Месопотамия өркениеті тексерген: ҚҰдайбергенов серғазы ережепұлы жасаған топ мүшелері

ЕЖЕЛГІ
МЕСОПОТАМИЯ
ӨРКЕНИЕТІ
ТЕКСЕРГЕН: ҚҰДАЙБЕРГЕНОВ СЕРҒАЗЫ ЕРЕЖЕПҰЛЫ
ЖАСАҒАН ТОП МҮШЕЛЕРІ:
ЕРСІН СҰҢҒЫЛА
ЕЛШІБЕКОВА АЙДАНА
СЕЙДАХАНОВ ҚАЙРАТ
МЫРЗАҒАЛИ АЙДАНА
МАРШАЛҚЫЗЫ ӘСЕМГҮЛ

ТИГР МЕН ЕВФРАТ ӨЗЕНІНІҢ АРАЛЫҒЫНДАҒЫ
(ҚОСӨЗЕН) ХАЛЫҚТАРДЫҢ МЕМЛЕКЕТ ҚҰРУ, 
МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚАТЫНАСТАР
ЖҮЙЕСІНДЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗГЕН, ӨЗГЕ ӘЛЕМДІК МӘДЕНИЕТ
ЖӘНЕ ҚАУЫМДАСТЫҚТАРМЕН ЫҚПАЛДАСТЫҚ
БАРЫСЫНДА ПІСІП ЖЕТІЛГЕН РУХАНИ ЖӘНЕ
МАТЕРИАЛДЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАР ЖИЫНТЫҒЫ. ОҢТҮСТІК
ҚОСӨЗЕН БОЙЫН АЛҒАШ ШУМЕР МЕН АККАД
ТАЙПАЛАРЫ МЕКЕНДЕГЕН. ОСЫ ЕКІ ТОП ҚОСӨЗЕННІҢ
ОҢТҮСТІК ЖАҚ АЙМАҒЫНДАҒЫ ХАЛЫҚТЫҢ НЕГІЗІН
ҚҰРДЫ ЖӘНЕ АДАМЗАТТЫҢ ЕҢ ЕЖЕЛГІ МӘДЕНИ
ОРТАЛЫҚТАРЫНЫҢ БІРІН НЕГІЗДЕДІ. ШУМЕРЛІКТЕР
МЕН АККАДТЫҚТАРДЫҢ ЖЕРЛЕРІ ВАВИЛОН АРҚЫЛЫ
ШЕКТЕСІП, ТҮЙІСІП ЖАТҚАН. МҰНЫҢ БӘРІ ҚОСӨЗЕННІҢ
БАСҚА ҚАЛАЛАРЫНА ҚАРАҒАНДА ВАВИЛОНҒА
БІРШАМА АРТЫҚШЫЛЫҚТАР БЕРІП, ЕРЕКШЕЛЕНДІРІП
ТҰРДЫ.
МЕСОПОТАМИЯ ӨРКЕНИЕТІ (Б.З.Б. 3000 – 331) –
ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ КӨНЕ ӨРКЕНИЕТТЕРДІҢ БІРІ.

•
Жоғарғы Mesopotamia - облыстың солтүстік бөлігі. (1-ші мыңжылдықтың
ортасынан бастап) ежелгі заманнан бері «Ассирия» деп аталды. Көп жыл
өткен соң, ауданда Дамаск қаласында оның астанасы, заманауи Сирия
қалыптасады.
•
Месопотамияның оңтүстік бөлігі. Ол жерді біздің заманымызға дейін
адамдар мекендеген. Өз кезегінде, Оңтүстік Mesopotamia, сондай-ақ екі
бөлек аймақтарға бөлінеді. Атап айтқанда, солтүстік және оңтүстік
бөліктерге. (Солтүстік) бірінші бастапқыда Аккад, содан кейін Ги Ури деп
аталатын болды. Екінші (оңтүстік бөлігі) Шумер деп аталды. Демек, бұл
өркениеттің ерте бесігі бірі әдемі және әдемі атын дүниеге келген - « 
Шумерлік және аккад» Сәл кейінірек, осы тарихи ауданы Бабыл ретінде
белгілі болды.

