Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
| «Аузы қисық болса да байдың баласы сөйлесін», –деген заман малды мен әлдінікі болған соң, кедей ағасының қолынан келер шара жоқ.
Сөйтіп, ауыр жұмыс, қасірет-қайғыдан анамның бетін уақыт жетпей әжім торлап, баяғы ажар-көркінен ада боп, тез қартайып шыға келеді. Ақылы көзіндегі бай енді Ақбаладан жери бастайды. Күндіз-түні күтіммен сыланып-сипанып отырған қос бәйбішесін қайта тауып, Ақбаламен ісі болмай кетеді. Арада жылға жуық уақыт өткенде бара-сала төсекпен көтерген Ақбала бір күні арыстай ұл туады. Бірақ малға да, басқаға да тоқ бай анаммен де, оның баласымен де жұмысы болмайды. Бай алғаш Ақбаланы әйелдікке алуын алып, үйіне келген соң қос қатынның тегеуріне төзе алмай, араға жарты жыл толар толмастан Ақбаланы талақ тастаған. Содан күң орнына жұмысқа салып жүрген ғой. Ақбаланың іші біліне бастағанда, бай енді бұл қатынға бұл үйде тұратын не қалды, қарамағымдағы Жұман қойшыға беремін, енді соған-ақ әйел болсын деп жүрген екен. Баласының мұнысын естіп, байдың анасы қайырымды кісі болса керек: - Оттама, тәйт! Саған жап-жас аруды талақ таста деген мен жоқ. Енді болары болды, бояуы сіңді. Саған әйеліңе қайта үйлен деп айта алмаймын. Ол енді шариғат қоспайтын жұмыс. Саған әйел болмаса да, ішіндегі немерем өзімдікі, көзім тірісінде «ата» атандырып, сүйегімді сындырып, жат босағада тірі жетім етер жәйім жоқ. Ақбала босанып, баласын емшектен суалтқанша, осы босағадан кетпейді. Жібермеймін,- депті. Міне, содан Ақбала байдың босағасында қалады. Жастың аты жас, жабырқаулы жалғыз жүргеннен сәби де болса, жас нәрестесімен бір рулы елдей болып, өзімен-өзі оңаша қараша отауда өмір сүруге қолы, өз-өзін күтініп қарауға шамасы келген соң Ақбала бұрынғыдай қыз қалпына қайта келіп, құлпырып шыға келеді. Оны көрген бай өткендегі ісіне опық жеп, өз бармағын өзі тістейді. Ол күнде “талақ тастадым” деген жалғыз ауыз сөзден кейін ерлі-зайыптыға өмір бойы қайта табысу жоқ. Ондай адам Құран жолымен Құдай алдында ауыр жазаға тартылады. Оның үстіне мұндай заңды, тәртіпті жандары қалмай қолдап келген байлар үшін де қарабет болып, антын қайта бұза салу да оңай емес. Ақбаладан айырылмаудың амалын тауып, өзінен туған ұлы үшін бай оны күтуші есебінде қолынан шығармай ұстайды. Ақыры жап-жас, он жеті жасар анамды өзіне де, өзгеге де жоқ етіп, ер баласын босағасынан аттатпай, оңаша үйде он жылдан астам уақыт тұтқында ұстайды. Баласын тастап, анасы кетпейтінін біліп. Баласы онға толғанда, бай қайтыс болады. Күйеуі өлсе де, қос бәйбішенің әлі де ерден көңілі қалмаған болуы керек. Күйеуінің бірге туған екі бауырларына, екі қайнысына тимекші болады да, Ақбаладан құтылуды ойлайды. Байдың жылы өткен соң екі бәйбіше ауыл ақсақалдарына сөз салады. - Байдың артында қалған балалары әлі жас. Мал-мүлкімізге иелік етер ер азамат керек. «Әйел ерден кетсе де, елден кетпес» деген. Байдың өзімен бірге туған екі інісі бар, біздің жолдығымызды жасап, ағасының орнына екеуі екі үйге иелік ете ме, жоқ бізге ұлықсатын бере ме? - дейді. Ауыл ақсақалдары жиылып: - Ертеден келе жатқан дәстүрімізден аттамайық. Өлген тіріліп келмейді, тірі адам тіршілігін істеу керек. Аға өлсе - жеңге мұра. Байекеңнің жоғын пайдаланып, төркіндері көшіріп алып кетсе, не істейсіңдер? Екеуің ағаларыңды жоқтатпай орнына ие болыңдар,- деп шешіпті. Жасы үлкен інісі: - Жә, ағайын, алда-жалда солай болып жатса, біз де сендерден шығып кетпей-ақ қоялық. Балалардан қашып қайда барамыз. Бірақ біздің мынадай шартымыз бар. Нағыз жеңгелерімізге үйлендіріп болсаңдар, ана ең кіші әйел Ақбаланы - ініме, ортаншы әйелін маған қосыңдар. Бәйбішенің басына бостандық беріңдер. Осы күз ұлы үйленгелі отыр, келесі жаз қызын ұзатамыз. Енді ол кісі бізді әурелеп не етеді дейді. Үлкен қайнысының сөзін ағайындардан ара-кідік естігенде, бәйбіше жарылып кете жаздапты. - Ағасының көзі тірісінде талақ тастаған қатыны ақ некелі менен артық болған екен ғой! Әдіре қалғырдың жастығы мен ажары болар діңкелерін құртып отырғаны! Қанша құлқындары құрыса да, жолдығымды «тексіз», некесіз тоқалға беріп, намысымды аяққа бастырмаспын,- деп түнде ашулы бәйбіше Ақбаланың үйін жықтырады да, түйеге арттырып ағасының қолына әкелдіріп тастапты. Содан анам оннан астам жыл қорлықта ұстаған «бұғаудан» құтылғанына қуанып, мәз болыпты. Оның үстіне өзінің ұл мен қызы жеткілікті бәйбіше Ақбаладан туған ұлды алып қалмайды, өз бауырында келеді. Бірақ он бір-он екілерге келген, бай ауылға үйреніп қалған бала, кедей ауылға үйренбейді. Бай тірісінде Ақбаланың ажар-көркінің құлы болып, осы баланы сылтау етіп, баласына жиі барып, ұлын бауырына тартқыштап жүрген екен. Тіпті сол бәйбішесінің үйінде отырып-ақ, ұлды төсіне мінгізіп, еркелетіп, өзге балаларынан ерекше бағалаған дейді. Шешесі бөлек ұл мен қыздар әкесін қызғанып та жүріпті. Бірақ, кейін келе-келе бұған да көздері үйреніп, бір енеден туған қозыдай, бір-біріне бауыр басып кетеді. Сөйткен байдың кенже ұлы, құртымдайынан бауырында өскен анасын қимай, нағашы жұртына ілесіп келгенімен, мұнда тұрғысы келмейді. Бәйбіше адамнан ұялып, құдайынан қорыққанынан екеуіне еншіге бір інген, бір құнан берген екен. Сол құнанды ерттеп мініп, ата қонысын іздеп, жас бала жолға шығып кеткен. Ауыл арасы бір күндік жер екен. Жиенінің туыстарын іздеп қашқанын естіген Ақбаланың ағасы: жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|