Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
жағынан да биік деңгейден табыл- май қалатын шағында да сыншының білім-парасаты мен эстетикалық тал- ғамы санаттан шығып қалған емес. Мұның өзі – сын дәрежесін аңғартуға қажетті субъективтік себеп. Екінші, объективтік себеп – көбі- не әдебиеттің жалпы дәрежесіне тәуелді. Егер көркем шығармалар өзінің қоғамдық мәні жағынан көр- кем бейнелер жасау типтік жағдай- ларды көрініспен суреттеу, тіл бай- лығын игеру, оқушыны ілгері ұм- тылдыратын эстетикалық идеяларды белгілеу жағынан биік деңгейден табылып жатса, онда сынның өресі биік болғаны. Сыншы әрқашан көр- кемдік дамудың кезеңді асуларында ойын өрбітуге қажетті дәлелдерді әдебиеттің күнделікті шындығынан ала отырып, келешекте шығар биік- терді бағдарлайды, әдебиеттің өр- кендер арнасын анықтайды, әдеби үрдіске белсене араласады. Ал халық ғұмырын қастерлеп, оның өткені мен өткеліне өзгеше қарап, бүгіні мен болашағы үшін бел шешіп, белсене араласуда жанпи- далыққа жақын тұру, қажет жерінде құрбандыққа да қол арта алатын аза- мат болу – екінің бірінің маңдайына бұйыра бермейтіні белгілі. Белгілі ғалым, профессор Т. Кә- кі шев қазақ әдебиеті сынының туу, қалыптасу жолдарын нақты дәуір- лерге бөле отырып зерттеу барысын- да сын мен әдебиеттану ғылымының сабақтаса, бірін-бірі толықтыра оты- рып дамитынын ескеріп, үлкен үш кезеңге жіктейді. «Бірінші кезең – қазақ әдебиеті сынының туу дәуірі. Қазақ әдебиеті сынының туу процесі Қазан төңкерісіне дейін созылған. Екінші кезең – қазақ әдебиеті сы- нының жанр ретінде қалыптасу және әдебиеттану ғылымының туу дәуірі. Бұл процесс 1917-1937 жылдардың арасын қамтиды. Үшінші кезең – қа- зақ әдебиеті сынының өсіп-өркен- деу және әдебиеттану ғылымының қалыптасу дәуірі 1938-1985 жылдар аралығы» деп қарастырады. Осы үш кезеңнің әдебиет туралы ұлттық ғы- лымының бастан өткерген тарихи жолына тікелей қатысы бар. Себебі, әдеби сын өзінің туу дәуірінен бастап- ақ ұлттық әдебиеттің тарихы мен әдеби теориялық мәселелері жайын- да пікір білдірмей тұра алмайды. Бұл туралы В. Г. Белинский «Орыс әде- би сынының тарихи жолы мен даму кезеңдерін шолу дегеніміз – орыс әдебиетінің тарихын еріксіз шолу» десе, орыс әдебиеттану ғылымының қалыптасу тарихын зерттеушілердің бірі П. А. Николаев: «Попытка систе- матического исторического обзора знаний о литературе первоначально осуществлялась на материале крити- ки. Вместе с теорией и историей ли- тературы критика составляет науку о литературе», – деп жазады [3, 41]. Қазақ әдебиеттану ғылымын, ондағы әдеби-теориялық ғылыми- Ре по зи то ри й К ар ГУ |