Математика және тіл дамыту
Математика сабаќтарыныњ ењбек жєне бейнелеу µнері сабаќтарымен байланысы
жүктеу/скачать 234.5 Kb.
|
| 1.3 Математика сабаќтарыныњ ењбек жєне бейнелеу µнері сабаќтарымен байланысы
Бастауыш сыныптардаѓы негізгі маќсат – оќушыларѓа баѓдарламалыќ оќу материалдарын сапалы, ж‰йелі мењгертеотырып, оларды негіздерімен ќаруландыру. Сондай-аќ, оќушылардыњ ќоѓамдыќ µмір жµніндегі ѓылыми кµзќарасын ќалыптастырудыњ, µздігінен ењбек ете білуде ‰йретудіњ, алѓан білімін тєжірибемен ±штастыра білу даѓдыларын, пєнаралыќ байланыс ж‰йесін саќтаудыњ мєні µте зор. Мєселен, оќу материалдарыныњ таќырыбына сєйкес м±ѓалімініњ кµмегімен оќушылар µздері дайындаѓан кµрнекі ќ±ралдарды, сабаќ ‰стінде пайдалану оќушылардыњ танымдыќ ќабілетін арттыратынына єлденеше рет кµз жеткіздік. Б±л баѓытта єсіресе, ењбек сабаѓы ‰лкен роль атќарады. Ењбек сабаѓында математика пєні ‰шін ќажетті ќарапайым кµрнекіліктер мен дидактикалыќ материалдар дайындау пєнаралыќ байланысты терењдетіп, берілетін білімніњ ж‰йелі, тиянаќты болуына септігін тигізді. Мысалы, 1 сыныптаѓы ењбек сабаѓында «Ќаѓзбен ж±мыс» дейтін таќырып бойынша оќушыларѓа мынандай маѓл±маттар беру керек: 1. Ќаѓаздыњ материалдыќ сапасы; иіледі, б‰ктеледі, оны бояуѓа ќарап ќиюѓа, оѓан жазуѓа, сызуѓа болады; 2. Ќаѓазды µлшеп ќию арќылы, геометриялыќ фигуралар жасатып, оларды математика сабаѓында кµрнекілік ретінде пайдалануѓа болады. Ол ‰шін м±ѓалім, б±рыннан дайын тік тµртб±рыштар мен квадрат ‰лгілерін (модельдерін) оќушыларѓа ‰лестіріп беріп, олардыњ ќабырѓаларын µлшетеді. Оќушылар б±дан тік тµртб±рыштыњ ќарсы жатќан ќабырѓалары, ал квадраттыњ барлыќ ќабырѓалары тењ болатынына кµз жеткізеді. ‡ш б±рыштарына б±рыштыќты ќойып кµрсету арќылы квадраттыњ да, тік б±рышты ќойып кµрсету арќылы квадраттыњ да, тік тµртб±рыштыњ да барлыќ б±рыштары тік болатынына практикалыќ жолмен т‰сінік беріледі. Осыдан кейін барып ‰лгі бойынша геометриялыќ фигураларды сызып, ќиюѓа ‰йретіледі жєне оларды дидактикалыќ санау материалдары ретінде пайдаланѓан кезде де кµрсетіп отырѓан д±рыс. Б±л айтылѓандарды ењбек сабаѓында жете игерген оќушы математика сабаѓына квадраттар мен тік тµртб±рыштарды д±рыс сыза алатын болады жєне ењ бастысы, материалды ќиындыќсыз єрі тиянаќты мењгереді. Бастауыш сыныптарда пайдаланатын кµрнекі ќ±ралдардыњ т‰рі кµп. Солардыњ ішінде оќушылардыњ здері жасаѓан кµрнекі ќ±ралдар олардыњ танымдыќ ќабілетін арттырып, сµздік ќорын молайтуѓа септігін тигізеді. Єрине, б±л мєселелерде єр м±ѓалімніњ µзіне тєн методикалыќ єдіс-тєсілдері мен м‰мкіндіктері бар екенін ескермеуге болмайды. Бастауыш сыныпта математика пєні бойынша оќушылардыњ єрбір сан туралы аныќ ±ѓымы болып, оларды цифрмен белгілеп бере алса, 10 кµлеміндегі сандарѓа, амалдар, ќолдану ќиындыќсыз ‰йретуге болады. Єр санныњ ќ±рамын ‰йрету наќтылы санау материалдары (дµњгелектер, кубиктер, дидактикалыќ материалдар) арќылы ж‰ргізіледі. Б±л кµрнекіліктер ќол ењбегі сабаѓында оќушылардыњ µз ќолымен дайындалѓаны (ќарапайым болса