Жануар және өсімдік жасушасының органоидтары Құрылысы мен қасиеттері Қызметтері Плазмалық мембрана

Жануар және өсімдік жасушасының органоидтары 
 
Құрылысы мен қасиеттері
Қызметтері
Плазмалық мембрана 
Нәруызы бар екі фосфолипидті қабаттан 
тұратын, 7-70 мк жұқа қабықша. Гидрофобты 
(су тебуші) липидті молекулалар мембрана 
қалыңдығына енген, ал гидрофильді қабықша 
сулы қабаттің сыртында орналасқан. Кейбір 
нәруыщдарда жасушаның беткі қабатында 
көмірсулар енген; мұндай нәруыздарды 
гликопротеиндер деп атайды, олар рецепторлар 
болып табылады. Сыртқы көмірсулы қабат – 
гликокаликс. Әртүрлі жасушаның беткі 
қабатында болатын нәруыздар, гликопротеиндер 
және липидтер өте тығыз болады және 
жасушаның түрін белгілейді. Олардың 
көмегімен жасуша бір-бірін «таниды» (мысалы, 
сперматазоид жұмыртқа жасушасын «таниды» 
құрылысы ұқсастарында жасуша ішілік 
мембрана болады.
• қоршаған ортадан жасушаны қорғайды.  
• зат алмасуды және жасушалар арасында энергия 
алмасуды, жасуша қозғалысы мен олардың бірі-
бірімен байланысын қамтамасыз етеді,
• ұлпада жасушаларды байланыстырады.
• жасуша мембранасы жартылайөткізгіш болып 
келеді, жасушаға заттың түсуін, сулы ортаны, зат 
алмасыуын қадағалайды.
• фагоцитоз және пиноцитозда қатысады. 
• көбіне нәруыз мембранасы химиялық реакцияда 
катализатор қызметін атқарады, заттардың 
тасымалдануын қамтамасыз етеді 
немесе рецепторлар болады.
Цитоплазма 
Цитоплазма – әртүрлі түздардан және 
органикалық заттардан тұратын коллоидті 
ерітінді – цитозоиль. Цитоплазманың химиялық 
құрамы: су 60-90%, минералды тұздар 1-1,5%6 
органикалық қосылыстар: нәруыз 10-20%, 
көмірсулар 0,2-2,0%, майлар 1-5%, нуклеин 
қышқылдары 0,1-2%, АТФ тұздары т.б. заттар 
0,1-0,5% құрайды.
• химиялық реакциялар үшін жасушаның сулы 
ортасын атқарады. 
. заттардың қозғалысында қатысады. 
• тургор жасушасын қамтамасыз етеді
• Терморегуляция. 
. цитоскелет арқылы механикалық қызмет 
атқарады.
Ядро – эукариоттық жасушаның маңызды органиоды. Прокариот жасушасында болмайды.
Екі қабатты мембранамен қапталған, басқа 
жасушалардың мембраналарымен кешен түзеді. 
Хроматинның құрамы – ДНК кешені және 
нәруыздар, жасуша бөлінуі кезінде 
хромасомалар түзеді. Ядрошық - нәруыздар мен 
РНК тұрады, олар бірнешеу болуы мүмкін.
Ядро сөлі – кариолимфа – органикалық және 
бейорганикалық заттардың коллоидті 
ерітінділері.
• хромасомада мұрагерлік ақпараттарды 
сақтайды.
• жасушада нәруыз синтезін реттейді 
• зат тасымалдануы. 
. Синтез РНК (иРНК, тРНК, рРНК), сондай-ақ 
рибосома құрылымы. 
• ағзаның дамуы жүйесін және өздігінен жүруін 
реттейді.