Кіріспе. ӨЗара ауыстырымдылық туралы ұҒымдар

Сурет 1 – Саңылаулы қондырмадағы тесік пен біліктің шақтамалары

жүктеу/скачать 0.76 Mb.

бет	3/37
Дата	02.11.2022
өлшемі	0.76 Mb.
	#463847

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 37

Д рістер ЗАРА АУЫСТЫРЫМДЫЛЫ НЕГІЗДЕРІ (1)

Шақтама өрiсi

Сурет 1 – Саңылаулы қондырмадағы тесік пен біліктің шақтамалары

дейдi.
Нақты (шектi) және номинал Өлшемдердiң айырымын Өлшемнiң ауытқуы

Нақты Өлшем номинал Өлшемнен үлкен болса, ауытқуды оң, ал кiшi

болса, ауытқуды терiс дейдi.
Жоғарғы шектi ауытқу деп ең үлкен шектi Өлшем мен номинал Өлшемнiң айырмасын айтамыз.
ES=D_max– D_н (1);

es=d_max–D_н (2)

Төменгi шектi ауытқу деп ең кiшi шектi Өлшем мен номинал Өлшемнiң айырмасын айтамыз

EI=D_min – D_н (3);

ei=d_min – D_н (4)

1.3 Шақтама және қондырма. Қондырманың түрлерi

Шақтама (латын сөзі) деп ең үлкен және ең кiшi шектi өлшемдердiң айырмасын айтады немесе жоғарғы шектi ауытқу мен төменгi шектi ауытқулардың айырмасы.

Шақтама әрқашан да оң таңбалы.

Ол тетiкбӨлшектi қандай дәлдiкпен Өңдеу керектiгiн кӨрсетедi: яғни бұйымның шақтамасы неғұрлым кӨп болған сайын, бұйымның сапасы нашарлайды. Шақтаманы Т әрпiмен белгiлеймiз.

^TD^{= D}MAX ^{– D}MIN^; T_D = ES –EI	(5)	(6)
^Td^=dMAX ^{– d}MIN^;		(7)
T_d =es –ei		(8)

немесе

Шекті Өлшемдердің немесе шекті ауытқулардың айырмасы үлкейген сайын шақтама да үлкейіп, тетікбӨлшектің дәлдігі кемиді, соған байланысты тетікбӨлшектің Өзіндік құны да тӨмендейді.
Шақтама өрiсi деп ең үлкен және ең кiшi шектi өлшемдердiң аралығында орналасқан өлшем мәндерiнiң интервалын айтады.
Ол шақтама мен оның номинал Өлшемге қарағанда орналасуы арқылы сипатталады.
Қондырма мен шақтаманы сызбада кескiндегенде Өлшем ауытқуларын бастап салатын, номинал Өлшемге сәйкес келетiн сызық нөлдiк сызық деп аталады.
Сызбада номинал Өлшем, жоғарғы және тӨменгi шектi ауытқулар

кӨрсетiледi. Мысалы, сызбада
0,1

40
0,2
деп жазылса, мұнда номинал Өлшем 40 мм,

жоғарғы шектi ауытқу ES=+0,1мм және тӨменгi шектi ауытқу EI = - 0,2мм. Ал плюс және минус таңбалары ең үлкен және ең кiшi шектi Өлшемдердi алу үшiн ауытқуды номинал Өлшемге қосу немесе одан алу керектiгiн кӨрсетедi.

Ең үлкен шектi Өлшем
^DMAX
 40  0,1  40,1(мм) ,

ал ең кiшi шектi Өлшем
^DMIN
 40  0,2  39,8(мм) .

Сонда шақтама
TD  40,1 39,8  0,3(мм)
болады.

Егер жоғарғы және тӨменгi шектi ауытқулар Өзара тең болса, оларды
былай кӨрсетедi: 40  0,1.
Егер олардың бiреуi нӨлге тең болса, ондай ауытқуды сызбада кӨрсетпейдi. Мысалы, 40^+0,1 деп жазылса, жоғарғы шектi ауытқу 0,1 мм және тӨменгi шектi ауытқу нӨлге тең, яғни ең кiшi шектi Өлшем номинал Өлшемге тең болғаны. Жоғарғы және тӨменгi шектi ауытқулар бiр таңбалы болулары мүмкiн.
Бұл жағдайда шектi Өлшемдердiң екеуi де номинал Өлшемнен үлкен немесе кiшi болады.
Нақты Өлшемдерi ең үлкен және ең кiшi шектi Өлшемдердiң аралығында жататын бұйымдар Өзара ауыстырымды болады.
Машина бiрнеше тетiкбӨлшектердi құрастыру нәтижесiнде алынады. Құрастыру кезiнде екi тетiкбӨлшектi Өзара бiрiктiруге, құрастыруға тура келедi.
Бiрiктiру үшiн тетiкбӨлшектердiң бiреуiн екiншiсiне кiргiзедi немесе қондырады. Қондырма деп саңылау немесе керiлiс пайда болатынын анықтайтын, бөлшектер қосылысының сипаттамасын айтады.
Шартты түрде кiретiн тетiкбӨлшектердiң бiлiгi, ал оны қоршайтын тетiкбӨлшектiң тесiгi бар деп есептеймiз.
Бiлiк пен тесiктiң нақты Өлшемдерiне байланысты қондырманы қозғалмайтын және қозғалмалы деп бӨлуге болады. Қозғалмалы, яғни саңылаулы қондырмада тесiктiң Өлшемi бiлiктiң Өлшемiнен үлкен болғандықтан, олардың арасында аз да болса саңылау қалады. ТетiкбӨлшектердi құрастыру және ажырату оңай болуы үшiн саңылаулы қондырма қолданылады.

жүктеу/скачать 0.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 37