да) µте пайдалы. «Есептеу кестесі мен топтап санау кестесін» (1-сыныпта) к‰нделікті сабаќта санау мен ауызша есептеу кездерінде пайдалануѓа болады. Сабаќтыњ таќырыбы: Натурал ќатардыњ алѓашќы он саныныњ атауы, реті жєне белгіленуі. Сабаќтыњ маќсаты: Оќушылардыњ 1-ден 20-ѓа дейінгі сандар туралы т‰сінігін аныќтау, 8 жєне 9 сандармен таныстыру. Сабаќтыњ барысы: Сабаќ 8 жєне 9 сандарын білдіруден басталады. Ол мынандай екі сатыдан ж‰зеге асады: 8 бен 9 сандарын кµрнекі ќ±ралдармен есептеу; Сµреге (не таќтаѓа) 1 кубик жєне оларѓа жаќындатып таѓы 1 кубик ќойылады. Барлыѓы неше кубик болѓаны аныќталады. (Б±л есеп шот арќылы да орындалады.) Осы екі санды оќушылар жасаѓан кесте арќылы санау,ойлау жєне еспетеу. Ќол ењбегі сабаѓында жасалынѓан «есептеу кестесін» ќолдарына ±статты, суреттер мен сандардыњ бетін жауып т±рѓан жылжымалы тілше бір сызыќќа кейін жылжыту тапсырылды. (Кестеде бір алма жєне 1 саны кµрініп т±р.) Алма нешеу? Алма біреу. Кµрініп т±рѓан сан ќанша? Бір Тілшені таѓы кейін жылжытыњдар. Алма мен сан нешеу болды? Сан бірге артты ма, кеміді ме? Сан бірге артты. Осы ретпен с±раќ – жауап 7 санына дейін оќушылар µздері айтып береді. Санаѓанда 7-ден кейін ќай сан аталады? Оныњ 7-ден нешеуі артыќ? Біреуі артыќ Ол ќай сан? Сегіз. Оны жылжымалы есептеу кестелері бойынша тексертіп кµріњдерші. Ол ќандай тањбаны кµрсетіп т±р? 8-діњ тањбасын кµрсетіп т±р. Б‰гінгі 8-діњ тањбасымен танысып. Оны жазып, есептеуге ‰йреткенс соњ, ол ќандай бµліктерден ќ±ралѓанын білдіру ќажет. Осыдан кейін тµмендегідей тапсырманыњ шарты ±сынылып, оќушыларды есептей білуге жаттыќтырады. 1. Есептеу кестесін ќолдарыња алып, 8-ден кейін ќандай сан кеткенін жылжымалы кестеден пайдаланып айтыњдар, 8 бен 9 санын салыстырыњдар. 2. Санау материалдарын салатын ќаѓаз ќалтаны жєне есеп ќ±растыруѓа арналѓан ќаѓаз сызѓышты ќолдарыња алып, оларды есеп ќ±растыратын ќаѓаз сызѓыштар бетіне, ќойыњдар да оѓан таѓы бір ќызыл дµњгелек ќосыњдар. Барлыѓы ќанша болѓанын есептеп, жазыњдар. (7+1=8) Сабаќты ќорытындылау: Оќушылар таќырыпты ќалай мењгергенін аныќтау ‰шін оќулыќтаѓы «Есеп ќарастырыњдар» деген тапсырманы орындау ќажет. ‡йге тапсырма: 8 дµњгелек, 9 квадраттыњ суретін салып, 8 бен 9 сандарын жазып келу. Осы «есептеу кестесі» µзара кері есептерді салыстыруѓа «артыќ», «кем» дейтін терминдерді ±ѓынуѓа ќолайлы жаѓдайлар туѓызады. Амалдар арасындаѓы байланыстылыќты байќатудыњ тиімді єдісі бола алатынын кµрсетті. Бастауыш мектепте кењістікте елестету ќабілеттерін ќалыптастыру мен дамытудыњ ‰лкен мањызы бар. Бастауыш сыныптарда балалардыњ кењістік туралы т‰сініктерініњ ќалыптасуы мен дамуыныњ мањызы µте зор. Кењістік т‰сініктеріне баѓыт, пішін т.б. сияќты т‰сініктер жатады. Мысалыѓа, пєнаралыќ байланыстардыњ геометриялыќ пішін туралы т‰сініктерді ќалыптастыру мен дамытудаѓы мањызына тоќталайыќ. Математика сабаќтарында геометриялыќ пішінніњ мањызды белгілерін анализдеу негізінде, оќушыларда тік тµртб±рыш, шаршы жєне т.