Мақсатты келер шақ
Будущее время намерения выражает действие, обозначающее намерение что-либо сделать. Образуется с помощью суффиксов бақ/бек, пақ/пек, мақ/мек (надеюсь, вы уже сами заметили как похожи эти суффиксы на отрицательные частицы, поэтому и правила их присоединения к глаголу одинаковы), затем следуют Личные окончания-1.
1 Мен
Бiз
|
глагол +
|
бақ / бек
пақ / пек
мақ / мек
(шы / шi)
|
+
|
|
пын / пiн (мын / мiн)
пыз / пiз (мыз / мiз)
|
2 Сен
Сендер
Сiз
Сiздер
|
сың / сiң
сыңдар / сiңдер
сыз / сiз
сыздар / сiздер
|
3 Ол, Олар
|
–
|
Так как все суффиксы заканчиваются на глухие согласные қ или к, то после суффиксов будут следовать "глухие" личные окончания: в первом лице единственного числа – пын/пiн, а множественного числа – пыз/пiз. Примеры:
Мен жазбақпын. – Я собираюсь написать. Сен айтпақсың. – Ты хочешь сказать.
Ол сөйлемек. – Он намерен говорить. Сіз демалмақсыз. – Вы намерены отдыхать.
Биыл сіз ауылда болмақсыз. – В этом году вы в ауле быть собираетесь.
Біз қазақ тіліне көп дайындалмақпыз. – Мы к казахскому языку собираемся много готовиться.
Сендер теледидар көрмексіңдер. – Вы телевизор смотреть намерены.
Мен күнде саябақта қыдырмақпын. – Я днем в парке гулять собираюсь.
Біз мейрамханада тамақ iшпекпiз. – Мы в ресторане есть собираемся.
Помимо суффиксов бақ/бек, пақ/пек, мақ/мек могут также присоединятся суффиксы шы/шi для того, чтобы подчеркнуть необходимость действия. Так как суффиксы шы/шi заканчиваются на гласную, то после них в первом лице будут следовать личные окончания мын/мiн, мыз/мiз.
Астанада мен Алмамен кездеспекшiмiн. – В Астане я с Алмой встретиться собираюсь.
Ертең бiз сабақ оқымақшымыз. – Завтра мы уроки собираемся учить.
Отрицание
Отрицательная форма образуется при помощи отрицания емес, при этом суффиксы добавляются к основному глаголу, а Личные окончания-1 к отрацинию емес. Так как емес заканчивается на глухую согласную, то добавляются личные окончания в первом лице – пын/пiн (ед.число) и пыз/пiз (мн.число):
Мен жазбақ емеспін. – Я не собираюсь писать. Сен айтпақ емессің. – Ты не хочешь сказать.
Ол сөйлемек емес. – Он не намерен говорить. Сіз демалмақ емессіз. – вы не намерены отдыхать.
Биыл сіз ауылда болмақ емессіз. – В этом году вы в ауле быть не собираетесь.
Біз қазақ тіліне көп дайындалмақ емеспіз. – Мы к казахскому языку не собираемся много готовиться.
Сендер теледидар көрмек емессіңдер. – Вы телевизор смотреть не намерены.
Таблицы с примерами:
Мен
Біз
Сен
Сендер
Сіз
Сіздер
Ол, Олар
|
жазу
жазбақпын
жазбақпыз
жазбақсың
жазбақсыңдар
жазбақсыз
жазбақсыздар
жазбақ
|
iшу
iшпекпiн
iшпекпiз
iшпексiң
iшпексiңдер
iшпексiз
iшпексiздер
iшпек
|
төлеу
төлемекпiн
төлемекпiз
төлемексiң
төлемексiңдер
төлемексiз
төлемексiздер
төлемек
|
оқу
оқымақпын
оқымақпыз
оқымақсың
оқымақсыңдар
оқымақсыз
оқымақсыздар
оқымақ
|
|
Мен
Біз
Сен
Сендер
Сіз
Сіздер
Ол, Олар
|
жазу
жазбақшымын
жазбақшымыз
жазбақшысың
жазбақшысыңдар
жазбақшысыз
жазбақшысыздар
жазбақшы
|
iшу
iшпекшiмiн
iшпекшiмiз
iшпекшiсiң
iшпекшiсiңдер
iшпекшiсiз
iшпекшiсiздер
iшпекшi
|
төлеу
төлемекшiмiн
төлемекшiмiз
төлемекшiсiң
төлемекшiсiңдер
төлемекшiсiз
төлемекшiсiздер
төлемекшi
|
оқу
оқымақшымын
оқымақшымыз
оқымақшысың
оқымақшысыңдар
оқымақшысыз
оқымақшысыздар
оқымақшы
|
|
Отрицание:
Мен
Біз
Сен
Сендер
Сіз
Сіздер
Ол, Олар
|
жазу
жазбақ(шы) емеспiн
жазбақ(шы) емеспiз
жазбақ(шы) емессiң
жазбақ(шы) емессiңдер
жазбақ(шы) емессiз
жазбақ(шы) емессiздер
жазбақ(шы) емес
|
iшу
iшпек(шi) емеспiн
iшпек(шi) емеспiз
iшпек(шi) емессiң
iшпек(шi) емессiңдер
iшпек(шi) емессiз
iшпек(шi) емессiздер
iшпек(шi) емес
|
төлеу
төлемек(шi) емеспiн
төлемек(шi) емеспiз
төлемек(шi) емессiң
төлемек(шi) емессiңдер
төлемек(шi) емессiз
төлемек(шi) емессiздер
төлемек(шi) емес
|
оқу
оқымақ(шы) емеспiн
оқымақ(шы) емеспiз
оқымақ(шы) емессiң
оқымақ(шы) емессiңдер
оқымақ(шы) емессiз
оқымақ(шы) емессiздер
оқымақ(шы) емес
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |