Жону білдегінің айналдырығының айналыс жиілігі кестесін жасау машина жасау мамандығының студенттеріне «Металлкесу білдектері»

(ЖОО ішінде қолдануға)

Павлодар

УДК 621.9.06(07)

ББК 34.63-5я7

Ж70
С.Торайғыров атындағы ПМУ Ғылыми кеңесімен ұсынылған

магистр, аға оқытушы Касенов А.Ж.

Қорытындысында студенттерге басты қозғалыс жетегінің құрылымдық формуласын құрастыру ұсынылады.

Зертханалық жұмыс «Металлкесу білдектері» пәні бойынша қарастырылған зертханалық жұмыстардың, жалпы циклінің құрама бөлімі болады.

УДК 621.9.06(07)

ББК 34.63-5я7

©Олжабаев Р.О., С.Қ. Қошқаров, Искакова Д.А., 2007

©

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2007

Беріліс жүрісінің және басты жүрістің жетектерін жетілдіруде, білдекте өңдеудің қажетті есепті ережелерін қамтамасыз ету, анықтаушы талап болады.

Осы талапты іске асыруға, өңдеудің ережелерімен айналдырықтың айналу жиілігі мен берілістер мөлшерлерінің сәйкестігінде берілген қамтамасыз ету бойынша есепті шешудің алгоритмін маманның терең түсінуімен жетуге мүмкін.

Осы мақсатпен зертханалық жұмыста студенттермен лекциялық дәрісте алынған теориялық білімдерді практикалық бекіту қарастырылған.

Зертханалық жұмыста кері есеп шығарылады – берілістер қатынастарының негізінде бар жылдамдықтар қорабы үшін айналу жиіліктерінің кестесі салынады, қайсы берілген жылдамдықтар қорабымен қамтамасыз етілетін нақты айналу жиіліктерін растайды.

1 Зертханалық жұмыстың мақсаты мен міндетері
1.1 Зертханалық жұмыстың мақсаты деректі металлкесу білдегінің жылдамдықтар қорабының айналу жиілігі графигінің түрін аныөқтау болады.
1.2 Зертханалық жұмыстың міндеттері.

- осы әдістемелік нұсқауды оқып білу және вариант бойынша тапсырма алу;

- басты қозғалыс жетегінің кинематикалық сұлбасын құрастыру және жылдамдықтар қорабының конструктивті вариантының формуласын жазу;

- жылдамдықтар қорабының тісті дөңгелектерінің санын анықтау, оларды сұлбаға түсіру және барлық жиілік үшін, кинематикалық баланстеңдігін құрастыру жолымен, айналдырықтың айналу жиілігінің геометриялық қатарын құрастыру;

- айналу жиіліктер қатары бөлгішінің φ мәнін, барлық берілістердің берілістік қатынастарын анықтау және оларды φ^к мәні арқылы мәнерлеу;

- берілістер топтарында берілістер қатынастарының арасындағы салыстырмалы байланысты анықтау, негізгісін, бірінші іріктеуші, екінші іріктеуші және т.т берілістер топтарын бөліп шығару және жылдамдықтар қорабының кинематикалық вариантының формуласын құрастыру;

- айналу жиіліктері графигін құрастыру;

- мекеме стандартының талаптары бойынша есеп дайындау және оны қорғау.

Кинематикалық тізбектің бойындағы берілістер топтарының кезектесу тәртібін, жылдамдықтар қорабының сол не болмаса өзге конструктивті варианты анықтайды. Конструктивті варианттардың жалпы саны мына мәнерден анықталады:

Біздің мысалда (дара қайысты берілісті есептемегенде), , келтірілген мысал үшін конструктивтік варианттар саны:

Зертханалық жұмыстың келесі кезеңдерін орындау мүмкіндігі үшін, тісті дөңгелектердің тістерінің санын құрастырылған сұлбаға түсіру керек.

n₂ = n₁

n₃ = n₁
n_{z =} n_max = n_1, (1)
мұнда - айналдырықтың айналу жиіліктері сатыларының жалпы саны;

- ең аз айналу жиілігі;

- барынша көп айналу жиілігі.

- стандартты мәндері: 1,06; 1,12; 1,26; 1,41; 1,58; 2.

