М. Ж. СҮлейменова күЛӘш байсейітова – танымал опера әншісі, драма актрисасы

Қарағанды 2014

Алғаш рет Қазақ музыка театрының шымылдығы 1934 жылы «Айман-Шолпан» (М. Әуезов, И. В. Коцых) музыкалық комедиясымен ашылғанда, Күләш басты рольді үлкен шеберлікпен ойнап, Айман бейнесі арқылы қазақ қыздарының ар-намыстан жаралғандай парасатты болмысын шабытпен тұлғалайды. Мұнан әрі Күләштің ғажайып қабілеті мен дарыны Б. Майлин мен И. В. Коцыхтың «Шұғасындағы» — Шұға, Е. Брусиловскийдің «Қыз Жібек» операсындағы – Жібек образдарын сомдау барысында одан әрі жарқырап ашыла түседі. Бұл рольдер арқылы оның бойындағы әншілік-артистік қабілеттің ғажайып мүмкіндіктері барша болмысымен көрініс тауып, қазақ сахна өнерінің соны табысы ретінде жұртшылықтың ықылас-ілтипатына бөленді. Ол жаңа қаз басқан қазақ сахна өнерінің шын мәнінде тірек тұлғасына, ұйтқысына айналды. Аз уақыт аясында Е.Брусиловскийдің «Жалбыр», «Ер Тарғын», «Алтын астық», «Гвардия алға», А.А. Зильбердің «Бекет», И.Н. Надировтың «Терең көл», А.Жұбанов пен Л.Хамидидің «Абай», Төлебаев «Біржан-Сара», ПуччиниД. Ж. Пуччинидің «Чио-Чио-Сан», П.И. Чайковскийдің «Евгений Онегин», А.Рубинштейннің «Демон» сияқты операларында басты рольдерде ойнап, басты вокальдық партияларды орындап, қайталанбас хас шеберлігімен танылды. Бір-біріне ұқсамайтын кереғар образдар, иірім-қайырымы әр алуан вокальдық партиялар Күләштің көп қырлы, алуан сырлы дарынының арқасында алмастай жарқырап ашылып, эстетикалық эмоциялық қуаты мейлінше тегеурінді образдар галереясы жасалды.

Қазақтың көрнекті әншісі Күләш Байсейітова – асылында Қазақстанда аты аңызға айналған тұлға. Небәрі 45-жасқа созылған қысқа ғұмырында ол жұлдыздай жарқырап халық сүйіспеншілігіне бөленді. 20-ғасырдың музыка мәдениетінде пайда болған жаңалықты халқы ардақтаған Күләш Байсейітованың дарыны мен асқан өнері “заңдастыра” түсті.

Д.Дианти, З. Писаренко сынды кәсіби вокалистер Күләштің даусын қоюмен жұмыс жасады. Б. Майлинның пьесасы бойынша қойылған “Шұға” спектаклінен бастап Күләш жіңішке дауыспен ән салды. Ол саналы түрде халық мәнеріне жақын ашық дауысты сақтады. Ғажайып талантымен орыстың дәстүрлі әншілік мектебі мен қазақтың ұлттық ән салу ерекшеліктерін табиғи байланыстырып, сабақтастыра білді.

Күләш Бәйсейітова концерттік әнші ретінде де дүние жүзіне танылған қайталанбас дарын иесі бола білді.

Образдардың табиғатын тап басып тану, ол танығанын өмірлік шынайы шеберлікпен жеткізе білу, әсіресе туа біткен әншілік қабілеті кейіпкер болмысын аша түсуі де Күләштің сахна өнері үшін жаралған жан екенін әйгілей түседі. Республика Күләш есімін жаңа қырынан таныды, халық “қазақтың бұлбұлы” деп өз атағын берді. Ал, 1934 жылы ресми түрде Қазақ ССР-ына еңбек сіңірген әртіс деген бірінші құрметті атағын алды [1, 281 б.].

