Жұмыс оқу бағдарламаның титулдық парағы ф со пгу 18. 3/30

Жұмыс оқу бағдарламаның титулдық парағы

Ф СО ПГУ 7.18.3/30 нысаны

Министерство образования и науки Республики Казахстан
Павлодарский государственный университет им. С. Торайгырова
Кафедра журналистики

ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Кегль 14,

буквы строчные, кроме первой прописной

050504 «Журналистика» мамандығының студенттеріне арналған

Павлодар

• 
  Қазіргі қазақ тілінің функционалды стильдері туралы жалпы мәлімет беру;
  
• 
  Практикалық стилистиканың негізгі ұғымдары және категорияларымен таныстыру;
  
• 
  әр түрлі әдеби нормалардың болуын және даму ерекшеліктерін қарастыру;
  
• 
  синонимдік тіл нұсқаларын бағалауға үйрету;
  
• 
  мәтіндегі тіл құралдарын ұйымдастыруды және қолайлы таңдаушарттарын зерттеу, олардың құру белгілерін білу;
  
• 
  тілдің экспрессиялық-суреттеу құралдарын қарастыру;
  
• 
  тіл фактілерін мазмұнынына, қолдану аясына және қатынас жағдайына байланысты дұрыс бағалауға және стилистикалық құралдарын дұрыс таңдауға үйрету.
  

- стилистикалық жүйедегі тілдің барлық құрылым (фонетикалық, лексика-фразеологиялық, сөзжасау, морфологиялық және синтаксистік) деңгейлерін;

- тілдің стилистикалық ресурстарын;

- практикалық стилистиканың негізгі ұғымдары мен категорияларын;

- түрлі сөйлеу жағдайларында белгіленген тіл құралдарын қолдану жайлы стилистикалық нормаларын;

- БАҚ-тағы мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін;

- кітаби стильге сөзжасау нұсқаларын стилистикалық нормаларға сәйкес қолдануды (ауызекі стильдге қарағанда);

- қатынас жағдайына байланысты параллельді синтаксистік құрылымдарды қолдануды;

- алған теориялық білімді шығармашылық түрде қолдана білу.

Келесі тәжірибелік дағдыларға ие болу керек:

- сөйлеуме стилистикалық қателерді тауып, оларды түзету тәсілдеріне үйрену;

- тіл құрамының барлық деңгейлерінде қолданылған стилистикалық құралдарын табу мақсатында әр түрлі функционалды мәтіндеріне практикалық талдау жүргізу;

- қолжазбаны стилистикалық түзетуге үйрену.

Осы пәнді меңгеру үшін келесі пәндері оқу барысында алатын білімдер, дағдылар мен машықтар керек:

Журналистикаға кіріспе.

Журналистің тіл мәдениеті.

Публицистиканың шығармашылық негіздері.

БАҚ-тың тілі мен стилі.

Пәнді оқу барысында алынған білімдер, шеберліктер және дағдылар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

Жұртшылықпен қазіргі байланыс технологиялары

Бұқаралық коммуникациялар мен халықаралық қатынастар

Медиадизайн
4. Пәннің мазмұны

4.1 Пәннің тақырыптық жоспары

Қазіргі қазақ тілінің оқу пән ретінде практикалық стилистикасы. Курстың міндеттері, көлемі, мазмұны. Практикалық стилистика және басқа лингвистикалық пәндер: қазақ тілі, функционалды стилистика, мәтін стилистикасы, тіл мәдениеті, әдеби редакциялау. Ғылым және қолданылу пән ретіндегі практикалық стилистиканың нысаны мен міндеттері. Қазіргі әдеби тілдің басты даму тенденциялары.

Қазіргі әдеби тілдің стильдер жүйесі. Функционалды стильдердің жалпы сипаттамасы. Функционалды стильдерді жіктеу принциптері. Функционалды стильдер әрекеттестігі.

Әдеби норма ұғымы. Нормалардың нұсқаулығы. Тілдік, функционалды-стилистикалық және эстетикалық нормасы. Тілдік құралдардың синонимиялық (нұсқаулылық) мәселесі. Оңтайлы нұсқауды таңдау шарттары. Тілдік норма теориясына редакторлық түсіндірме. Тілдіқ нұсқаулардың күресі. Тілдік норманың кодификациясы.

Стилистикалық қателерді жіктеу. Стилистикалық қате ретінде («авторлық кереңділік») норманы бұзуы стилистикалық тәсіл ретінде және біле тұра нормадан ауытқу («авторлық еркіндік»).

Қазіргі әдебиет пен публицистика шығармаларының тілі мен стиліне қойылатын негізгі талаптар. Автордың дара стильдік мәнерімен санасудың қажеттігі.