(1) теңдіктен қатар бөлгішінің мәнін анықтауға болады:

Зертханалық жұмыста қолданылатын, айналудың шекті жиіліктерін және барлық аралық жиіліктерін, кинематикалық баланстың теңдігін құрастыру жолымен анықтауға болады. Күйге келтіру шарттарына сүйеніп: _қоз. айн./мин айн./мин (), келтірілген мысалда айналдырықтың айналуының барлық алты жиіліктері үшін кинематикалық баланстың теңдігін құрастырамыз және жиіліктердің деректі мәндерін анықтаймыз.

n_эn₁ = n_min

n_эn₂

n_эn₃

n_эn₄

n_эn₅

n_эn₆ = n_max
(2) формуланы не болмаса қатынасты қолдана отырып , айналдырықтың айналу жиіліктері қатарының бөлгішінің мәнін анықтайды.
4 Жетектің кинематикалық вариантын анықтау
Айналдырықтың айналу жиілігін жүйелі жайғастырумен қатарды алу мақсатында берілістер топтарын кинематикалық орналастыруда айқын тәртіп қабылдануы керек (ауыстырып қосу тәртібі). Берілістер топтарын ауыстырып қосудың тәртібін анықтау үшін келесі аралық есепті шешу қажет.

Егер айналу жиіліктері бөлгішімен геометриялық қатарды құратын болса, онда берілістер қатынастары берілістер топтарында бөлгішімен геометриялық қатар құрайды, мұнда - топтар сипаттамасы аталатын бүтін сан. Топтардың сипаттамасының мәнін алу үшін, n₁ = n_min нен n_z = n_max дейін айналу жиіліктерінің дәйекті орналасуымен қатарды алу мақсатында, берілістер топтарын ауыстырып қосудың айқын тәртібін қабылдау қажет. Жиіліктерді ауыстырып қосудың қабылданған кинематикалық тәртібіндегі бірінші топты негізгі атайды. Оның Х₀ сипаттамасы бірге тең қабылданады (Х₀ = 1), өйткені оның алдында бір сатылы жылдамдықпен беріліс болады. Ауыстырып қосудың кинематикалық тәртібінде екінші топты бірінші іріктеуші деп атайды. Оның Х₁ сипаттамасы негізгі топтағы берілістер санына тең қабылданады (Х₁ = Р_а), өйткені оның алдында жылдамдықтың Р_а сатыларымен берілістер саны болады. Ауыстырып қосудың кинематикалық тәртібінде үшінші топты екінші іріктеуші деп атайды. Оның сипаттамасы негізгі және бірінші іріктеуші топтардағы берілістер сандарының көбейтіндісіне тең қабылданады, яғни Х₂=Р_а∙Р_b, өйткені оның алдында жылдамдықтың Р_а∙Р_b сатыларымен берілістер саны болады және т.т. Жетектің формуласында берілістер топтарының сипаттамасы көрсеткіш түрінде жазылады. Егер 1 сурет бойынша жетектің мысалында Р_а=3 негізгіге қабылдасақ, ал Р_b=2 тобын бірінші іріктеушіге, онда жылдамдықтар қорабының құрылыстық формуласы Z=3₁∙2₃=6 түрінде жазылады.

Сөйтіп берілістер топтарын кинематикалық орналастыру тәртібі берілістер қорабының әлгі, немесе басқа кинематикалық варианттарын анықтайды. Кинематикалық варианттардың жалпы саны К_кин=m!, мұнда m – берілістер топтарының саны.

1 сурет бойынша жетекте m=2, сондықтан К_кин=1∙2=2. Бұл келесі варианттар:

бірінші вариант Z₁=3₁^нег·2₃^ірік =6
екінші вариант Z₂=3^1ірік·2₂^негіз =6
Нені айта кету лазым, әлі айналдырықтың айналу жиілігінің графигі салынбайынша, берілістерді айырып қосудың тәртібін, демек орны бар кинематикалық вариантты және оған лайықты жетектің формуласын анықтауға мүмкіндік болмақ емес.

Өйткені берілістер топтарында берілістер қатынастарын бөлгішімен геометриялық қатар түзеді, онда негізгі және бірінші іріктеуші топтарында берілістер қатынастарының арасындағы салыстырмалы байланыс мына түрде жазылуы мүмкін: i₂:i₁= және i₃:i₂=, i₅:i₄=³.

Зертханалық жұмыста берілістер қатынастарының сандық мәндері белгілі. Оларды мәндері арқылы көрсету керек. Мысалы, 1,41 және i₄==0,25, i₄= үшін k=-4, яғни сәуле жетекші біліктен жетектегіге жоғарыдан төмен төрт аралықты жабуы керек. II білікте алынған нүкте оның ең аз айналу жиілігіне сәйкес.