Е.Г. Брусиловский жазған бірінші қазақ операсы «Қыз Жібектің» қойылуы қазақ музыка мәдениетінде үлкен тарихи оқиға болды. Ол уақытта бағдарламаға бұл халық әуені Е.Г. Брусиловскийдің өңдеуінде деп көрсетілетін. Бірінші қазақ операсының әуенін (оған 50-ден аса халық әндері мен күйлері кірді) бірінші орындаушылар өздері таңдап, іріктеді. Әрине, олардың арасында Күләш та бар. Мәскеудегі қазақ өнерінің декадасы күндері (1936 ж.) Қыз Жібек бейнесін сомдаған Күләш тыңдарман жұртшылықты таң қалдырды. «Қыз Жібектің» биік деңгейге көтерілгендігі сондай Кеңестер одағындағы №1 басылым «Правда» газетінде жазған мақаласында Городинский: «Қыз Жібектің ең жақсы көріп салатын әні «Гәккудің» өзі тамаша ән, ал енді соны Күләш айтқанда, тіпті керемет жандандырып жібереді…» - деп жазады. Міне, сол кездерде қазақтарды бұратана халық санаған орыстардың өзі осындай жоғары баға берген. Демек, талант ел мен жерді талғамайды, керісінше барлық өнер сүйер қауым сол талант иесін өзі таңдап, талғап, тауып алатындығын көрсетеді, – дейді.

«Күләш екеумiз театр табалдырығын бiрге аттадық. Әуелгi кезде, неге екенiн қайдам, ешбiр рөл бермедi бiзге. «Алып кел, шауып кел» деген тәрiздi кiрiп-шықпа көрiнiстерде, көпшiлiктiң арасында жүретiн едiк. Оған бола намыстанған жоқпыз, атақты ағайлардың санатында жүргенге мәзбiз», – деп еске алады театр табалдырығынан аттаған алғашқы жылдар туралы Күләшпен өнер әлемiне егiз қозыдай қатар келген бишi Шара Жиенқұлова. (Шара Жиенқұлова, «Өмiрiм менiң – өнерiм» 27-бет.). Күләш пен Шара, бiр қызығы, алғаш рет сахнаға шыққанда да бiр рөлдi бөлiсiп, алма-кезек ойнап жүрген. Ол – М.Тригердiң «Сүңгуiр қайығындағы» матрос баланың рөлi болатын. Шара Жиенқұлова еске алатындай, бетiн қап-қара қылып бояп алып, кеменiң басқышымен әрлi-берлi өрлеп, сахнадан бiр-екi рет жүгiрiп өтетiн матрос бала болып шығудың өзi оларға кәдiмгiдей арман болады. Бiрi – бишi, бiрi – әншi, қазақ өнерiнiң екi бiрдей алып арнасын бастаған екi тұлға осылайша бiр рөлдi «бөлiсiп», кейде, тiптi таласып жүредi.

Осылайша, драмалық әртiс ретiнде сахнаға шығып, өнер ауқымы кеңейiп, актриса ретiнде шыңдала бастаған Күләш ақыры өзiнiң керемет дауысымен қазақ опера театрының алғашқы әншiлерiнiң бiрiне айналды.

Әуелi Күләш 1933 жылы Қазақ драма театры жанынан ашылған музыкалық-драмалық студияда бiршама өнерiн жетiлдiрген. Ұзамай Қазақстан К(б)П Өлкелiк комитетiнiң қаулысы бойынша республикада тұңғыш музыкалы театр ашылатын болды. Бұған дейiн ән мен жырдан кенде болмаған қазақ, әрине, драмалық театрдың өзiмен жаңа қауышып жатқан. Драма театры алғаш рет сол кездегi ел астанасы – Қызылордада 1926 жылы ашылған болатын. Ал ендi музыкалы театр дегенге сахнада жүрiп, бiраз шыңдалу мектебiнен өткен өнер иелерiнiң өздерi жатырқай қарады. Бiр мезгiлде ән айтып, сонымен қоймай образ да сомдайтын қойылым тың, бөтен болып көрiндi. Тума таланттар Құрманбек Жандар-беков, Қанабек Байсейiтов, Манарбек Ержанов, Шара Жиенқұловалар қатарлы Күләш та сол театрда қызмет ететiн болып бөлiндi. Қанабек, Күләш, Манарбек – әншi, ал Құрманбек Жандарбеков әрi режиссер, әрi әншi болып бекiтiлдi.

Бұл шешiммен сол кездегi Республика Халық ағарту комиссары – нарком Темiрбек Жүргенов таныстырған. Ол театр әртiстерiн өз бөлмесiне шақырып, қабылдап, жаңалықты жария еткен болатын.

