Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
мен ғылыми сөз болуы тығыз бай- ланыстылықта жүріп отырды. Бұл қазақ әдебиеттану ғылымының туу кезеңі үшін маңызды еді. Өйтке- ні: «Любое понятие, в том числе и о ли тературе, только тогда получает пра во на жизнь, когда связано пря- мой познавательной зависимостью с соответствующим явлением реаль- ной действительности» екені анық [3, 42]. Сол себептен де осы орыс әдебиеттану ғылымын зерттеушілер: «Для того чтобы новые, западноевро- пейские понятия о литературе прочно вошли в русское теоретико-литера- турное сознание, необходимо было познать написать на русском языке такие произведения, такие стихот- ворения, которые бы не только соот- ветствовали этим понятиям, но были бы приняты читателями и литератур- ной общественностью», – деп жаза- ды. Оларда өлеңтануда теориялық көзқарас алға кетіп қалып, өлең прак- тика жүзінде ескі славяндық дәстүр- де жүрген еді. Орыс әдебиетінің көркемдік және жанрлық дамуына В. К. Тредиаковский мен М. В. Ло- моносовтың орыс өлеңіне рефор- ма жасауының зор көмегі болғанын жоғары бағалайтындықтары да сон- дықтан. Ол әдеби-теориялық ой-пі- кірдің қалыптаса түсуіне ықпал жа- сады деп табады. Бұл тұрғыдан келгенде ХХ ғасыр басындағы әдеби-теориялық ой-пі- кірде көбірек сөз болған да, сандық жағынан біршама жазылғаны да ро- ман болды. А. Байтұрсыновтың ұлт- тық әдебиетті жанрлық өркендету мәселесін қойып, өркениетті елдер- дің озық дәстүрінен үйренуге ша- қырған «Білім жарысы» аталатын ма қаласы жарияланды. Автор Еуро- па білімпаздары мен ғалымдарының өз ұлтының әдебиетін дамытуы үшін қандай шаралар ұйымдастырғанын тілге тиек ете келіп, Нобель сый- лығын тағайындалуы сырын түсін- діріп, ел басшылары мен ауқатты адамдарды осындай істі қолға алуға шақырады. «Осындай жұртқа пайда- лы, үлгі аларлық жақсы істі жұрттың құлағына салып, біздің айтайық деп отырғанымыз мынау: білім жарысын істеу әр жұрттың қолынан келетін іс. Істейін десе қазақтың да қолынан келеді», – деп, бұл байлық көбейту немесе атақ шығару үшін емес, халыққа қызмет жасау мақсатында жүргізілетін игілікті іс екенін тү- сіндіреді. Ахмет Байтұрсынов сөз еткен игі шара қолдау тауып, Ахмет Оразаев мақала көтерген бастаманы құптап, мұндай жақсы іске жол ашу керектігін айтып, білім жарысынан озып келгендерге бәйге тігетінін ха- барлады. Бірақ бәйге тігудің мән-ма- ғынасын түсіне қоймағандық бай - қалып, ел ішінде әлі де бұл баста- маны жандандырып әкетуге ат са- лысу азшылық екенін сезген А. Бай- тұрсынов «Білім жарысы хақын- да» деген мақала жазып, тағы да түсіндіріп береді. Ре по зи то ри й К ар ГУ |