Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Есболов Мақсат
| Асанов Асқар,
Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясының 228-ші топ студенті Сағымбаев Ыбырай Күләш тәте марқұм әкесі Сағымбаев Ыбырайдың әңгімесін былай баяндайды: - «Басымызға ашаршылықтың қиың жылдары түскенде жасым он жеті жаста еді», – деген екен Ыбырай ата Күләш тәтеге. «Әкем белгісіз жоғалып кеткенде, одан он шақты қой, екі жылқы қалған еді. Шешем екеуміз оларды арман қарай асырауға шамамыз жетпеді. Інілерім Ерболат пен Еркебұлан ол кезде 4-6 жаста болған. Шынымды айтсам қолымда бар мал ұрланған соң әйтеуір аштықтан өлмес үшін тамақ табу мүмкіндігі өте аз еді. Көп ұзамай екі інім де көз жұмды. Біреуге жем болмасын деп ауыл сыртына өз қолыммен көмгенмін. Өмірімнің соңғы күніне дейін ұмытпаймын: Ерболат пен Еркебұланның денелері көмілген жерлерінен ертеңгі күні жоқ болып кетті. Осы көрініс көз алдымда мәңгілік қалды. Осыны түсімде көріп, шошып оянған түндерім осы күнге дейін сансыз болды. Денелерінің қайда кеткенің бір Аллаһ тағала біледі... Күләш, қызым менің, егер олар аман қалғандай болса, қазір сенде екі ағаң болар еді.» – деп әңгіме айтқан Күләш тәтеге. Жазып алған Есболов Мақсат, Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясының «Қаржы» мамандығының 213- топ студенті Тоқбайқызы Күлжәмилә «Ұлы жұт» Алматы облысы, Қаратал ауданы, Көпбірлік ауылына да жеткен. Сол нәубетті өз көзімен көрген ауыл тұрғыны Тоқбайқызы Күлжәмилә (1920 жылы туған, 2007 жылы қайтыс болған) апамның баяндап берген әңгімесі келесідей. - Ол жылдары 11 жасқа шыққан кезім еді... Сол кезде «Асыра сілтеу болмасын, аша тұяқ қалмасын!» деген ұран тастап, өкімет бүкіл ауылдардың малдарын айдап алып кетіп жатты. Сөйтіп аз ғана уақыт ішінде халық ауыр жағдайға ұшырады... Қыс кезі болатын. Ел көрші ауылдардағы туыс-туысқандарымен қатынас жасап жүріп, нан сұрап әкеп жеп жүрді. Қарақұм мен Көпбірлік арасында ат шанамен қатынас бар. Ары-бері жүргендер жол бойында аштықтың зардабынан өлгендерді шанаға салып, ауылға әкеп тастап кететін. Бір күні тіпті теңіз үстінде мұз болып қатып қалған кемпірді де әкелгені есімде. Әрбір өлікті көрген сайын елдің зәре құты қалмады. Тіпті далаға шығудан қалдық. Үйлердің өзінен де қаншама өлік шығып жататын!.. Бірде апам колхоз бастығынан жылап жүріп, бір дорба бидай сұрап әкелді. Сол дорбадағы бидайды диірменге салып, бір мезгіл аш қарын ашықпасын деп бізге беріп отырды. Соны біраз қорек қылдық... Бір күні көрші ауыл Байшегірге кеткен көрші ағаның ашыққан балаларымен сол дорбаның ұнын бөліп жеуімізге тура келді. Бір жеті өтті ме, өтпеді ме - әкелері де келді-ау, әйтеуір. Алайда балалары әкесін көріп, шошып кетті. Әкелерінің түрінен түр қалмаған, бет ауызы домбығып, ісіп кеткен. Келе сала ол біздің есік алдына құлады. Оған апам ыстық шай беріп, әрең есін жинатты. Әйелі: - Нағашыңнан бір нәрсе таба алдың ба? – деп сұрады. - Үйіне барсам, жып – жылы от жағылған екен,- деп әңгімесін бастады көрші. - Мені көріп нағашым қуанып кетті. Үйі