Сонда: «Құрмаш, опера деген не? Әндi гармоньмен айтамыз ба, әлде скрипкамен айтамыз ба?» – деп сұрады дейдi Күләш Құрманбектен.

Операға қатысып көрмесе де, оның не екенiнен хабардар Құрманбек Жандарбеков: «Опера деген – ешбiр қара сөз жоқ, басынан аяғына дейiн әнмен айтылатын спектакль. Жүз шақты музыкант ойнаушылар қосылып әндерiн, арияларын жетелеп, әншiге сүйемел жасайды. Оны «оркестр» дейдi», – деп жауап берген көрiнедi.

Осылай өнер әлемiне қазақ операсының дәнi себiлдi. Күнi кеше «опера деген не?» деп сұрап отырған Күләш Жасынқызы опера театрының жарық жұлдызына айналды.

Әуелде мецо-сопраномен ән шырқаған Күләштiң таңдайының құрылысы өзгеше болған дейдi бiлетiндер. Ал дауыс танитындар оның аса жоғары ноталарды қиналмай алатын лирикалық-колоратуралық сопрано екенiн кешiкпей аңғарды.

Сүйсiнерлiгi, опера және балет театрының алғаш негiзi қаланып, әншiге де, бишiге де Мәскеуден ұстаз шақыртып, өнердi жетiлдiру жүрiп жатқанда Күләш Д. Дианти, З. Писаренко, В. Смысловскаялардан дәрiс алған. Алайда, операны орыс мектебiнен үйренсе де, өзiнiң қазақтың әншiсi екенiн ұмытпады. Ол операны орыс арқылы сiңiре отырып, қазақи болмысқа сай әндi ашық айту принципiн ұстанып қалды. Табиғилықтан ажырамаған, өзiне жасандылық таңғысы келмеген қазақ операсының патшайымы бұл қадамға саналы түрде барған. «Осылай айтсам, қазақ халқының қабылдауына жақын әрi түсiнiктi болады» деп мәлiмдеген.

Күләш Байсейітова – СССР Мемлекеттік сыйлығының екі мәрте лауреаты (1948, 1949), бірнеше рет Қазақ ССР Жоғарғы Советіне депутаттыққа сайланды, Мемлекеттік сыйлық тағайындау комитетінің мүшесі болған. Қазақтың театр қоғамының ұйымдастырушысы және тұрақты басқарушысы қызметін атқарған. Екінші дүниежүзілік бейбітшілікті сақтау конгресінің жұмысына қатысқан.

Сауаттылық, білімділік, халықтың ұлттық ерекшеліктеріне ұқыптылық таныту Күләштің қазақ әндерін араб тілінде, ал орыс тілінде кириллицамен көркем жазғандығынан байқалады. Ол орыс тіліндегі әндердің алғаш орындаушысы, қазақ театрының сахнасында ұлттық және классикалық операның басты кейіпкерлерінің образын алған жасаушы. Егде жастағы Қазақстандықтар сахнада рольді беріле ойнап, өз кейіпкерлерінің көңіл-күйін шынайы көрсете білген, залды біресе күлдіріп, біресе жылатқан талдырмаш әйелді жақсы таниды. Оның ойнаған спектакльдерінен алған әсер бір ай жететін. Себебі ол сахнада ол ойнамады – театр сахнасында өз өмірін қалдыра отырып, өз кейіпкерлерінің өмірін сүрді.

Күләш Байсейітованың мұрасын сақтап қалу мақсатында әншінің барлық жазбалары бар диск шығарылған. Бұл дискіге негізінен Қазақ радиосы қорынан, сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағатының кино-фото құжаттар мен дыбыс жазбалары қорынан алынған әншіні әр қырынан танытатын орындаулары енген. Оның орындауындағы драмалық спектакльдер (“Жамбыл” спектакліндегі Л.Хамидидың музыкасы ), қазақ опералары (Е.Брусиловский жазған “Қыз Жібек”, “Ер Тарғын”, “Жалбыр”; А. Жұбанов пен Л. Хамидидың “Абай”; М.Төлебаевтың “Біржан мен Сара”), дүниежүзінің классиктерінен (З. Палиашвили “Даиси”), әншінің концерттерде орындаған әр халықтың әндері) қазақтың “Еллигәй”, “Шилі өзен”, орыстың “Колокольчик”, поляктың “Шла девица”, чехтың “Пастушок”, армянның “Ласточка”) және Күләштың даусына арнайы шығарған қазақ композиторларының шығармалары енді (Е. Брусиловский “Қос қарлығаш”, Л. Хамиди “ Сайра”, “ Бұлбұл”).

