Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
бас тауларын зерттеуге көп уақыт қол байлау болып келгені рас [1, 360]. Қағидаға айнала бастаған көзқарасты бұзу оңай емес. Бұл бағыттағы ғы- лыми-зерттеу жұмыстарға ал ғаш қадам жасаған профессор Т. Кә кі - шевтің еңбегін, ұлттық тарихи та- мырға қалам тартқан жылт еткен бір ой болса «ұлтшылдық» деп бай- балам салып шыға келетін кеңестік идеология кезеңінде, үлкен ерлік деп бағаласақ, артық айтқандық емес. «Төңкеріске дейін 3 проценті ғана сауатты болды, біз барлығы үшін орыс халқына, оның революциясы- на қарыздармыз» деген тұжырымды қайталай-қайталай санамызға сіңіріп алған тоқырау дәуірінде төңкеріске дейін қазақ әдебиетінің сынының туғандығын ғылыми дәлелдеп шығу, бүгінде ғана айтуға оңай. Мәселе – қазақ әдебиеті сынының төңкеріске дейін туғандығын білімдарлықпен жүйелеуде ғана емес, бастысы біздің төңкеріске дейін «надан» емес екенімізді, әдебиеті мен мәдениеті өзіндік ұлттық сипатта дамыған ха- лық екенімізді танытуға ұмтылған ұлтжандылықтың жан айқайында жа- тыр. Соның нақты бір дәлелі – «Қа- зақ әдебиеті сынының туу және қалыптасу жолдары» атты 1971 жылы қорғаған докторлық диссертациясы. Ондаған жыл тірнектей зерттеген мехнатты еңбегі қазақ әдебиет сыны- ның Октябрь революциясына дейін туғандығын, Ұлы Отан соғысына дейін жанрлық жағынан әбден қа- лыптасып, оңаша отау тіккендігін дәлелдеп беріп отыр. Оның алғашқы бөлімі 1971 жылы «Сын сапары» атты монография болып жариялан- ды. Екінші бөлімі – «Оңаша отау» – 1982 жылы басылды. Қазақ әдебиеті сыны саласындағы еңбегі қазір ре- спублика жоғары оқу орындарының негізгі оқу құралына айналып, оның алғашқы бағдарламасын 1982 жылы жасап, 1994 жылы 25 баспа табақ көлемінде оқулығын шығарды. Т. Кә - кішевтің қазақ әдебиеті сынының тарихы саласындағы еңбегі қазақ әдебиеттану ғылымына қосылған зор үлес болып, ұлттық әдебиеттану ғылымындағы сын мен зерттеуде ғылыми мектептің негізін қалады. Т. Кәкішевтің қазақ әдеби сы- ны жайлы зерттеулері – ұлттық әде- биеттануда тың жатқан келелі зерт- теу нысаналарын зерттеуге баста- ма салуымен құнды. Бұрын қазақ әдебиеттану ғылымында зерттелмей келген оның құрамдас үш бөлігінің бірі – әдеби сынды қолға алып, оның тың тарихына ғылымның түренін салған Т. Кәкішев екенін баса айт- қан жөн. Ғалымның осы саладағы ізденістеріне көз жіберсек, үлкен ғылыми ерліктің куәсі боламыз. Әде- би сын – әдебиеттанудың аса қиын да күрделі саласы. Нәтижесінде «Сын сапары» (1971), «Оңаша отау» (1982) монографиялары өмірге келді. Ре по зи то ри й К ар ГУ |