•
Б.з.б.
604
–
562
жылдары
билік
еткен
Навуходоносор патшаның кезінде Вавилон ең әсем
қала ретінде бүкіл әлемге әйгілі болды. Атақты
“'Аспалы бақ”, Иштар құдайдың құрметіне арналған
алып қақпа, Мардук құдайдың ғибадатханасы осы
кезеңдерде
дүниеге
келді.
Ғибадатхананың
мұнарасына байланысты “Вавилон аласапыраны”
деген аңыз (миф) тараған. Аспалы бақ ежелгі
дүниедегі
әлемнің
жеті
кереметінің
бірі.
Вавилондықтар ақыл-ойының тамаша жетістігі
болып саналған бұл бақ қаланың сәулеті мен
даңқын асқақтата түсті. Адамзаттың ең ежелгі
мәдени орталықтарының бірі де осы – Қосөзен
аралығы.
•
Дүниедегі ең ежелгі жазу жүйесі Қосөзенде
қалыптасты. Оны дүниеге келтірген шумерліктер.
Олардың алғашқы жазуы сурет арқылы жазу болды.
Біртіндеп суретті толық салудың орнына әр
нәрсенің ерекше белгілерін салу арқылы жазу
қалыптасты. Бұл жазу жүйесі сына жазуы деп
•
аталды. Сына жазу мен аккад тілі бүкіл Таяу
Шығыста
халықар.
қарым-қатынас
құралы
дәрежесіне жеткен. Археологтар сына жазу жүйесін
зерттей отырып, ежелгі әдеби шығармаларды,
заңдарды, жылнамаларды оқыды. Шумерліктер
жазуын кейіннен бүкіл қосөзендіктер үйреніп,
Урарту, Сирия, Финикия елдерінде осы шумерліктер
негіздеген жазуды пайдаланды. Оларды кейіннен
гректер де үйренді. Шумерлік жазу әр түрлі
өзгерістерге түсе отырып, бүгінге дейін жеткен.
Жазушы О.Сүлейменов “Аз и Я” атты еңбегінде
шумер жазуына кеңінен тоқталған.

Вавилондық астрономдар египеттіктерді едәуір басып озып, 
аспан денелерін, яғни басқа планеталарды және қозғалмайтын
жұлдыздарды бақылап зерттеуде үлкен табысқа ие болды; олар
Күннің, Айдың айналасын және тұтылудың қайталану
заңдылықтарын есептеп шығарды. Олардың барлық ғылылыми
білімдері мен ізденістері бақсылық, балгерлікпен байланысты
болды. Оқымысты абыздар математикамен де айналысты. 60 
санын олар киелі деп есептеді. Олардың ізімен біз күні бүгінге
дейін сағатты 60 минутқа, шеңберді 360 градусқа бөлеміз.
Б.з.б. 6 – 4 ғасырларда Қосөзен аралығы Ахемен әулетіне
қарады. Мемлекетті шаһиншаһтар басқарып, Месопотамия
өркениеті онан әрі дамыды. Б.з.б. 330 жылы А.Македонский
шапқыншылығы салдарынан Месопотамия өркениеті жетекші
рөлінен айрылып, грек-македон өркениетінің ықпалына түсе
бастады. Дегенмен адамзат тарихындағы алғаш жетілген
әлеуметтік қоғамдар мен мемлекеттер Қосөзен бойында
қалыптасып, жалпыадамзаттық өркениеттің тамаша ошағына
айналды.