Қазақстандықтар ұлы әншіні қашанда ардақтап, есіне мәңгі сақтауда. Оның құрметіне Күләш Байсейітова атындағы Қазақ ССР мемлекеттік сыйлығы тағайындалды. К.Байсейітованың есімімен Алматының бір көшесі және арнайы музыкалық мектеп аталады. Жыл сайын Қазақстанда К. Байсейітова атындағы вокалистердің байқауы өткізіліп тұрады. “Қазақ бұлбұлы” атанған әнші есімі Республикамыздың жаңа астанасының опера театрына да берілген.

Сонау Италияда туған опера өнерi қазақ топырағына кейiндеу келiп, кенжелеп дамыса да, қазақ әншiлерi ешкiмнен кем болған жоқ. Тiптi, қазаққа операны сiңдiрiп, «қолжалғау» болған, операдағы орыс мектебiнiң өз бастауынан су iшкен мәскеулiк әншiлер де қазақтың дүлдүлдерiне жол беруге мәжбүр болды. Опералық туынды өзiнiң түпнұсқа тiлiнде айтылуы керек деген талап қойылғанға дейiн бұл саланың әртiстерi өз партияларының либреттосын аударылған тiлде айтып жүрген. Бiрақ, талап күшейтiлiп, тек түпнұсқа сөзбен айту керек дегенде де, тiл бiлмейтiн Күләшқа өзге тiлдегi туындының iшiнде өз партиясын қазақша орындауға жол берiлдi. Мұның да мәнi сол өнердiң құдiретiнде. Күләштiң керемет дауысы мен ерекше талантында.

Сол талант, табиғи дауыс талайларды тамсандырып өттi.
«Күләтай, ән салшы, «Дүние-айды» мен үшiн бiр орындап берсең, – деп жанын қоймаймын. «Дүние-ай» – «Қыз Жiбек» операсындағы ару Жiбектiң қоштасу зары, соңғы финал. Неге екенiн, Күләш осыны айтса, мен жылаймын. «Өзiң де жылайсың ба?» деп сұраймын. «Е, жылаймын!.. Жарық дүниемен қоштасып жатқандай сезiнем өзiмдi», – дейдi. Сонда менiң жаным түршiгiп кететiн…

Асыл құрбым зарықтырмады, бастап кеттi. Сыбызғының уiлiндей шымыр да есiлген жiбек арқандай жұмсақ нәзiк үн төңiректi тербеп алып кеттi.

Қарлығаштың қанаты кешкi тымықты тызылдата қалықтап тұрып

алушы едi ғой, Күләштiң дауысы сол дерсiң!

Айдын көлде қос аққу сыза жүзiп, махаббат жырын толғамаушы ма едi, – Күләштiң дауысы сол дерсiң!

Сыңсыған қамысты көлде, түн ауа бере құстар дүниесi шуылдап, сазды оркестрге салып айналаны азан-қазан еткенде, iшiнде бiр құс саз сырнайдай бiр әуездi құйқылжытпай ма, Күләш – бейне сол!».

Бұл да жазушы Ғабит Мүсiрепов жазғандай, «сахна төрiнде жарқырап көрiнген қос жұлдыздың» бiрi – Шара Жиенқұлованың құрбысы жөнiнде жазғаны. (Шара Жиенқұлова, «Өмiрiм менiң – өнерiм», 47-бет.) Алтын қорда сақталып қалған өз дауысымен орындаған 65 әнi арқылы ғана бiз бiлетiн Күләштiң өнерiне, дауысына бұдан басқа «диагноз» қою мүмкiн емес сияқты.