б. денелер туралы жалпы т‰сінік ќалыптасады. Геометриялыќ пішінмен оќушылар бейнелеу µнері сабаќтарында да танысады. Балалар баќылауды, пішінді анализдеу, оны суретті т‰рде беруді, наќты пішіндерді сєндік т‰рге айналдыруды ‰йренеді. Сонымен, балалар математика сабаѓында жасаѓан геометриялыќ форма туралы жалпы т‰сінік пен ќарапайым ±ѓымдар зат формасын айыру жєне ќорыту ќ±ралдары бола алады, бір затты ѓана емес, кµп заттарды т‰сінуге кµмектеседі. Н‰кте, сызыќ, т‰зу сызыќ, т±йыќ сызыќ, жєне т±йыќ емес сызыќтар, т‰зудіњ кесіндісі секілді геометриялыќ ±ѓымдармен таныстыќ. «Н‰ктелер, сызыќтар . . . » деген кµпке танымал µлењіді пайдаланѓаны µте ќолайлы. ¤лењніњ єр жолы оќылѓан сайын ондаѓы денелер таќтаѓа, ал балалар дєптеріне сызып отырады. Сабаќ µте ќызыќ µтеді. Алынѓан білімдерді ќорытындылау ‰шін ол балаларѓа клоуннныњ суретін салып, ондаѓы пайдаланѓан геометриялыќ фигураларды атап кµрсетуді ±сынады. Сонан соњ балаларѓа осы тапсымаѓа теріс тапсырма беріледі. Берілген геометриялыќ пішіндерден адамды ќ±растыру. ●●
Екі н‰ктеден кесінді сызу даѓдысын ќалыптастыруда мањызды тєжірибелік біліктердіњ бірі – м±ѓалім тапсырмаларды стандартты емес т‰рде пайдаланады: алдын-ала дайындалѓан параќ бетінде балаларѓа таныс заттардыњ толыќ емес суреттері беріліп жєне онда толыќ не салынѓанын кµру ‰шін кесінділер ж‰ргізіп суретті бітіру керек. ● Геометриялыќ материалдар н‰кте, кесінді, т‰зу жєне т.б. толыќ т‰сінуге, сабаќты ертегі т‰рінде µткізу де єсер етті. Біздіњ баќылауымызша, балалар жања материалды ертегі т‰рінде т‰сіндіруді жаќсы ќабылдап, оныњ мазм±ндыќ жаѓын жаќсы естеріне саќтап ќалады. Ертегі тыњдау процесінде оќу тапсырмасын орындау м‰мкін. Балаларды мектепке келген алѓашы к‰ндерден бастап , µмірде к‰нделікті кµріп ж‰рген денелерге ±ќсас формаларды µздері жасап, жинап алатындай халде тєрбиелейді. Балалар керек денелерді µздері ойлап тауып, соны «µмірге» келтіруге тырысады. Б±л фантазиясын да µсіреді. Осы маќсатпен «Н.Я.Виленкин, Л.Г.Питерсон дєптерінен» алынѓан тапсырмаларды пайдаланып, µз оќушыларына ±сынады, ол жерде берілген т‰стермен табылѓан тік тµртб±рыштарды, ‰шб±рыштарды, дµњгелектерді бояу керек. - ќоњыр т‰спен боя - ќызыл т‰спен боя - сары т‰спен боя - сары т‰спен боя - кµк т‰спен боя Бастауыш сынып оќушыларына математиканы ‰йретуде єн - к‰й жєне дене шыныќтыру сабаќтары элементтерін ќосу Жалпы білім беру жєне кєсіптік мектептерініњ негізгі реформасыныњ негізгі баѓыттарында оќушылардыњ к‰н тєртібінде дене шыныќтыру жєне ден - саулыќты жаќсарту шараларды ±йымдастырып µткізу ќалыптастырылѓан. Б±л ж±мыстыњ т‰рі математика сабаќтарында µте ќажет, µйткені оќу уаќтында статистикалыќ ќалыпта ±заќ ±стау, келбеттіњ б±зылуына, ќажыѓандыќтыруѓа жєне зейінін басќа жаќќа аударуына єсерін тигізеді. Сондыќтан оќу ќызметіне бейімделуді жаќсарту ‰шін, ж±мыс істеу ќызметін саќтау ‰шін бастауыш сыныптарда математика сабаќтарында активті демалыс сєттерін µткізу ќажет. Кіші мектеп жолындаѓы балалармен жалпы дамытатын жаттыѓуларды, би элементтерін, речитативтерді жєне музыкалыќ элементтерді ќосатын сергіту жаттыѓуларын немесе єуенді паузаларын кењ ќолдануѓа ќажет деп ойлаймыз, ол оќушыларѓа бірнеше би ќозѓалыстарын жасауды ±сынамыз. Ол сергіту жаттыѓулары єуенді безендірулермен ж‰ргізілетін, кейде µздері єн-к‰й сабаќтарында ‰йренген µлењдерді айтќызуѓа болады. Балаларѓа µлењ айтып, би жаттыѓуларын орындау µте ±найды. Біраќ музыкамен с‰йемелдеген жаттыѓулары – математика сабаќтарыныњ єн-к‰й жєне дене шыныќтыру мен ж‰ргізілетін жолдарыныњ бірі ѓана. Өњдеген саяхат - ойындарын µткізетін жєне осы пєнаралыќ байланыс тєсілдерін қолдау жолдарыныњ бірі болып табылады. Осындай ойындарды математика сабаќтарыныњ ‰стінде µткізу µте к‰шті єсерін тигізеді: сабаќта бірде-бір есінегіштіњ жоќтыѓы. Бєріне ќызыќты. Балалар ойнайды, ойнай отырып математикадан алѓан білімдерін еріксіз бекітіп, автоматтандырылѓан даѓды дењгейіне жеткізеді. Математикалыќ сабаќтарда музыкалыќ басталуды пайдаланыды, ол µткен сабаќтардан жєне ‰зіліске дейін бµліп алуѓа жєне кµњіл-к‰йді µзгерпеуге кµмектеседі. Музыкада, - толыќ жєне жан-жаќты эстетикалыќ бастаулар іске асырылады жєне математика сабаќтарында музыка элементтерін пайдалану балалардыњ жеке бабын табуѓа кењ м‰мкіншіліктер береді. Сондыќтан µте жиі м±ѓалім балаларѓа єрт‰рлі математикалыќ есептерді шыѓаруда єйгілі композиторлардыњ (Н.Тілендиев, Ш.Ќалдаяќов) музыкалыќ шыѓармаларын тыњдауды ±сынады. Сонымен, музыка жєне дене шыныќтыру элементтерін математика сабаќтарына ќосу - ж±мысќа жарамдылыѓын саќтай отырып, балалардыњ эстетикалыќ сезімдерін тєрбиелеп, творчестволыќ ќабілеттерін, байќаѓыштыќтарын жєне ќиялдарын дамытады. 1.5 Математика сабаќтарындаѓы пєнаралыќ мазм±нды ‰й тапсырмалары Оќу баѓдарламалары ‰й тапсырмаларын тек оќытылып жатќан пєнге ѓана емес, басќа пєндерге де баѓдар береді. Пєнаралыќ мазм±нды ‰й тапсырмалардыњ мањызы µте зор. Д±рыс ±йымдастырылѓан болса, олар µз бетінше ж±мыс істеугедаѓдыланады, жауапкершілік сезімін тєрбиелейді, білім алуѓа кµмектеседі. Балаларды µз бетінше ж±мыс істеуге ‰йрету µте ќажет. Ењ керемет мектептіњ µзі толыќ білім бере алмайды. Ал ќазіргі µмір µте кµп жалпы жєне арнайы білімдерді талап етеді. Техника прогресі, ѓылым прогресі, іс-єрекеттердіњ к‰нделікті ауысуы, міндетті істердіњ ауысуы, ќайта-ќайта пайда болатын мєселелерді ойлап шешудіњ ќажеттілігі, білім алуда µз бетінше ж±мыс істеуіскерлігін талап етеді.Пєнаралыќ мазм±нды ‰й тапсырмалар даѓдыларды игеруге єсерін тигізеді. Даѓдыларды ќалыптастыру барысында µз бетінше ж±мыста сынып ж±мысыныњ мазм±нын мањызды ету керек. ‡й ж±мысы балалардыњ біліктерімен даѓдыларыныњ дењгейін кењейтеді жєне сонымен шектеу ж±мысыныњ эффектілігін жањартады. ‡йге тапсырма беру – тєртєпке, жауапкершілікке сезімге тєрбиелейді. Біраќ пєнаралыќ ‰й тапсырмасы – екі ±шты таяќ сияќты, егер ол єдістемелік жаѓынан ќарастырылмаѓан болса, онда ол теріс нєтижелерге єкелуі м‰мкін: шалаѓай істеуге ‰йретеді, µз міндеттерін, орындамай-аќ ќоя салуѓа, оќуѓа кесірін тигізетін теріс даѓдыларды табуѓа кµмектеседі. Сондыќтан