толған ет, қабырға-қабырғасымен бөлінген еттер тіз қатарынан ілініп тұр екен. Бейне бір аштық сол үйден айналып кеткендей. Нағашым: «Отыр, шай іш!», - деді. Шешініп, пештің жанына жылынайын деп барып едім, арғы үйден қанға шалынған екі адамның басын көрдім. Көзім шарасынан шығып кете жаздады, шошып кеттім. Есімді дереу жинап алдым, бәрін де түсіне қойдым. «Далаға шығып келейін» деп сыртқа қалай шыққанымды да білмей қалдым. Зәре-құтым қалмай, жолға түсіп алып, жүре беріппін, - деп көрші әңгімесін аяқтады. Сөйтсе нағашысы адам етін жеп күнелткен екен. Сондай қиыншылық кездер өтіп жатты... Бір күні әкем төсек тартып, жатып қалды. Тіпті сөйлеуге шамасы келмеді. Бұл аздай, қиыншылық үсті-үстіне жабыла бастады. Шешемнің көзінен жас тоқтамады. Күн көрісіміз күннен күнге қиындады. Нан тауып әкеп беріп отырған жалғыз әкемізден бір күнде-ақ айырылдық. Жылап-сықтап, қолы қалтыраған шешем екеуміз қораның артынан жер қазып, әкемізді жерледік... Бүкіл ауыл теңіз бетіне қаптап жабылып, балық аулайтын. Теңіз беті жыпырлаған ел. Әсіресе еркек атаулы теңіз жағасынан шықпайтын кезі еді. Майда шабақтарды ұстап келетін. Біздің аштыққа шыдамағанымызды көріп, шешеміз теңізге шықты. Теңізде ау салып, бір-екі балық аулағанына қуанып, қазанға салып, сорпасын беріп бір тойғызатын. Итшілеп жүріп, шешемізге көмектесу үшін көл жағасына баратынбыз. Сонда жолшыбай әне жерде де, мына жерде өліп жатқан адамдарды көреміз, кейбір шамасы келгендер өліктердің бетін таспен жасырған болады. Көздері жәудіреп, жүруге шамалары келмей қалғандар қаншама десеңізші!.. Еркегі кім, әйелі кім екені белгісіз. Сол жылдары адамдар аш қасқырмен тең болды. Аштықтың кесірінен теңіз бетінде балыққа таласып, қан жаласып жатқан кездері де болды. Елдің ит-мысық жеген күндері де болды. Ал тірі қалғандардың аштықтан әлсірегендігі сонша өліктерді жерлеуге шамасы келмеді. Көктем шыққан кезде жер-жерден өлік иісі шыға бастады. Ауылдың әлсіреп біткен кезі еді. Әлі жеткендер шет жақтарға, аудан-қалаларға, тіпті Қытайға көшіп жатты. Сондай сұрапыл кезеңдерде комсомол құтқарушылар келіп, қысты күні әлсіреп жетім қалған балаларды ат шанаға киізге орап отырғызып, аудан орталығына алып кетіп жататын. Оларды аудан орталығындағы панасыздар үйіне апарып орналастырады. Ал ол жерде жататын төсек жоқ... Сол әкелген киізге төрт бала жаттық. Панасыздар үйіне барып, бір күні ауырып, ауруханаға жатып қалдым. Қанша күн өткенін білмедім, әйтеуір есімді жинағанда, аяқ алыссыз жатқан балаларды көрдім. Кейбір балалар «Өліп барамын, бір уыс сұлы берші, апа!» деп сандырақтап жатады. Сол бір жылы аштықтан өлудің үш түрі болды: Үйінен шыға алмай жүріп кету; Ауыл ішіндегі үйлерден қайыр сұрап жүріп, көшеде өлу; Адамдардың әбден қалжырап, «Пәлен жерде жекжатым бар, аман қалармын!» деген үмітпен үйден шығып, жолда жан тапсыруы. Бүгінде ойлап отырсам, сол ашаршылық алапаттың Голощекиннің бүкіл бір халыққа қастандықпен жасаған жауыздық әрекеті екен. Жазып алған жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|