МЕСОПОТАМИЯ ӘМІРШІЛЕРІ
•
1.Урукагина
•
2.Лугальзагеси
•
3.Саргон I
•
4.Нарам-Суэн
•
5.Гудеа
•
6.Рим-Син
•
7.Шамши-Адад I
•
8.Хаммурапи
•
9.Тукульти-Нинурта I
•
10.Тиглатпаласар I
•
11.Ашшурнасирпал II
•
12.Салманасар III
•
13.Тиглатпаласар III
•
14.Саргон II
•
15.Синахериб
•
16.Асархаддон
•
17.Ашшурбанипал
•
18.Набопаласар
•
19.Навуходоносор II
•
20.Набонид

МЕСОПОТАМИЯНЫҢ ЕКІ САЯСИ ОРТАЛЫҒЫ: 
ВАВИЛОНИЯ МЕН АССИРИЯ
•
«Вавилония» – ежелгі мемлекет. Даму тарихы төрт кезеңге бөлінеді: 1) ерте Вавилон патшалығы
(біздің заманымыздан бұрынғы 1894 – 1518); 2) касситтер дәуірі (біздің заманымыздан бұрынғы
1518 – 1204); 3) саяси құлдырау дәуірі (біздің заманымыздан бұрынғы 1204 – 626); 4) жаңа
Вавилон патшалығы (біздің заманымыздан бұрынғы 626 – 538).Біздің заманымыздан бұрынғы
1894 жылы аморит тайпасынан шыққан Сумуабум әулеті Вавилон патшалығының негізін
қалады.Семирамида аспалы бағы — Вавилонның патша сарайындағы алып құрылыс, Әлемнің
жеті кереметінің бірі. Бұл сәулет туындысы ежелгі дәуірде билік жүргізген патша Навуходоносор
ІІ-нің бұйрығымен өзі тұратын сәулетті сарайдың кең ауласында тұрғызылған. Тарихи деректерге
қарағанда, Навуходоносор б.з.б 605-562 жылдар аралығында патшалық етіп, Вавилон империясын
құрып, кейін Вавилон қаласының атағын шығарған.
•
«Ассирия» — біздің заманымыздан бұрынғы 2-мыңжылдықтың бас кезінде Тигр өзенінің орта
ағысы тұсында (қазіргі Ирак аумағы) құрылған ірі мемлекет. Ассирияның болашақ астанасы
Ашшур қаласы маңызды сауда жолдарының бойында орналасты.Біздің заманымыздан бұрынғы
16 ғасырда осы қала басшылары көрші территорияларды жаулап алып, Ассирия мемлекетінің
негізін қалады. Көп ұзамай Вавилон ықпалына түскенімен, ол әлсірей бастаған уақытта қайтадан
тәуелсіздікке қолы жетті.

•
Хаммурапи - б.з.б. 1792 - 1750 жылдардағы
Вавилон патшасы. Қосөзен аралығын мекендеген
арамей тайпасынан шыққан. Хаммурапидың
кезінде Вавилон өрлеп, дамыды. Шебер саясаткер
әрі қолбасшы Хаммурапи әскері күш пен
дипломатияның көмегі арқасында 35 жылдың
ішінде Вавилонға Ассирияны, Месопотамияның
оңтүстік және орталық бөлігін бағындырды. Оның
кезінде тауар-ақша қатынастары, жеке меншік, 
құл иеленуші шаруашылық дамыды. мемлекеттің
орталықтану мен патша билігі күшейді. Ол
Хаммурапи заңдарынан көрініс тапты.

ХАММУРАПИ ЗАҢЫ
1-6 бап
Жеке
6-25 бап
Жеке меншікті ұрлаудаң әр
түрлі жағдайы туралы айтылған
26-41 бап
Жауынгерлердің құқығы
мен міндеттері баяндалған
42-126 бап
Жер, сауда, қарыз беру, кепілдік беру
мәселелерінің заңдық жүйелері
сипатталған
127-194 бап
Отбасы, мұрагерлік бала асырып
алу тәртібі туралы жазылған
195-214 бап
Біреудің денесін зақымдағаны, 
қорлағаны үшін
берілетін жазалар белгіленген
215-277 бап
Емшілердің, 
мал дәрігерлерінің жауапкершілігі
айтылған
278-282 бап
Құлдарды сатып алу мәселесі айтылған