Казахская академия труда и социальных отношений
№9 дәрістің тақырыбы: Корреляциялық зерттеулер
жүктеу/скачать 0.98 Mb. Pdf көрінісі
|
|
№9 дәрістің тақырыбы: Корреляциялық зерттеулер. Корреляциялық зерттеу – ауыспалылар арасындағы себепті-салдарлы қатынасты қалыптастыруға емес, екі немесе одан кӛп ауыспалылар арасындағы статистикалық мәнді анықтауға бағатталған зерттеу түрі болып саналады. Корреляциялық зерттеудің теориясын К.Пирсон құрды. Корреляциялық зерттеу жүргізу стратегиясы квазиэкспериментке ұқсас, одан айырмашылығы объектіге әсер ету басқарылмайды. Корреляциялық зерттеудің жоспары күрделі емес. Корреляциялық зерттеу деп бірнеше ауыспалылар арасындағы байланыс туралы болжамды бекіту немесе теріске шығару үшін жүргізілетін зерттеу аталады. Психологияда ауыспалылар ретінде психикалық қасиеттер, процестер, жағдайлар алынады. «Корреляция» тура мағынасында «арақатынас» дегенді білдіреді. Корреляциялық байланыстың бірнеше түрлері бар: 1. Тікелей корреляциялық байланыс – бір ауыспалының деңгейі екінші ауыспалының деңгейіне сәйкес келеді. 2.
3-ауыспалымен негізделген корреляция – екі ауыспалы үшінші ауыспалы арқылы бір-бірімен ӛзара байланысады, 3 ауыспалы зерттеу барысында ӛлшенбейді. Мұндай зерттеудің мысалы ретінде АҚШ психологтарды жүргізген табыс деңгейі мен интеллект деңгейінің арасындағы байланыс фактісін атауға болады. 3. Кездейсоқ корреляция – ешқандай ауыспалыға негізделмейді. 4. Таңдамалардың біртекті болмауына негізделген корреляция - біз зерттейтін таңдама екі бірдей топтан тұрады. Біз экстраверсия-интроверсия деңгейін анықтауға кірісеміз. Біздегі 1-топ – математик ерлер, 2-топ журналист әйелдер болады. Нәтижесінде экстраверсия мен интроверсия деңгейі мен жыныстар арасындағы сызықтық тәуелділікті аламыз. Кӛпшілік ерлер интроверт, кӛпшілік әйелдар экстраверт екендігі анықталады. Корреляциялық зерттеу жоспары тәуелсіз ауысапалының тәуелді ауыспалыға әсер етуінің болмауымен квазиэксперименталды жоспарға ұқсас болады. Корреляциялық 703-2015 форма. УМКД бакалавриат ПОӘК. Үшінші басылым
және салыстырмалы болып екіге бӛлінеді. Жай зерттеуде сыналушылар тобы біртекті болады. Салыстырмалы зерттеуде бірнеше рандомизацияланған топтар қатысады. Жалпы түрде осындай зерттеу жоспары мынадай матрица түрінде болады: РхО (сыналушылар х ӛлшеулер). Корреляциялық зерттеудің негізгі тпптері: 1.