Сол іспеттес, i₅ беріліс қатынасына сәйкес сәулелермен жабылушы аралықтардың саны, анықталады. Шамамен i₅=0,71 болса, онда i₅=0,71= (k=1), яғни сәуле, II біліктің ең аз айналу жиілігінің белгісін айналдырықтың айналу жиіліктерінің біреуімен қоса отырып, бір аралықты жабады. Әрі қарай i₅ беріліс қатынасына сәйкес сәулені түсірудің дұрыстығын тексереді. i₅:i₄= қатынасынан бірінші іріктеуші топ үшін i₅ беріліс қатынасының мәнін анықтайды, қайсы мына мәнді қабылдайды
i₅=i₄= (3)
(3) теңдіктен алынған i₅ мәні, жылдамдықтар қорабында орын алған i₅= беріліс қатынасынан 10( шамадан да көбірек.

Екінші біліктің, негізгі топтағы үш берілістің (Р_а=3) есебінен алынатын, үш айналу жиіліктері бар. II білікке, ең аз алынғанды қоса отырып, оның үш айналу жиілігіне сәйкес, үш нүктені түсіреміз. II біліктің үшінші нүктесі, айналдырықтың ең үлкен айналу жиілігінен де, бір шама жоғары жиілікке лайықты. Сондықтан графиктің жоғарғы жағынан, 1ℓg қашықтықта үшінші нүктені түсіре отырып, тағы бір қосымша көлденең сызықты n₇=n₆ жиілігіне сай жүргізу қажет. II біліктің үш нүктесінен i₄ және i₅ сәулелеріне параллель жүргіземіз, өйткені бұл i₁, i₂ және i₃ берілістер қатынастарымен алдыңғы негізгі топтағы берілістерді айырып қосу есебінен қатардың бойымен жылжитын сол бір берілістер қатынастары.

Ең аз мәні бар i₁ беріліс қатынасынан бастап, негізгі топ үшін осындай есептеулер мен құрулар жүргізеді. Бұл беріліс қатынасы II біліктің ең аз айналу жиілігін қамтамасыз етеді. Одан әрі жоғарыда жазылған әдістемелік бойынша, кезекті тексеруді орындаумен, берілістер қатынастары қатарының бөлгішін есепке алумен, i₂ және i₃ берілістер қатынастарының мәнін анықтайды. I біліктің, оның айналу жиілігіне тиісті нүктесін, электр қозғалтқыштың айналу жиілігінің белгісімен қосады. Сонымен алынған сәуле қайысты берілістің беріліс қатынасына сәйкес келеді
i_қб=,
мұнда d₁ және d₂ – жетекші және жетектегі шкивтердің сәйкес диаметрлері (вариант бойынша алынады, 1 кесте).

Х₀=1 сипаттамасы бар берілістер тобы негізгі болады; 3 сипаттамасы бар берілістер тобы бірінші іріктеуші болады. Өткен қайысты берілісті есепке алумен, мысал ретінде қарастырылған жылдамдықтар қорабының құрылымдық формуласы мына түрде болады

6.2 Біліктерді және тісті дөңгелектерді бұраған кезде жылдамдықтар қорабының механизмдеріне қолмен жанаспау лазым.

6.3 Тіреуді қорабымен аударуды тудырыруы мүмкін күшпен қорапқа әсер етуге тиым салынады. Жылдамдықтар қорабымен платформаны бұру қажеттілігінде, екі қолмен бірдей өте сақ әрекет ету керек.
7 Есеп берудің мазмұны
7.1 Зертханалық жұмыстың мақсаты.

7.2 Тісті дөңгелектердің тістерінің санын көрсетумен жетектің кинематикалық сұлбасы. Жылдамдықтар қорабының конструктивті вариантының формуласы.

7.3 Барлық айналу жиіліктері үшін кинематикалық баланстың теңдігі n₁=n_min-нен n_z=n_max-ға дейін.

7.4 Айналу жиіліктері қатарының бөлгішінің мәнін есептеу.

7.5 Кинематикалық топтардың қысқаша суреттемесі (негізгі топ, бірінші іріктеуші, екінші іріктеуші және т.т., топтардағы берілістер саны, берілістер қатынастары, алдын ала сипаттамаларды тағайындау), жетектің кинематикалық вариантының орны барлығын есепке алып, жетектің құрылымдық формуласының шамаланған (жобаланған) жазуы.

7.6 Берілістер қатынастарының орны барлығына сәйкестігін тексерумен, берілістер топтары бойынша мәні арқылы берілістер қатынастарын көрсету.

7.7 Айналдырықтың айналу жиілігінің графигі.

7.8 Жетектің тұжырымды құрылымдық формуласы.