Рас, «Ән салу – Күләшқа демалыс. Кәдiмгi тыныс алу сияқты» дейдi әншi туралы «Бұлбұл» атты кiтаптың авторы, журналист Сара Латиева. Ал жазушы Ғабит Мүсiрепов 1972 жылдың өзiнде «Қазақ әдебиетi» газетi арқылы: «…Айман, Қыз Жiбек, Қадиша, Шұға, Ақжүнiс, Баттерфляй, Маро, Ажар, Сара… Бұл рөлдерде Күләштен кейiн ойнаушылар сахнада жүргенде Күләштiң iзiмен жүретiндей, Күләшқа ұқсап күлетiндей сезiледi. Көркемөнерде кiмге болса да ұқсауға тырысу – ең үлкен қате, өзiңдi өзiң қорлайтын қате. Үйрену жолы бұл емес. «Күләштай қайдан болсын, Қалекеңдей қайдан болсын» дейтiн наразылық сол «iзбаспадан» туады» – деп, Күләшқа ешкiмдi теңгере алмайтынын жеткiзедi.

Жарқ етiп жұлдызы жанысымен-ақ, өзiне тиiстi абыройды да, атақты да алған әншi өмiрден озғаннан кейiн де құрметке кенде болған жоқ. Оның есiмiмен аталатын елiмiздiң iрi қалаларында көше де, музыкалық оқу орны да, театр да (елордада), тiптi, арнайы әншiлерге берiлетiн атақ та бар. Ал Ыбырайдың «Гәкку» әнi сол бiр гәкку-ғұмырдың белгiсiне айналып кеттi.

Мүсiреповтей жазушының Күләштi «Чудо» деп ешкiмге теңгермеуi, Оны бәрiнен биiк қоюы – әншiге қаламгердiң ғана емес, бүкiл қазақтың берген бағасы. Олай дейтiнiмiз, Алатауда биiктiгi 3450 метр болатын бiр шың Күләш Байсейiтованың есiмiмен аталады. Бүгiнгi қазақ операсындағы әншiлердiң бәрi сол Күләш шыңына шығуға ұмтылады. Күләш – опера ән-шiлерiнiң бәрiнiң алғашқы ұстазы секiлдi.

Ұлы қазақ әншісі жайлы «Қазақфильм» киностудиясында режиссер М. Мусин 2004 жылы «Күләштің ауылы» киносын түсірді. Күләш Байсейітованың сиқырлы даусының құпиясын білу үшін М. Мусин қазақ бұлбұлының отанына – Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданындағы Тоқырау өзені жанындағы ауылға барды. Режиссердің айтуы бойынша, фильм тек әнші туралы ғана емес, сондай-ақ, Күләш арқылы қазақ халқының музыкалық қабілетін көрсетуге деген ұмтылыс болды. Ақтоғайда оны құрмет тұтады, сүйсінеді және сыйлайды. Ақтоғай даласында халық әндерін орындау нақышының ерекше тәсілі бар – көмек арқылы айту. Мұндай нақыш алтайлық, тувалық әнішілердің ән айтуына ұқсайды. Бірақ олардан ақтоғайлықтардың ерекшелігі өте жоғары ноталарды алатындығында. Режиссер М. Мусин мұндай дауыстардың қалыптасуына ән айту дәстүрінің сарыарқалық – далалық нақышын сақтау әсер етеді деп есептейді. Онда тек әйел дауыстар ғана емес, сонымен қатар, еркектердің дауыстары да бар.

А.И. Мұхамбетова – музыка танушы, өнертану ғылымдарының докторы, профессор Ақтоғай даласында халық әндерін орындауда қандайда бір табиғи фактор бар деп есептейді: бала жастан бұл дауыстардың қалыптасуына ауа құрамы мен жез иондары бар су құрамы әсер етеді. Және елді мекендер жез кен орнына жақын орналасқан. Тіпті, «жезтаңдай» деген тіркес те бар. «Жезтаңдайлар» өте жоғары дауыспен ән айтады. Бұл – гипотеза [3, 5 б.].

Күләш Байсейітова есімі Алматы қ. музыка мектеп-интернатына берілген. 2011 жылы 15 қыркүйекте К. Байсейітова атындағы дарынды балаларға арналған музыка мектеп-интернатының гүлзарында әншінің 100 жылдық мерейтойы қарсаңында оның қоладан жасалған ескерткіші орнатылды. Ескерткіштің ашылуы Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20-жылдығын тойлау аясында болып өтті. 1948 жылдан бері мектептен 20 мыңнан астам түлек ұшырылды, олардың басым көбі халықаралық және республикалық байқаулардың лауреаттары мен дипломанттары болып табылады. Мектепте осы жылдар ішінде Нұрғиса Тілендиев, Айман Мұсақожаева, Жәния Әубәкірова, Марат Бисенғалиев, Базарғали Жаманбаев сияқты танымал музыканттар оқып бітірген. Мектеп Қазақстанның музыка өнерінің дамуына үлкен үлес қосты. Бұл музыканттар мен орындаушыларды дайындайтын республикадағы жалғыз элиталық музыка мекемесі болып табылады.