Екі топты салыстыру. Бұл жоспар екі табиғи немесе рандомизацияланған топтардың арасындағы ӛзгешеліктер мен ұқсастықтарды табуға қолданылады. 2. Бір топты әртүрлі жағдайда зерттеу жоспары – бұл жоспар алдыңғы жоспарға ұқсас, ӛзінің мәні бойынша экспериментке жақын болады. Бұл жоспардың үлгісі ретінде балалардың 1-сыныпқа баруындағы мазасыздық деңгейінің ӛзгеруін атауға болады Бұл жоспардың сызбасы ӛте қарапайым: АО 1 , ВО 2 , бұнда А мен В - әртүрлі жағдайлар. Мәліметтерді ӛңдеу А және в жағдайындағы тестілеу нәтижесі арасындағы ұқсастықты бағалау арқылы жүзеге асады. 3. Жұпты эквивалентті топтарды корреляциялық зерттеу жоспары – бұл жоспар ішкі жұпты корреляция әдісі арқылы егіздерді зерттеуде қолданылады. Егіздер екі топқа бӛлінеді, әрқайсысында – жұптағы бір егізден келеді. Екі топтың егіздерінде зерттеушіні қызықтырған псхикалық параметрлер ӛлшенеді. Содан кейін параметр мен егіздер арасындағы корреляция салыстырылады. 4. Мінез-құлықты сипаттайтын бірнеше ауыспалылардың статистикалық байланысы туралы болжамды тексеру үшін кӛпжақты корреляциялық зерттеу жүргізіледі. Алғашында топ таңдалады. Ішкі валидтілікке тексерілген тестілер таңдалады.. Топ белгілі бағдарлама бойынша тестілеуден ӛтеді: R А (О 1 ), В (О 2 ), С (О
3 ), Д (О
4 ) ..... N (О n ), - мұнда А,В,С,Д ... N – тестілер, О 1 - тестілеу операциясы. Зерттеудің мәліметтері матрица түрінде кӛрсетіледі: м*n, мұнда м – сыналушылар саны, n – тестілер. Матрица мәліметтері ӛңдеуден ӛтеді, сызықтық корреляциялық коэффицент саналады. мхn үлгісіндегі матрица пайда болдаы, мұнда n – тест саны. Матрицаның торкӛздерінде – корреляция коэффиценттері, диагоналі бойынша бірліктер болады. Матрица осы диагональға симметриялы болады. Осы жоспарды қолдану барысында пайда болатын негізгі артефактілерді атап ӛтеміз: 1. Кезектестік эффектісі – алдында жүргізілген тест басқа тестінің орындалу нәтижесіне әсер етуі ммүкін (симметриялық немесе ассиметриялық ауыстыру). 2.
Үйрету эффектісі – экспериментке қатысушыға әртүрлі тестілік сынақ жүргізуде оның тестілеудегі құзырлылығы артуы мүмкін. 3. Фондық әсер етулер мен табиғи даму эффектісі – зерттеу барысында сыналушылардың жағдайының бақыланбайтын динамикасына әкелуі мүмкін. 4.
Біртекті топты зерттеуде тестілеу процедурасы мен топтың құрамының ӛзара іс-әрекеті кӛрінеді. 5. Құрылымдық корреляциялық зерттеу – бұл зерттеуде зерттеуші әр топ ӛкілдерінде ӛлшенген кӛрсеткіштер арасындағы маңызды корреляциялық тәуелділік деңгейіндегі айырмашылықтарды анықтайды. Мұның мысалы ретінде ата-аналар мен баланың жынысы арасындағы тұлғалық ерекшеліктерінің айырмашылықтары мен ұқсастықтарын зерттеуді атауға болады. Зерттеу практикасында құрылымдық корреляциялық зертеулер кӛп жүргізіледі. Кӛбінесе олар индивидуалды психологияда, еңбек және оқыту психологиясында, психофизиологияда, психосемантикада кездеседі. 6. Лонгитюдті корреляциялық зерттеу – бұлквазиэксперименталды зерттеу жоспарының нұсқасы. Лонгитюдті зерттеу жүргізетін психолог уақытты есепке алады. Бұл бір топты әртүрлі жағдайда тестілеу жоспарына ұқсас. Жағдайлар константты деп есептеледі. Уақытша зерттеудің нәтижесі талданып, сипатталатын, ӛлшенетін ауыспалылардың уақыт бойынша трендін құру болып табылады. Лонгитюдті корреляциялық зерттеу белгілі бір уақыт аралығында топта тестілеудің уақытша сериясы жоспары бойынша құрылады. Бұл зерттеуде алға шығып кету эффектісін есепке алу 703-2015 форма. УМКД бакалавриат ПОӘК. Үшінші басылым
қатыспайды. Мұндай зерттеулер психогенетикада кең тараған. жүктеу/скачать 0.98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|