оќушыѓа берілген тапсырманыњ маќсаты т‰сінікті болу керек. Тек сонда ѓана ол ќызыќты болмаса да, пайдалы ж±мыс істеуі м‰мкін. Ќаншалыќты оќушыныњ жасы кіші болса, соншалыќты тапсырма ќызыќты болу керек. Т‰рлі себептерге байланысты єр оќушыныњ ой µрісі (аќылдылыќ ќасиеттері жаѓынан) єр т‰рлі болады. Сондыќтан пєнаралыќ мазм±нды ‰й тапсырмаларын беру кезінде олардыњ осындай ерекшеліктері мен м‰мкіндіктерін ескертіп отырѓан жµн. Сонымен бір тапсырманы орындауѓа єр оќушы єрт‰рлі уаќыт жібереді. М±ны сабаќтарды ‰лестіру кезінде ескеру ќажет. Пєнаралыќ мазм±нды ‰й тапсырмалардыњ басќа пєндермен байланыстырып берудіњ єрт‰рлі жолдары бар: ойлануѓа ќойылатын с±раќтар, сабаќќа хабарламалар дайындау, рефераттар жазу, кµрнекі ќ±ралдарды дайындау, оќушылардыњ басќа пєндердегі терминдерді пайдаланып кроссвордтар ќ±растыру, оќушылардыњ басќа пєндерге ќызыѓушылыѓын ескерек отырып, тапсырмалар беру жєне т.б. Екінші сыныптаѓы оќушылардыњ басќа пєндерге ќызыѓушылыѓын ескере отырып, дара тапсырмаларды кењ т‰рде пайдалануға болады. «¦зындыќтыњ жања µлшем бірлігі – метр. Метр мен дециметрдіњ, метр мен сантиметрдіњ арасындаѓы ќатынастар» жєне «Уаќыт µлшем бірліктері – саѓат пен минµт жєне олардыњ арасындаѓы ќатынас» таќырыптарын µту барысында тарихќа ќызыѓатын оќушылар ќосымша єдебиеттерден µлшеуіш бірліктер тарихынан ќызыќты єњгімелер жазып келетін. Ењбек пен математикаѓа ептіліктері бар оќушылар мынандай ‰й тапсырмалар алатын: метрлік µлшеуін сызѓыш дайындау, онда білетін барлыќ µлшем бірліктерін белгілеп келу. Ќазаќ тілін жаќсы кµретіндерге мына сияќты сµздерді: метр, сантиметр т.б. шыѓуы жµнінде маѓл±маттар тауып келу тапсырмасы берілді. Осы сµздердіњ талќылауларына балалар пєнаралыќ денелеріне жазулары керек еді. Пєнаралыќ ‰й тапсырмаларды орындау ‰шін, оќушыларѓа ќосымша єдебиеттер беріледі. Оќушылардыњ м±ндай тапсырмаларды ‰лкен ќызыѓушылыќпен орындайтындары жµнінде айта кету керек. Олар µздері жаќсы кµретін єндер мен алѓан білімдерін пайдаланып, жања оќу материалдарымен байланыстырады. Тапсырмаларды орындау барысында, оќушылар м±ѓаліммен консультация алады, ќосымша єдебиеттерді пайдаланады. Пєнаралыќ тапсырмалар оќушылардыњ шыѓармашылыќ ќабілеттерін дамытады. 2.1 Бастауышта математикадан сыныптан тыс сабаќтарда пәнаралық байланыс Сыныптан тыс ж±мыс б‰кіл оќу процесініњ ќ±рамды бµлігі, сабаќтаѓы ж±мыстардыњ зањды жалѓасы болып табылады. Сыныптан тыс ж±мыстардыњ негізгі міндеттері мыналар: Оќушылардыњ практикалыќ даѓдылары мен білімдерін кењейте жєне терењдете т‰су, логикалыќ ойлауды, тапќырлыќты, математикалыќ ќыраѓылыќты дамуы, неѓ±рлым ќабілетті дарынды балаларды кµрсете білу, Олардыњ ой-µрісініњ єрі ќарай дамуына кµмектесу, математикаѓа ќызыѓушылыѓын арттыру, балаларды ќызыќты сабаќтарѓа, ж±мыстарѓа тарту, соныњ арќасында тєртіпті к‰шейте т‰су, табандылыќќа ењбекке деген с‰йіспеншілікке, ±йымшылдыќќа тєрбиелеу. Бастауыш сынып м±ѓалімдерініњ математика сабаќтарында пєнаралыќ байланыстарды ќолдану ж±мыстары сыныптан тыс ж±мыстарында ары ќарай жалѓастырып кењейтілуі м‰мкін. Мектепте бастауыш курсыныњ математикасынан басќа пєндермен сыныптан тыс сабаќтарында пєнаралыќ байланыстарды іске асырудыњ м‰мкіншіліктері бар (‰йірмелер, викториналар т.