Ұлы актрисаның лайықты ізбасары бар – Раушан Қанабекқызы Байсейітова, Қазақстанның халық әртісі, танымал балерина, мемлекеттік сыйлық лауреаты, «Халықтар достығы», «Құрмет» ордендерінің кавалері, халықаралық конкурстардың лауреаты, профессор. Ол КСРО Үлкен театры жанындағы Мәскеу академиялық хореография училищесін бітірген. Атақты А. Вагановадан, Е. Жемчужинадан және С. Мессерерден тәлім алған. Абай атындағы опера және балет театрында Раушан «Бахчисарайский фонтан, «Франческа де Рамини», «Лебединое озеро», қазақ балеті «Ақсақ құлан» сияқты спектакльдерде негізгі партияларды ойнады.

Әншінің мерейтойы аясында республика бойынша салтанатты шаралар болып өтті. 2012 жылы 11 сәуірде Күләш Жасынқызы Байсейітованың 100 жылдығына арналған «Күләш – ғасыр бұлбұлы» атты салтанатты шара өтті. Бұл шараны ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі, ҚР Ұлттық мұрағаты, К. Байсейітова атындағы опера және балет театры, «Республикалық Астана қаласының әйелдерінің кеңесі» РҚҰ ұйымдастырды.

Қонақтарды ұлттық костюмдегі қыздар қарсы алды. Алатау аясында ғимарат қабырғасына орнатылған К. Байсейітованың Қыз Жібек роліндегі портреті алыстан-ақ көрініп тұрды. Алматыдан, Астанадан, Қарағандыдан, Балқаштан және Ақтоғай ауданынан келген құрметті қонақтардың, қоғам өкілдері мен БАҚ қатысуымен КСРО халық әртісі, Мемлекеттік сыйлық лауреаты Күләш Байсейітованың өмірі мен қызметі туралы көрменің салтанатты ашылуы болды.

Деректі көрме бойынша саяхатты мұрағаттың бас сақтаушысы М.Есмұханова пен мұрағат бөлімінің бастығы И.Бабаев өткізді. Бұрын жарияланбаған фотосуреттер, наградалық құжаттар, Күләш Жасынқызының жылнамалары, оның жеке заттары – алтын жүзіктер, тақиялар, хрусталь құмыралар, оның 1948 жылғы портреті, әртүрлі газеттер мен журналдарда жарияланбаған мақалалар, кітаптар көрермен назарына ұсынылды. Ұйымдастырушылар «Біздің Күләш» атты деректі фильмді ұсынды.

Бұл шараға қатысушылардың пікірі бойынша Қыз Жібек роліндегі әншінің сұлулығы мен жанды даусын, оның Захария Палиашвилидың «Даиси» операсынан орындаған «Маро» ариясын, «Қыз Жібек» операсынан «Гәккуді», Л. Хамидидің «Бұлбұл» әнін, польшаның «Шла девица» әнін толқымай, тебіренбей, сүйсінбей тыңдау мүмкін емес болды.

Салтанатты шара аяғында К. Байсейітова атындағы балет және опера театрының әртістері Күләш Байсейітованың репертуарынан әндер мен арияларды орындады [4, 4 б.].

Әншінің мерейтойына арналған келесі шара – музыкалық фестиваль 2012 жылдың 12 қазанында Күләштің отаны – Қарағанды қаласында өтті. Шараға қатысқан Қазақстанның, Ресейдің, Әзірбайжанның опера сахнасының саңлақтары планканы халықаралық деңгейге көтерді. «Қазақ Гәккуі - Күләш» атты музыкалық фестиваль «Шалқыма» концерт залында өтті. Оған Қазақстан Республикасының халық әртістері, К. Байсейітова атындағы республикалық конкурс лауреаттары Нұржамал Үсенбаева, Дина Хамзина, Медет Чотабаев, Жұпар Ғабдуллина және т.б., Әзірбайжаннан Илах Эфендиев және Ресейден Виктор Алешков қатысты. Кеш жүргізушісі Юрий Аравин Күләштің ел мәртебесі екендігін, Қазақстанның музыка өнерінің тарихындағы тұтас кезеңді бейнелейтіндігін атап өтті. Сондықтан оның мерейтойы, сөзсіз, барша ел үшін айтулы күн.