7.9 Қорытындылар (жетектің түрі, нақты берілістер қатынастарының теориялық жайларға лайықтылығы, берілістер қатынастарының шектік мәндеріне сәйкестігін және басқалар).
8 Тексеру сұрақтары
8.1 Кинематикалық баланстың теңдігін құрудың мақсаты және оны құрудың тәртібі.

8.2 Жылдамдықтар қорабының конструктивтік варианты не болып саналады?

8.3 Негізгіге, бірінші ірікетеуші топқа, екінші ірікетеуші топқа сипаттамасын бер.

8.4 көрсеткіші не болып саналады?

8.5 көрсеткіші не болып саналады?

8.6 Айналдырықтың айналу жиілігінің графигін салу тәртібін түсіндір.

2 Кочергин А.И. Металлкесу білдектерін және білдектер кешендерін құрастыру мен есептеу. – Минск : Жоғарғы мектеп, 1991. – 382 б.

3 Кучер А.М. және т.б. Металлкесу білдектері (жалпы көріністер, кинематикалық ықшамсызбалар және түзілімдер альбомы). – М. : Машинажасау, 1972. – 282 б.

4 Чернов Н.Н. Металлорежущие станки. – М. : Машинажасау, 1978. – 389 б.

5 Ачеркан Н.С. Расчёт и проектирование металлорежущих станков. – М. : Машгиз, 1952. – 746 б.

6 Харизоменов И.В. Электрооборудование и электроавтоматика металлорежущих станков. – М. : Машина жасау, 1975. – 264 б.

7 Кувшинский В.В. Основы автоматизации технологических процессов в машиностроении. – М. : Машинажасау, 1972. – 272 б.

8 Локтев Д.А. Металлорежущие станки инструментального производства. – М. : Машинажасау, 1967. – 328 б.

1 Зертханалық жұмыстың мақсаттары мен міндеттері………………4

1.1 Зертханалық жұмыстың мақсаты……………………………………4

1.2 Зертханалық жұмыстың міндеттері..…………………………….….4

2 Жетектің кинематикалық сұлбасын құрастыру.……………………4

3 Айналдырықтың айналу жиіліктері қатарының бөлгішін

анықтау………………………………………………………………..6

4 Жетектің кинематикалық варианттарын анықтау.…….…………...7

5 Айналдырықтың айналу жиілігінің графигін құру әдістемесі.……8

6 Қауыпсыздық шаралары………………………………………….…11

7 Есеп берудің мазмұны………………………………………………12

8 Тексеру сұрақтары…………………………………………………..12

Әдебиет……………………………………………………………….13

Рецензия
Олжабаев Р.О., Қошқаров С.Қ., Искакова Д.А., «Металлкесу білдектері» пәні бойынша «Жону білдегінің айналдырығының айналыс жиілігі кестесін жасау» №8 зертханалық жұмыстың әдістемелік нұсқауына
Бас жүрістің не болмаса берілістің жетегінің берілістер қатынастарын анықтау, металлкесу білдектерін есептеуі мен жобалауының негізгі кезеңдерінің бірі болады. Әдістемелік нұсқауда берілістер қатынастарын анықтаудың графоаналитикалық әдісінің мәні ашылған. Зертханада бар металлкесу білдектерінің жылдамдықтар қорабтарының мысалында студенттерге теориялық материалдың практикалық бекітуінің әдістемесі ұсынылады. Әдістеменің мәні кері есепті шығарудан тұрады, яғни нақты берілістер қатынастарының негізінде айналу жиілігінің графигін құру ұсынылады.

Берілген зертханалық жұмыс 050712 «Машинажасау» мамандығының студенттері үшін металлкесу білдектері пәні бойынша зертханалық жұмыстар айналымында қажетті буын болады.

Рецензент

Магистр, аға оқытушы А.Ж. Касенов

С.Торайғыров атындағы ПМУ

ОЖ проректоры

___________ Н.Э. Пфейфер

«____»____________2007 ж.

Құрастырушылар: т.ғ.к., профессор Р.О. Олжабаев ___________

инженер С.Қ. Қошқаров__________________

магистр, ассистент Д.А Искакова__________

Кафедра отырысында қаралды «_____» _________2007ж., №_____ хаттама.

Металлургия, машина жасау және көлік факультетінің әдістемелік кеңесі мақұлдады, №____хаттама, «____»________2007 ж.

ӘК төрағасы _____________________ Ж.Е. Ахметов

Факультет деканы__________________ Т.Т. Тоқтағанов

СМБ нормобақылау_____________ Г.С. Баяхметова «___»____2007 ж.

ОӘБ МАҚҰЛДАДЫ

ОӘБ бастығы __________________Л.Т. Головерина «___» ____2007 ж.