады. Г және В санағыштары горизонталь мен вертикаль бойынша ұлғайту немесе қысу коэффициенттерінен тұрады. Отражение батырмасы горизонтальды және вертикальды осьқа қатысты айна түрінде көрсету үшін пайдаланылады.

Фигураның өлшемін оның сол жақ төменгі бұрышысына қатысты пропорционалды өзгерту.

Фигура көшірмесін оның сол жақ төменгі бұрышына қатысты көрсете және оның масштабын кішірейте отырып, көшірмесін құру.

Объектінің өлшемін өзгерту үшін пайдаланылады, бірақ мұнда өлшемнің тіркелген мәні көрсетіледі.

Г және В санағыштары горизонталь және вертикаль бойымен ауысу бұрыштарынан тұрады. Маркерлі тор тірек нүктені таңдап алуға мүмкіндік береді.

Теңбұрышты үшбұрыштан тікбұрышты үшбұрыш алу керек.

Берілген ішкі меню құжат бетінде объектіні тегістеуге мүмкіндік беретін командалардан тұрады.

Объектілердің сол жақтары бір вертикаль бойынша орнатылады.

Объектілердің оң жақтары бір вертикаль бойынша орнатылады.

Объектілердің жоғары жақтары бір горизонтальға шығады.

Объектілердің төменгі жақтары бір горизонтальға шығады.

Объектілер орталығы бір горизонталь бойынша орналасады.

Объектілердің орталығын бір вертикаль бойынша орналастыру.

Объектілер олардың орталығы беттің орталығымен сәйкес келетіндей орналасады.

Объектілер олардың орталығы беттің орталағымен сәйкес келетіндей орналасады.

Объектілер олардың орталығы беттің орталағымен сәйкес келетіндей орналасады.

Бұл ішкі меню объектілердің жоспар бойынша орналасу ретін өзгертуге арналған командалардан тұрады.

Берілген ішкі меню командалары қиылысатын объектілер формасын түрлендіруге мүмкіндік береді.

Қиылысатын объектілер біреуге айналады және оның шекарасы объектілердің ішкі контуры арқылы өтеді.

Объектілер қиылысу шекарасы бойынша қиылады.

Объектілердің қиылысу облысы алынып, жеке фигураға айналады.

Қиылысу облысы төменгі объектіден жойылады.

Жоғарғы объектіден қиылысу облысы жойылады, ал төменгі объектілер толықтай жойылады.

Төменгі объектіден қиылысу облысы жойылады, ал жоғарғы объектілер толықтай жойылады.

"Заливка" құралы жеке топқа ерекшеленеді және келесі элементтерден тұрады:

7-сурет. Заливка құралдар панелі

• 
  Бояу түсінің диалогтік терезесі. Пайдаланылатын түстік модельге сәйкес түсті таңдауға мүмкіндік береді.
  
• 
  Градиентті бояу. Объектіні әртүрлі түсті және бір түстен екіншісіне ағымды ауысу әдістерін пайдалану арқылы бояуға мүмкіндік береді.
  

• 
  Тип. Градиентті бояу типін таңдау (сызықты, радиальды, кондық және квадратты).
  
• 
  Орталықтан ығысу (Смещение центра). Орталықтан тонның бөлінуі жүзеге асырылуына қатысты таңдауға мүмкіндік береді.
  
• 
  Параметрлер. Бұл бөлім қосымша баптаулардан тұрады.
  
• 
  Түстің ауысуы. Градиенттің бастапқы, соңғы және аралық түсін орнатуға мүмкіндік береді.
  

1. 
   "Интерактивное перетекание" эффектісі
   
2. 
   "Интерактивная прозрачность" эффектісі
   

"Интерактивное перетекание" құралы құралдар панелінде орналасқан интерактивті құралдар категориясына жатады.

1-сурет. Интерактивное перетекание құралдар панелінің сыртқы түрі

Берілген құрал көмегімен объектілердің әртүрлі формасы және түсі бойынша «морфингін» (плавное перетекание) орындауға болады. Сол кезде ағымның жолы, жиілігі мен сипаты белгіленеді.

Екі объектінің ағымын мысалға ала отырып құралдың жұмысын қарастырайық.

2-сурет.

3-сурет. Интерактивное перетекание құралдар панелінің қасиеттер панелі

Берілген мысалда бір фигураның ортадан басқа ортаға жүргізіліп, ағым түзу бойынша жүзеге асырылады. Объектінің түрленуі жүзеге асатын басқа траекторияны белгілеу үшін қисық салу керек және бір объектінің ортасын басындағы нүктемен, ал басқа объектінің ортасын – қисықтың соңғы нүктесімен байланыстыру керек. Содан кейін берілген қисықты ағымның жаңа жолы ретінде таңдап алуға болады (2-сурет).

4-сурет.

«Интерактивное прозрачность» құралы да интерактивті құралдар тобына жатады және объектінің кейбір бөліктерін ашық етуге мүмкіндік береді. Эффектіні басқару үшін қасиеттер панелінің баптауы қолданылады.

6-сурет.

Екі объектілер комбинациясы мысалында берілген құрал жұмысын қарастырайық.

Фондық объект		Алдыңғы тұрған объекті

1. 
   "PowerClip" командасының жиынтығы
   
2. 
   Контейнерге енгізу командасы
   
3. 
   Контейнерден алу командасы
   
4. 
   Редактрлеу командасы
   
5. 
   Растрлық бейнелерді өңдеу
   

Командалар "Эффекты" менюінде орналасқан. Берілген ішкі меню төрт командадан: Контейнерге енгізу, контейнерден алу, редактрлеу, бұл деңгейді редактрлеуді аяқтау. .

Ерекшеленген объектті басқа объектінің ішіне – контейнерге орналастыруға мүмкіндік береді. алғашқы объектінің контейнерге сыймай қалған бөлігі көрінбейді.

Алғашқы объектіні контейнерден алып тастауға мүмкіндік береді.

Контейнердегі объектіні редактрлеуге мүмкіндік береді. Сонда редактрлеуді аяқтау Завершить редактирование командасымен жүзеге асады.

Растрлық бейнелерді қою үшін Файл – Импорт командасы пайдаланылады. Сонда орнату шартын анықтауға болады (алғашқы бейненің тек бөлігін ғана қою немесе қою кезінде алғашқы өлшемін өзгерту), бірақ сол операцияларды бейнені қойғаннан кейін де орындауға болады.

Бейненің өлшемін өзгерту Таңдау (Выбор) құралы немесе Точечный рисунок – Изменить размер командасын таңдау арқылы жүзеге асыруға болады. Сонымен қатар көрсетілген команда көмегімен қажет нәтижеге байланысты растрлық бейне түрін өзгертуге болады.

Форма құралы бейнені дербес формада алуға мүмкіндік береді. Сонда қисықтың тораптық нүктелерін қосуға немесе жоюға болады.

Резинка құралы бейненің бөлігін жоюға мүмкіндік береді, сонда бүтін фрагменттерді Arrange -> Break RGB Bitmap Apart командасы көмегімен бір-бірінен алыстатуға болады.

Берілген құрал жазық объектілерге көлем иллюзиясын беруге мүмкіндік береді. Иллюзия объектінің алдында немесе оның артында сондай формадағы алғашқы объктінің қосымша жазықтығы құрылудан туындайды. Екі фигура да екі бұрышымен қосылады. Эффект сәуле градациясы есебінен күшеюі мүмкін.

Бірінші қатпарда псевдокөлем тереңдігінің параметрлері орнатылады. Параметрлерді өзгерту үшін Edit батырмасын басу, ал өзгерісті құптау үшін Apply батырмасын басу керек.

Екінші қатпар көмегімен құжат бетінде объектіні бұруға болады.

Үшінші қатпар жарық түсу эффектісін қосуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар сәуленің бірден үшке дейін қайнар көздерін қосуға болады.

Төртінші қатпар көлемді фигура түсін орнатуға мүмкіндік береді.

Бесінші қатпар көмегімен қосымша бұрыштарды қосу есебінен көлем эффектісін күшейте түседі.