Нұржамал Үсенбаева өзінің журналистерге берген сұхбатында Күләш Байсейітованың ол үшін үлгі тұтар тұлға және ұлы әнші ғана емес, сондай-ақ, тамаша актриса екендігін баса айтты. Опера әншісі үшін сахнада образ жасай білу керек, ал ол мұныжасай білетін. Опера – музыка мен драма арасындағы байланыс, біз тек даусымызды ғана емес, сондай-ақ, образымызды да жеткізе білуіміз керек. «Қыз Жібек» операсына қатысу және Күләштің өзі – оның шығармашылығындағы басты уәждеме және бұл ол үшін үлкен құрмет.

Мерекелік салтанат Ақтоғай ауданындағы Күләштің ауылында жалғасын тапты. [5, 2 б.].

Жезтаңдай әншінің мерейтойы тек Қазақстанда ғана аталып өткен жоқ. К. Байсейітованың шығармашылығын зерттеумен TURKSOY этномәдени экспедициясы айналысады. Қазақ опера әншісі Күләш Байсейітованың мерейтойына орай ТЮРКСОЙ Опера өнерінің күндері болып өтті. 8 елден 14 музыкант қатысқан фестиваль Түркияның Кадыкей қаласында Сүрей Паша атындағы опера ғимаратының сахнасында болды. Бұл түркі тілді орындаушылар арасындағы тұңғыш музыкалық фестиваль еді. Бұл халықаралық шараға Қазақстаннан Амантай Ибраев, Балапан Жұбаева, Нарұл Тойкенов, Әсел Тарабцевалар қатысты.

Аты аңызға айналған опера әншісінің өмірі туралы Оралда және Мәскеуде 2013 жылы тағы бір фильм түсірілді. Бұл «Хабар» агенттігінің жаңа жобасы болды. Идея авторы – танымал продюсер және тележүргізуші Баян Есентаева. Оның айтуы бойынша, жоба мақсаты тәрбие беру және ағартушылық болып табылады. Бүгінде дәл осындай тұлғалар өскелең ұрпаққа үлгі болады. Дегенмен небары 24 жасында аты тек КСРО ғана емес, шетелдерге де танылған әншінің есімін білетін жастар аз.

Жүректің лирикалық қылдарын тербететін әннен асқан не бар?! Құстың сайрағанын еске түсіретін, қайталанбас колоритке ие, жеңіл әрі мөлдір дауыс иесі, «қазақ бұлбұлы» Күләш Байсейітова тыңдармандарға әуенді жеткізе білді.

Күләш туралы сөз болғанда «тұңғыш» сөзі қоса жүреді. Ол - фортепиано аккомпанементімен және симфониялық оркестр сүйемелдеуімен ән салған тұңғыш қазақ актрисасы, ол қазақ, мәскеу, грузин театрларының сахнасында «Евгений Онегин», «Чио-Чио-Сан», «Абай», «Биржан мен Сара», «Даиси» және т.б. сияқты классикалық опера мен жас музыкалық қазақ театрында барлық спектакльдерде басты рольдерді ойнаған тұңғыш орындаушы. Ол – орыс тіліндегі және әлем халықтарының әндерін орындаған тұңғыш орындаушы, танымал қоғам қайраткері болған Тұңғыш қазақстандық әйел. Ол – Шығыс бұлбұлы!
Әдебиеттер тізімі
1. Жубанова Г.А. Казахский соловей. В кн.: Наши сестры. -Алма-Ата, 1961. – 289 с.

2. Латиф Хамиди. Гордость казахской оперы // Казахстанская правда 12 сентября 1982 года, № 28.

3. Кино о Куляш Байсеитовой // Литер, 20 марта 2012 года, № 13.

4. Куляш – соловей века // Балхашский рабочий, 23 марта 2012 года, № 12 (13 265).