Журналистер мен қоғамдық тілдік мәдениеттің жоғарлауындағы, тілдік және сөйлеу нормаларын бекітуіндегі практикалық стилистиканың рөлі.

4 тақырып. Лексикалық стилистика.

Қазақ тілінің лексика-семантикалық жүйесіндегі сөзі. Лекскикалық үйлесушілік мәселесі. Сөз таңдау. Сөйлеудің сыпайылығы. Мелиоративті және пейоративті сөздер мен сөз тіркестер. Лексико-семантикалық қателер болудың жолдары: жалған синонимия мен жалған этимология. Мағынасын есептеусіз сөз қолдану. Сөйлеу артықшылығы мен сөйлеу жеткіліксіздігі. Плеоназм және тавтология (сөз қайталау). Анахронизмдер. Сөзді қате пайдаланудың нәтижесі ретіндегі логикалық қателер.

Диалектизмдер, дөрекі сөздер, терминдер, кәсіби, жаргон сөздер тағы басқа шектелген лексиканың стилистикалық қолданылуы. Ғылыми-көпшілік мәтіндердегі терминдердің қолданылуы. Мазмұндадың псевдоғылымдылығы. Кеңсе сөздер мен сөйлеу штамптарды бағалау. Сөйлеу стандарттары.

Пассив және актив құрамындағы лексиканың стилистикалық белгілері. Басқа тілдерден енген сөздердің стилистикалық сипаттамасы. Басқа тілдерден енген сөздерді қолданудағы сөйлеу қателері. Қазіргі қазақ тіліндегі жаңа сөздер құрамы. Жаңа сөздерді стилистикалық бағалау.

Фразеологизмдерді қолданудағы сөйлеу қателері: фразеологизмнің мағынасын есептемей қолдану, сөйлемдегі фразеологизмнің басқа сөздермен қосқанда лексикалық және стильдік сәйкестігін бұзу, фразеологизмнің тілдік түрін өзгерту, фразеологизмнің құрамын себепсіз кеңейту мен қысқарту. Мақал-мәтелдер, «қанатты сөздерді» стилистикалық түрде қолдану.

Зат есімдердің стилистикалық қолданылуы. Сын есімдердің стилистикалық қолданылуы. Сан есімдердің стилистикалық қолданылуы. Есімдіктердің стилистикалық қолданылуы. Етістіктердің стилистикалық қолданылуы. Қызмет сөздердің стилистикалық қолданылуы. Шылаулар, жалғаулық шылаулар, демеулік шылаулар синоним ретінде қолданылуы. Қызметтік сөздер қолданғанда жіберілетін қателер.

Жай сөйлемнің стилистикасы. Жай сөйлем түрлерінің синонимиясы. Сөйлемдердің стилистикалық сипаттамасы.

Сөйлемдегі сөз тәртібінің стилистикалық қызметтері. Сөйлемдегі сөз тәртібінің қателері. Бір түрлі сөйлем мүшелерінің стилистикалық қолданылуы. Күрделі сөйлемдардің стилистикалық сипаттамасы. Күрделі сөйлемдердің құрамындағы қателер.

Параллельдік синтаксистік құрамдар. Қаратпа сөздер, одағайлар, қыстырма сөздер, сөз тіркестер мен сөйлемдер, қыстырма мен қосымды құрамдарды стилистикалық қолдану.

Мағыналық өзгертулер ретіндегі троптар. Теңеу. Метафора. Метаморфоза. Метафорамен метонимияның арақатынасы. Троптардың қатарындағы кейіптеу. Эпитет. Оксюморон. Гипербола мен литота. Кекесін. Троптардың әрекеттістігі, олардың қайтымдылығы. Интермәтінді қатынастар және троптар. Әр түрлі функционалды стильдердегі троптар.

Стилистикалық фигуралар (сөйлеудің фигуралары). Қосудың фигуралары. Үндестік негізіндегі жасалған фигуралар. Қысқартудың фигуралары. Сөздің өзгертуіне байланысты тіл ойындарының түрлері. Стилистикалық фигуралардың қолданылу салалары. Риторикалық фигуралардың қызметтері.
4.3 Практикалық сабақтардың тізімі мен мазмұны
1 сабақ. Практикалық стилистика қолданылу лингвистикалық пән ретінде

Практикалық стилистиканың нысаны мен міндеттері. Стилистиканың негізгі бағыттары: а) тіл стилистикасы; б) сөйлеу стилистикасы; в) көркем әдебиет стилистикасы.

Лингвистикалық зерттеулердің әдіс-тәсілдері.

2 сабақ. Функционалды стиль туралы әдеби тіл түрі ретіндегі түсінік.

Функционалдық стиль және функционалды бағытталынған мәтін ұғымы. Стиль сөйлеу құралдар жүйесі ретінде және мәтін біртұтас сөйлеу шығарма ретінде. Функционалды стильдердің жіктеу мен сипаттамасы.

Әдеби норма ұғымы. Мәтіндегі кең тараған стильдікқателер: нақты функционалды стильді толық меңгеруге алмаушылық; стильаралық шекара бұзылуы. Сөйлемдегі стилисткалық қателер, сөзді дұрыс таңдамағаннан туындайды (лексикалық эквивалентіне дұрыс таңдамау, сөзді оның мағынасын есептемеу қолданылуы, лексикалық үйлесушілікті бұзылуы, т.б.).

Лексикалық үйлесушілік туралы ұғым. Сөзді дұрыс қолданбау. Жалған синонимия және жалған этимология. Сөйлеу артықшылығы мен сөйлеу жеткіліксіздігі. Логикалық қателер дұрыс сөз таңданбаудың нәтижесі.

Көп мағыналы сөздерді, синонимдер, антонимдер қолданудағы қателер.

Сөздердің қолдану саласымен байланысты стилистикатық белгілері: кеңсе сөздер. Шектелген лексиканы қолданудағы қателер.

Сөздердің қолдану саласымен байланысты стилистикатық белгілері: диалектизмдер, көне сөздер, жаңа сөздер. Басқа тілдерден енген сөздерді қолданылудағы сөйлеу қателері.

Тілдің активті және пассивті құрамына қатысты сөздердің стилисткалық белгілері: а) көне сөздер, архаизмдер; б) жаңа сөздер.

Зат есімдердің стилистикалық қолдануы. Сын есімдердің стилистикалық қолдануы. Сан есімдердің стилистикалық қолдануы. Есімдіктердің стилистикалық қолдануы. Етістіктердің стилистикалық қолдануы. Қызмет сөздердің стилистикалық қолдануы. Шылаулар, жалғаулық шылаулар, синним ретіндегі демеулік шылаулар. Қызметтік сөздерді қолданудағы қателер.

Күрделі сөйлемдердегі стилистикалық қателер. Параллельді синтаксистік құрамдар: есімшелі оралымдар; көсемшелі тіркестер. Тура мен жанама сөйлеуді қолданудағы қателер. Сөз тәртібінің синтаксистік және стилистикалық мәні.

Троптар семантикалық өзгерістер ретінде. Троптардың түрлері. Троптар әр түрлі функционалды стильдерде. Стилистикалық фигуралар (сөйлеудің фигуралары). Стилистикалық фигуралардың түрлері. Сөздің өзгеруіне байланысты тілдік ойындың түрлері. Стилистикалық фигуралардың қолдану салалары. Риторикалық фигуралардың қызметтері.

1. 
   Публицистикалық стилінің жанрларында сөйлеу фигураларды қолдану.
   
2. 
   Үгіттік мақала стилистикасының ерекшеліктері.
   
3. 
   Жарнамалық газет-жорнал мақала стилистикасының ерекшеліктері.
   
4. 
   Трафареттік үлгілер және олардың әр түрлі тіл функционалды стилдеріндегі қызметі.
   
5. 
   Публицистиканың жанр ретіндегі очерктің стилистикалық ерекшеліктері.
   
6. 
   Стильдерді араластыруы сатираның көркем әдісі ретінде.
   

1. Серғалие М.. Стилистика негіздері: Оқулық.-Астана, 2006.

2. Шалабай Б.. Қазақ тілінің стилистиксы. - Алматы, 2006.

3. Бейсенбаева З., Уәлиев Н., Исмаилова Ж., Қанабекова М., Қайдарова Г. 4. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. – Семей, 2006

5. Тіл мәдениеті: Оқу құралы. - Алматы: PrintS, 2005

Қосымша:

5. 
   М.Балақаев. Қазақ тілінің мәдениеті – Алматы: Қазақстан баспасы, 1971.
   
6. 
   Негимов С. Шешендік өнер. – Алматы: Ана тілі., 1997.
   
7. 
   Ақанова Д.Х., Алдашева А.М., Ахметжанова З.Қ., Қадашева Қ.Қ., Сүлейменова Э.Д. Ресми-іскери қазақ тілі. Грамматикалық түсініктеме. – Алматы: Арман-ПВ, 2002.
   

учебного плана Ф СО ПГУ 7.18.3/32

специальности

050504 «Журналистика» мамандығының жұмыс оқу жоспарынан

Кафедра меңгерушісі________Алдабергенов Қ.М. «___»________20__ж.