б.). Сыныптан тыс ж±мыс ‰шін шамалары келетіндей ќиыныраќ материалды немесе математиканы негізгі курсын оќып ‰йренуде толыќтырушы болып табылатын (біраќ сынып ж±мысыныњ ‰йлесімділігі болатындай) тањдап алады. Сыныптан тыс ж±мыстыњ сабаќтан µзгешелігі – ол математикалыќ ойын-есептер, ойындар, жарыстар сипатында болып келеді. М±нда ќызыќтыратын формадаѓы жаттыѓулар кењінен пайдаланылады. Мектептер тєжірибесініњ негізінде математикадан пєнаралыќ т‰ріндегі мына сияќты сыныптан тыс ж±мыстарын ±сынады: Пєнаралыќ мазм±нды викториналар мен эстафеталар. Пєнаралыќ т‰ріндегі мектеп олимпиадалары. Оќушылардыњ математикадан жарыстары. Математикадан экскурсиялар. Сыныптан тыс оќу-барысында оќушылармен пєнаралыќ мазм±нды кітаптарды оќу. ‡йірме ж±мысыныњ маќсаты мыналардан т±рады: - оќу процесінде µтілген материалдарды ќайталау, сонымен математикадан жєне басќа пєндерден білімдерін терењдету; - балалардыњ математикалыќ ойлау образын µркендету; сµз ќысќалыѓы, нышандарды пайдалана білу, математикалыќ терминдерді д±рыс пайдалану, назарын тек сандыќ жаѓына жинаќтап пєндермен ќ±былыстардыњ барлыќ жаѓымды жаќтарынан кµњілін аударып, єкете білу, т‰сінікті т‰рде жалпылай жєне орыта білу, µз ойларын дєлелдеу; - математика бойынша білімдерінде аќтањдыѓы бар балаларды м‰мкіндігінше ‰йлерінде кµбірек ќамту. ‡йірме арќылы білімдердегі кемшіліктерді жоюѓа м‰мкіндік жасалды. Балалардыњ ‰йірмеде ж±мыс істеуі – олардыњ ќоѓамдыќ активтіліктеріне єсерін тигізді, олар кµрнекі ќ±ралдарды жасау кµмектерімен, экскурсияларды ±йымдастырып µткізуден, математикалыќ газеті ±йымдастырып жасауды, сыныпта математикалыќ б±рышты жасауда жєне т.б. байќалатын. ‡йірме ж±мысы тек ‰йірмешілерге ѓана математикаѓа ќызыѓушылыѓын кµтермей, сыныптаѓы басќа оќушылардыњ да ќызыѓушылыѓыныњ єсерін тигізді. Бастапќы кезде сыныптаѓы 22 оќушыдан 9 ѓана ‰йірмеге ќатысатын, ал кейіннен оќушылардыњ саны 18-20 оќушыѓа жетті. Олар сабаќта естігеннен басќа, жања нєрселерді білуге ќызыѓып, м±ѓалімнен, бір - бірімен бас ќарым-ќатнаста болды. Кейде оќушылардыњ зерделілігі м±ѓалімнен білгісі келген нєрселерді с±рап, ‰йірме ж±мысыныњ жоспарын ±сынатын. ‡йірменіњ оќу жоспарын мынандай с±раќтар толыќтырады: оќушылардыњ танымдыќ ќызметінде єрт‰рлі єдебиеттерді оќытудыњ ролі; ќызыќты математикалыќ тапсырмалар, олардыњ танымдыќ процессіндегі ролі; математиканы не ‰шін оќу керек? жєне таѓы басќалар. Сонымен ќатар оќушылардыњ білімдері математика – ѓалымдардыњ µмірі мен ќызметтері жµнінде білімдерді к‰нделікті толыќтырылып т±ратын. ‡йірме ж±мыстарын ж‰ргізу процесінде оќушылардыњ шыѓармашылыќ ќабілеттерін шыѓаруѓа шарттар жасау керек. а) бастауыш сыныптарда осы тектес дєрістер ж‰ргізіліп т±руы тиіс, µйткені пєнаралыќ байланыстар оќушылардыњ кµз - ќарасын µнегелі-эстетикалыќ, творчестволыќ жарќындылыѓын ќалыптастыруѓа єсерін тигізеді; б) пєнаралыќ байланыстар негізінде ж‰ргізілетін м±ѓалімдердіњ балаларымен ќарым - ќатынасы, бірлік жасалатын, ж±мысы оќушылардыњ µз ќ±рдастарыныњ достыѓы олардыњ танымдыќ жаќтан ѓана емес, олармен ж±мыс істеудіњ м±ѓалімдердіњде балаларѓа деген кµз ќарасын µзгертеді; в) сондай - аќ барлыќ м±ѓалімдер мен сыныптан тыс жєне мектептен тыс ж±мыстардыњ пєнаралыќ байланыстар тµњірегіндегі квалификацияларында жетілдіретін бірден - бір фактор болып табылады. Пєнаралыќ байланыстардыњ математиканы бастауыш кластарда оќытудыњ наќты процесінде кешенді т‰рде араластырудыњ ќажетті. 2.2 Бастауыш мектепте математикада экономикалық білім мен тәрбие беруді жүзеге асырудың жолдары Нақты дүниедегі заттар мен құбылыстарды, негізінен алғанда, саны жағынан зерттейтін ғылым болғандықтан, экономикалық білім мен тәрбие беруді жүзеге асыруда математика пәні маңызды орын алады. Өйткені, қоғамдық өмірдегі барлық дерлік экономикалық процестерді нормативті сан көрсеткіштерісіз, әр алуан шамалардың сандық сипаттамаларынсыз және өзара қатынастарынсыз көзге елестетудің өзі қиын. Тіптен, математиканы білмейінше экономика негіздерін оқып - уйрену де мүмкін емес. Математика пәнінің, сондай-ақ математикадан сыныптан тыс жұмыстардың мазмұнына бағдарламалық білім, білік және дағдының негізін құрайтын экономикалық білім элементтерін енгізу-өмір талабы. Біздің пікірімізше, бастауыш сыныптарда математикадан сыныптан тыс жұмыстарда экономикалық тәрбие беруді жүзеге асырудың нақтылы жолдары мыналар болмақ: Тиімді іс-әрекеттер орындаумен байланысты практикалық мәселелерді шеше білуге оқып-үйрету; Ең үлкен немесе ең кіші мәндер табумен байланысты практикалық мазмұнды жаттығуларды орындай білу дағдыларын қалыптастыру; Экономикалық мазмұнды жаттығуларды орындай білуге оқып-үйрету; Оқушылардың есептеу мәдениетін дамыту. Енді осылардың әрқайсысына жеке-жеке тоқталайық. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту барысында экономикалық тәрбие беруді жүзеге асырудың маңызды бір шарасы оқушыларды тиімді іс-әрекеттер орындаумен байланысты мәселелерді шешуге оқып-үйрету болып табылады. Мынандай мәселені қарастырайық. Әкелері Рахат пен Қанатты ертіп жорыққа шықты. Біраз жүргенне кейін олардың алдынан өзен кездесті. Алайда, жағада тұрған сал 100 кг жүкті ғана көтере алатын еді. Рахаттың массасы 41 кг, Қанат-38 кг, ал олардың әкелелерінің массасы 75 кг. Олар өзеннен қалай өтеді? Күнделікті жұмыста қандай да бір жағдайлармен байланысты осы сияқты практикалық мазмұндағы мәселелермен жиі ұшырасуға болады. Олардың басты ерекшелігі-айналадағы өмір шындығын бейнелейді және оларды шешу барысында математикалық білімді шын мағынасында қолдану керек болады. Сондықтан олардың қай-қайсысы болмасын бастауыш мектеп оқушысы үшін аса пайдалы болмақ. Әрине, жоғарыдағы мәселені шешу барысында математиканың күрделі формулалары мен аса қиын ережелерін білу талап етілмейді. Сондықтан, бір қарағанда, ол өте оңай және тым қарапайым болып көрінуі мүмкін. Ойы ұшқыр оқушы оны шешу жолын тез тауып кетуі де мүмкін. Бірақ осы сияқты мәселені шешу тіптен де оңай шаруа емес екендігі аңғарылады. Өйткені, оларды шешудің жалпылама, ортақ әдісі жоқ, әр мәселенің өзіне тән құпия сыры бар. Ал ол сырды шыдамды да табанды балалар ғана аша алады. Жоғарыдағы ұқсас мәселелердің әрбіреуін шешу барысында бала туындап отырған жағдаяттан шығу жолын іздей отырып, әр-алуан іс-әрекеттер, соның ішінде ақыл-ой іс-әрекеттерін (салыстыру, салғастыру, қарама-қарсы қою, бақылау, талдау, қорытындылау,т.б) орындайды. Мәселен, жоғарыдағы келтірілген жаттығу ұсынылғаннан кейін оқушы мына сияқты талқылаулар жасауы мүмкін. Олардың үшеуін бірге сал көтере алмайды, өйткені 41+38+75тең154>100. Сондай-ақ, салға олардың біреуі ғана да отыруы мүмкін емес, себебі салды қайтадан бергі жағаға алып өтетін адам керек. Олай болса, алдымен салға 2 адам отыруы керек. Егер әкелері мен балалардың бірі ғана отырады десек, онда бұл да мүмкін емес, өйткені, 75+41тең116>100 немесе 75+38тең113>100. Ендеше, өзеннен алдымен екі бала өтеді, өйткені олардың екеуін сал көтере алады, яғни 41+38тең79>100. Олардың бірі арғы жағада қалады да, екіншісі қайтадан бергі жағаға өтеді. Келесі кезекте олардың әкелері өтеді (75<100) де, арғы жағада қалған бала салды алып өтеді. Осы сияқты талқылаулар жүргізу барысында оқушылар біртіндеп тиімді іс-әрекеттер орындауға үйренеді. Бұл, бір жағынан, оқушының бойындағы ойлаудың логикалық стилін дамытуға, екінші жағынан математикалық білімді өмірде қолдана білумен байланысты шеберліктің қалыптаса түсуіне себін тигізеді. Мұның бәрі, сайып келгенде, оны қандай да бір дәрежеде өмірге бейімдейді. Ең бастысы, оның қарапайым экономикалық дағдылары қалыптаса түседі. Математикадан сыныптан тыс жұмыстарда бастауыш сынып оқушыларының қарапайым экономиакалық дағдыларын қалыптастырудың маңызды элементтерінің бірі-олардың ең үлкен және ең кіші мәндер табумен байланысты практикалық мазмұнды жыттығуларды орындай білуге оқып-үйрету болып табылады. Адам баласының күнделікті тұрмыстың қажетті мәселелеріне байланысты тәжірбиелік мұқтаждықтары мейілінше әр алуан болып келеді. Осы мұқтаждықтарды өтеу барысында оған қандай да бір нәтижеге жету үшін бірнеше тәсілдермен әрекет етуге тура келеді. Көпшілік жағдайда мұндай мәселелер қандай да бір шаманың ең үлкен немесе ең кіші мәнін табуға келіп тіреледі. Мәселен, мына бір есепті қарастырайық: Есеп Жер бөлісі кезінде ауылдағы отбасылардың әрқайсысына периметрі 80 метрге тең болатындай етіп, тік төртбұрыш пішінді бақшалық жер қоршап алу тапсырылды.Бақшаның ауданы мейілінше үлкен болу үшін оның өлшемдерін қандай етіп алу керек? Есепті шешу барысын мынадан бастауға болады; тік төртбұрыштың (бақшалық жердің) бір қабырғасының ұзындығы 40 метрден кем болуы керек. Егер 40 метр етіп алсақ, онда оның периметрі 80 метрден асып кетер еді. Сонда мына сияқты кесте шығуы мүмкін;
жүктеу/скачать 234.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|