және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Ростральды тарылтқьіш бұлшықеттері өз кезегінде екі жүп бүлшықеттен түрады. Олар: таңдай-жүтқыншақ бүлшықеті — т. раіаіорһагупёеиз — және қанат-жүтқыншақ бүлшықеті — т. р 1 сгу£орһагуп^еиз. Таңдай-жүтқыншақ бүлшықеті бастың таңдай, қанатша сүйектерінен және таңдай бүлшықетінен басталады. Аталған бүлшықет таңдай-жүтқыншақ жігінің — гарһе рһагупеіз — каудальды Гмлігінде аяқталады. Осы еттің вентральды жағы таңдай-жүтқыншақ догасының негізін құрап, жиырылу кезіңде тіл түбірін оңешке жақьгндатады. Қанат-жүтқыншақ бүлшықеті қанатша сүйектен баста- іып, жүтқыншақ жігіне келіп аяқталады да, жұтқыншақтың артқы қабырғасын алға тартады.
Жалпы алғанда жүтқыншақтың ростральды бүлшықеттері аңқаны іарылтып, жүтқыншақтың кемекей бөлігі мен өңешті кеңейтеді. Ортаңгьі тарьиітқыш бүлшықет немесе тіластьі- жүтқыншақ бүлшықеті — т. сопзігісіог рһагуп^із тедіия, 8. т. Һуорагуп£еи8 — жұп еттерден түрады. Олар тіласты сүйегінің ортаңғы бунағынан (стилогиоид) және осы сүйектің үлкен мүйіздігіннен (тире- огиоид) басталып, жүтқыншақ жігіне келіп аяқталады. Каудальды тарылтқыш булшықеттер — ш. т. сопзігісіогсз рһлгуп£І8 саисіаіек — екі жүп еттен түзіледі. Олар да жұтқыншақ жігінде аяқталады. Бүл еттердің бірінші жүбына көмекейдің қалқанша шеміршегінен басталатын қалқанша-жүтқыншақ бұлшықеті — т. 1һуге1орһагуп£еиз, лл екінші жүбына көмекейдің сақинаша шеміршегінен баста- і.ітын сақинаша-жұтқыншақ бүлшықеті — т. сгісорһагуп§еи5 — жа- гады. Жүтқыншақтың ортаңғы және каудальды тарылтқыш қысқыш бүлшықеттері өңделіп жүтылуға арналган азықты өңешке қарай жыл- жытуга көмектеседі. Каудальды біз-жутқыншақ бүлшықеті—т. зіуіорһагупееиз — гіласты сүйегінің ортаңғы бунағьшың медиальды бетінен басталып, комекейдің қалқанша шеміршегінде аяқталады. Бүлшықеттің негізгі кыиметі — жүту кезінде жүтқыншақтың артқы бөлігін кеңейтіп, лңқаны тарылтады. Іірекшеліктері: Жылқыда есту түтігінің тесігі үзын келеді. Ол хо- .ім тесіктері қабырғасына жақын орналасады. Оның медиальды к.лбырғасыңда шеміршек пластинкалары мен түтіктік бадамшалары — іом.чіііа ІиЬагіа — орналасады. Күйіс қайыратын жануарлар хоандары екі бүйірінен сығыңқы ке- ш-ді. Іхту түтігінің жүтқыншақ тесігі онша үлкен емес. ІІІошқада жүтқыншақтың өңешке өтер бөлігінің жоғарғы жағында лүтқмншақ қалтасы — гесеззия геігорһагуп^еиз — болады. Өңеш Өңеш (пищевод)— е8ора§и8 —жүтқыншақты қарьгамен жалғастырып, жүтылган азықты ауыз қуысынан қарынға жеткізетін үзын түтікше етті-жарғақты ағза. Денедегі орналасу орнына қарай өңешті үш бөлікке бөледі. Олар: мойын— рагз сегѵісаііз, көкірек— рагз Іһогасіса және қүрсақ— рагз аЬ(1отіпа1і8 — бөліктері. Өңештің мойын болігі жүтқыншақтан басталады да, қарынға қарай бағытталып, кемекей мен кеңірдектің дорсальды бетінде орналасады. Ол көкірек қуысына кірер алдында V мойын омыртқаның түсында кеңірдектің сол жағына орын ауыстырады. Көкірек қуысында ол қайтадан кеңірдектің үстіңгі жағьша көтеріледі. Одан әрі жүректің үстімен, қолқа доғасының оң жақ бетімен өтіп, IX—X қабырғалар түсында көкеттің өңеш тесігі арқылы қүрсақ қуысына өтеді де, қарьпшың сол жақ үшына жалғасады. Өңештің осы қарынға ашыла- тын жерін қарын кіреберісі— сапііа — деп атайды. Өңеш — қүрылысы жағынан түтікше ағза. Сондықтан оның қабырғасы кілегейлі, ет және сірілі немесе адвентиңия қабықтарынан түрады. Кілегейлі қабықта төрт қабат болады. Оның ішкі бетін көпқабатты жалпақ эпителий ткані астарлайды. Эпителий астындағы борпылдақ дәнекер тканьнен түзіліген өзіңдік пластинка қабаты жақсы жетілген. Үшінші ет қабаты бірыңғай салалы ет ткані клетка- лар будасынан түзілген. Өңештің кілегейлі қабығының қатпарланып түруына осы ет қабатының жиырылуы себепкер болады. Бүл қабаттың ет клеткалары үзынынан орналасқан. Төртінші кілегейасты қабат та өңеште өте жақсы жетілген. Бүл қабатта әр түрлі жануар- ларда түрліше дәрежеде жетілген кілегей бөлетін өңеш бездері — §1. еяорһа^еае — орналасады. Өңештің ет қабыгы жүтқыншақтан басталған бойда келденең жо- лақты ет тканінен қүралады. Бірақ ол еңеш қарынға жақындаған сай- ын бірыңғай салалы ет тканіне ауысады. Өңештің ет қабығьтның қүрылысы оны түзуші ет тканіне сәйкес не ет талшықтары немесе ет клеткасы будаларының орналасуына байланысты күрделі болып ке- леді. Бүл қабықта ет будалары әр түрлі бағытта: сақинаша, қиғаш, үзынша (сыртқы) және келденең (ішкі) қабаттарды түзеді. Ет қабығы жүтқыншақ жігінен және кемекейдің ожауша, сакинаша шеміршектерінен басталады. Өңештің сыртқы қабығы, оның мойын бөлігінде адвентициямен (борпылдақ дәнекер тканьмен), ал кекірек және қүрсақ қуыстарда сірілі қабықпен қапталған. Ерекшеліктері. Жылқының еңешіңде кілегей болетін бездер оның тек жүтқыншақпен шекаралас алдыңғы белігінде гана болады. Ет қабығында келденең жолақты ет тканінің бірыңғай салалы ет тқаніне ауысуы өңештің жүректен кейінгі аумағында ғана байқалады. Диаф- рагманың өңеш тесігі XII қабырға түсында орналасады. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|