Issn 2226-3551 Қазақстан Республикасының Валеология Академиясы
жүктеу/скачать 3.45 Mb. Pdf көрінісі
|
| МЕДИЦИНСКАЯ ВАЛЕОЛОГИЯ
29 болып келеді. Сол себептен омыртқа бағынасының алдында орналасқан мүшелерді «ішкі мүшелер»- деп атайды. Осыдан «Ішкі мүшелер аурулары» де- ген пән аты қалыптасқан. Ал іс жүзінде бұл екі ЕН және ІН мүшелердің терідегі аймақтарының шартты шекаралары ке- лесідей орналасады. Шартты шекара тырнақтар- дың жақтауларынан басталып, ары қарай қолды және аяқты сыртқы және ішкі бөліктерге бөліп жоғары көтеріледі. Сызық тұлға арқылы өткенде оны артқы және алдыңғы аймақтарға бөліп, ба- стың артымен жоғарғы көтеріліп алдында ауызға дейін төмен түсіп жоғарғы жақ тістері сызығында аяқталады. Бауырымен жорғалаушыларда, мыса- лы, жыланда негізгі маңдай жазықтық ауыз қуы- сынан басталып ұзына бойы құйрығына дейін өтіп, оның денесін ЕН (сыртқы) және ІН (ішкі) бөліктерге бөледі. Ал адамда мидың дамуының және көлемінің ұлғаюына байланысты төбе сүйектері ерін сызығынан жоғары көтеріліп ше- караны төменде қалдырған. Сондықтан барлық он екі ЕН мүшелердің арналарының сызықтары теріде тырнақ жақтауларынан басталып, қол және аяқтың сыртқы (ЕН) бетінде, арқада орналасып, бас терісі арқылы өтіп жоғарғы жақ тістері сы- зығында аяқталады. Ал он екі ІН мүшелердің арналарының сызықтары теріде тырнақ жақта- уларынан басталып, қол және аяқтың ішкі (ІН) бетінде, құрсақ және кеудеде орналасып, бетте төменгі жақ тістері сызығында аяқталады Сондықтан барлық 12 ЕН мүшелердің «ақпарат қабылдаушы» блок арналарының сызықтары тері- де тырнақ түбірлерінен басталып, қол және аяқтың сыртқы (ЕН) бетінде, арқада орналасып, баста тіс аралық көлденең сызықтан жоғарғы аймақтарда аяқталады. Ал 12 ІН мүшелердің «ақпарат қабыл- даушы» блок арналарының сызықтары теріде тыр- нақ түбірлерінен басталып, қол және аяқтың ішкі (ІН) бетінде, құрсақ және кеудеде орналасып, баста тіс аралық көлденең сызығынан төмен аймақтарда аяқталады. Еркектердің арқа терісі аймағы ЕН, ал көкірек және құрсақ терілері аймақтары ІН болып келеді. Ал әйелдерде керісінше көкірек және құрсақ терілері аймақтары ЕН, арқа терісі аймағы ІН болып келеді. Оның себебі жыныстық байланыс кезінде ұрпақ пайда болу үшін, жанасатын жыны- стар және тері аудандары мәні қарама-қар- сы болуы қажет. Жыныстық байланыс кезінде жанасатын жыныстар және аудандар аттас болса, онда ұрпақ пайда болмайды. Себебі жанасқан жы- ныстар және тері беттері бейтараптықты қамтама- сыз ете алмайды. Мысалы, гомосексуализм. Жебе (сагитталь, латынь sagitta – жебе) жа- зықтық маңдай жазықтыққа перпендикуляр ор- наласқан, жебе тәрізді адам денесін алдынан ар- тына немесе артынан алдына қарай кесіп өтетін жазықтық. Дененің ортасы арқылы өтіп оны екі теңдей бөлікке: оң және сол бөлетін жазықтықты «орталық, медиандық жебе жазықтық» – деп атайды. Медиандық жазықтықтың оң жағы ЕН, ал сол жағы ІН болып келеді. Бірақта адам денесінің оң жартысы ІН, ал сол жартысы ЕН болып келеді. Неге адамда медиандық жазықтықтың оң жағы ЕН жартыны құрайды, ал дененің оң жағы ІН жар- тыны құрайды және керісінше? Оның себебі адам- ның денесінің сол жартысы дененің оң жағында (ЕН) орналасқан бас ми бөліктерімен, ал оң жар- тысы дененің сол жағында (ІН) орналасқан ми бөліктерімен басқарылады. Бұл құбылысты артқы мидың көпірінде орналасқан, жүйке импульстарын оңнан солға немесе солдан оңға жеткізіп отырған өткізгіш жолдар қамтамасыз етеді. Осыған байла- нысты адамның жеке цунін өлшегенде еркектерде (ЕН) сол қол басының ортаңғы саусағы екінші сүй- егінің буын аралық қыртыс сызығы, ал әйелдерде (ІН) оң қол басының ортаңғы саусағы екінші сүй- егінің буын аралық қыртыс сызығы өлшеніп қол- данылады. Ортаңғы жебе (сагитталь) жазықтықтың денені бөлу ерекшелігіне байланысты 26 мүшеден үш топ құрылым қалыптасады. Бірінші топты меди- андық жебе жазықтың бойында орналасқан сыңар жұп болып келетін ЕН (артқы) ортаңғы және ІН (алдыңғы) ортаңғы басқару жүйелерінің арнала- ры құрастырады. Басқару қағидасы принципіне сәйкес мүшенің «басқару» блогы адамда жалқы болып келеді. «Басқару» блогына ОЖЖ екі бөлігі мас миы (ЕН) және жұлын (ІН) жатады. Артқы ор- таңғы орталық жүйенің (ЕН) арнасы құйымшақтан басталып омыртқа бағнасының жота өсінділері арқылы өтіп бастың ортаңғы сызығымен жалғасып жоғарғы еріннің тіліне жетіп аяқталады. Қытай дәстүрлі медицинасында бұл мүшені Ду-Май деп атайды. Алдыңғы ортаңғы орталық жүйенің (ІН) арнасы бұттың ортасынан басталып құрсақтың ақ сызығы арқылы өтіп төстің және мойынның ор- тасымен жоғары көтеріліп иектің ойығына жетіп аяқталады. Қытай дәстүрлі медицинасында бұл мүшені Жэнь-Май деп атайды. Сонымен бейтараптық қағидасына сәйкес адам бойындағы макрожүйенің «басқару» блогы орта- лық екі арнадан тұратын жүйе қалыптастырады. Медиандық жебе жазықтық адам денесін екі жар- тыға: оң және сол бөлінеді. Адам денесінің оң және |