Информатика

Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің хабарлары 
(математика, физика, информатика сериясы), №1 (24), 2023 
 
 
 
97 
процестердің даму заңдылықтарын анықтау және ерекшеліктерін зерттеу қажеттілігі 
география ғылымында ГАЖ – геоақпараттық технологиялардың пайда болуына ықпал етті 
[1,2]. ГАЖ термині географиялық ақпараттық жүйені білдіреді, ол бастапқыда тек 
географиялық мәселелерді шешуге арналған ақпараттық жүйелерге сілтеме жасау үшін 
қолданылған, бірақ біртіндеп оларды қолданудың кеңдігі түбегейлі өсті. Сандық карталар, 
қашықтықтан зондтау деректері, Статистика, далалық экспедициялық бақылау 
материалдары, басқа да геодеректер мен ақпараттық ресурстардың көмегімен географиялық 
объектілерді, әлеуметтік-экономикалық және басқа да көптеген құбылыстар мен процестерді 
зерттеуге болатын ГАЖ-ны кеңінен қолдану осы тұжырымдаманың мазмұнын және онымен 
байланысты ғылыми-қолданбалы бағытты кеңейтуге әкелді [3,4]. 
ГАЖ курсын игерудің пәндік нәтижелеріне қойылатын талаптар ақпараттың көп 
мөлшері кеңістіктік болып табылады. Ол өңірдегі карталарды, атластарды, ғарыштық және 
аэрофотосуреттерді, қалалар, ғимарат мекенжайлары және т.б. сияқты нысандардың 
сұлбаларын ұсынады.
Әлемде білім беру процесінің тәжірибесінде геоақпараттық жүйелердің таралуының 
артып келе жатқанын атап өткен жөн. Бұл технология ең танымал және пайдалы 
құралдардың бірі болып табылады, соның ішінде оқу процесінде. ГАЖ адамдардың 
көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді, әлемнің компоненттері арасындағы 
қатынастарды жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Қазір бүкіләлемдік ғаламторға оранған, 
барған сайын ақпараттық технологиялар барлық салаларға ене бастады, ал білім беру 
саласында да ерекшеліктер орын алып келеді. Мысалы, қағаз карталары дәстүрлі карталарға 
қарағанда сөзсіз артықшылықтары бар электрондық ГАЖ-мен ауыстырылды [5]. 
Геоақпараттық жүйе интеграцияланған жүйе болып табылады. Ол визуалды және 
интерактивті модельдеуді ұсынады. Осылайша, ГАЖ-ны әртүрлі пәндерде практикалық 
қолдануды табатын әмбебап құрал ретінде анықтауға болады. ГАЖ жақында Экология, 
табиғатты пайдалану, қала құрылысы, муниципалды қызметтерді басқару және т.б. сияқты 
әлеуметтік қызметтің әртүрлі салаларында пайдалану мүмкіндігін алу мақсатында дамуда. 
ГАЖ-ны оқу іс-әрекетінде қолдану бірнеше аспектілерге байланысты негізделген және 
тиімді болып табылады. 
Біріншіден, ГАЖ дәстүрлі дерекқор операцияларын (сауалнама, статистикалық талдау) 
географиялық картаның толық визуализациясы мен кеңістіктік талдау артықшылықтарымен 
біріктіреді. Бұл мүмкіндіктер ГАЖ-ны басқа ақпараттық жүйелерден ерекшелендіреді, 
оларды қоршаған дүниедегі оқиғаларды талдау мен болжаумен, табиғи және әлеуметтік 
ортадағы себеп-салдарлық байланыстарды түсінумен және бөлумен байланысты көптеген 
тапсырмаларда қолдануды қамтамасыз етеді. 
Екіншіден, ГАЖ заманауи интеграцияланған ақпараттық технологияның жақсы 
мысалы ретінде қарастырылуы мүмкін, оны қолдану көптеген қолданбалы мәселелерді 
шешудің тиімділігін едәуір арттырады. Оларды урбанизацияланған аумақтардың 
экологиялық мониторингі, геоэкологиялық аудандастыру, жер мен құрылыстардың құнын 
бағалау, муниципалдық қызметтер үшін электрондық карталар жасау, жаңа құрылысқа 
арналған аумақтарды таңдау, пайдалы қазбалар қорларын бағалау және т.б. деп атауға 
болады [6].
ГАЖ біздің тіршілік ету ортамыздың объектілері мен процестерінің мәнін емес, барлық 
ғылыми салаларда бақылау және өлшеу сияқты зерттеу әдістері арқылы табылған ақпаратты 
зерттей алады. ГАЖ мен білім беру кеңістігінің байланыстырушы артериясы – ГАЖ 
ұсынатын ақпарат әртүрлі оқу орындарындағы көптеген білім беру пәндері мен академиялық 
сабақтардың құрылымына кіреді.

жүктеу/скачать 0.95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: