Н. C. Xрущев кезіндегі Қазақстан экономикасы мен 50-60 жылдардағы Қазақстанның ішкі жағдайы

Stud.kz
Кіру
тақырыпты енгізіңіз...

XX ғ. 50 жж. Қазақстанның саяси-
әлеуметтік жағдайы және
экономикасы мен мәдениеті
Кіріспе
1953 жылғы 5 наурызда Коммунистік партия мен Кеңес
Одағының басында 30 жылдан астам отырған И. В.
Сталин қайтыс болды. Сталин өлгеннен кейін елде
демократиялық қайта кұру процесі қарқынды жүре
бастады. Демократиялық өзгерістердің ықпалымен
Кеңес өкіметі шамадан тыс орталықтандыруды босаң-
сытуға және одақтас республикалардың шаруашылық
саяси - мәдени кұрылыс саласындағы құқықтарын
кеңейтуге бағытталған кейбір шараларды жүзеге
асыруға мәжбүр болды. Бұл кезде Қазақстанның
бюджет құқықтары кеңейтіліп, оның көлемі едәуір өсті.
Атап айтқанда, 1951-1955 жж. өнеркәсіпке жұмсалған
қаржының жалпы көлемі 1941-1950 жж. салыстырғанда
2,3 есе артты. Ал 1956 жылдан бастап табыстың кейбір
түрлері бойынша республикалық бюджеттерге қаржы
бұрынғыдан да көбірек бөліне бастады. Қазақстан
бюджетінің шығыс көлемі 1953-1960 жылдарда 7 еседен
аса ұлғайды: 434, 9 млн. сомнан 3 млрд. 53 млн.
сомғадейін жетті.
1954-1956 жылдарда одақтық министрліктерден
республика қарамағына 144 ірі кәсіпорны, ал 1959 ж.
түсті металлургияның барлық 29 кәсіпорындары
берілді. Мұның нәтижесінде одақтық-республикалық
өнеркәсіптегі өндіріс көлемі 2 еседен артық ұлғайды.
Түсті металлургия, қара металлургия мен химия
өнеркәсібі кәсіпорындарын салу, байланыс, қала және
село кұрылысы, геология және жер қойнауындағы
қорларды қорғау министрліктері басқада одақтық
министрліктер, одақтық республикалық болып қайта
кұрылды. Су шаруашылығы министрлігі қалпына
келтірілді. Республикадағы министрліктердін құқтары
бұрынғыға қарағанда едәуір өсті. Оларды құру кезінде
Қазақстан үкіметі шаруашылықтың ерекшеліктерін,
жұмыс көлемін және өркендеу келешегін ескеретін
болды. Сонымен бірге одақтас республикалар жалпы
одақтық сипаттағы мәселелерді шешуге бұрынғыдан
гөрі белсене қатыса бастады. Одақтас
республикалардың экономикалық және мәдени
өркендеуіне байланысты ұсыныстарын талқылау үшін
КСРО Жоғарғы Кеңесінің ұлттар Кеңесі әр
республиканың өкілдігі болатын Экономикалық
комиссия кұрды.
Жергілікті Кеңестердің шаруашылық және мәдени
құрылыс істерінде, оның ішінде халыққа білім беру,
сауда, коммуналдық-тұрмыстық қызмет көрсету
саласындағы құқықтары кеңейтілді. Кеңестерге
жергілікті өнеркәсіп өндірісін жоспарлау және олардың
өнімін бөлу, тұрғын үй салуды ұйымдастыру, қаржы-
бюджет мәселелерін шешуде үлкен міндеттер
жүктелді.
Одақтас республикалар құкықтарының кеңеюіне
байланысты Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің заң шығару
қызметінің белсенділігі артты, оның республикадағы
шаруашылық және әлеуметтік-мәдени құрылыска іс
жүзінде басшылық етудегі рөлі әжептәуір өсті.
Сессияда қаралатын мәселелердің шеңбері кеңейді.
Пән: 
Саясаттану
Жұмыс түрі:
Материал
Тегін:
Көлемі: 5 бет 
Таңдаулыға
:

XX ғ. 50 жж. Қазақстанның саяси-әлеуметтік
жағдайы және экономикасы мен
мәдениеті
1953 жылғы 5 наурызда Коммунистік партия
мен Кеңес Одағының басында
30 жылдан астам отырған И. В. Сталин қайтыс
болды. Сталин өлгеннен
кейін елде демократиялық қайта кұру процесі
қарқынды жүре бастады.
Демократиялық өзгерістердің ықпалымен
Кеңес өкіметі шамадан тыс
орталықтандыруды босаң-сытуға және
одақтас республикалардың шаруашылық
саяси - мәдени кұрылыс саласындағы
құқықтарын кеңейтуге бағытталған
кейбір шараларды жүзеге асыруға мәжбүр
болды. Бұл кезде Қазақстанның
бюджет құқықтары кеңейтіліп, оның көлемі
едәуір өсті. Атап айтқанда,
1951-1955 жж. өнеркәсіпке жұмсалған
қаржының жалпы көлемі 1941-1950 жж.
салыстырғанда 2,3 есе артты. Ал 1956
жылдан бастап табыстың кейбір
түрлері бойынша республикалық
бюджеттерге қаржы бұрынғыдан да көбірек
бөліне бастады. Қазақстан бюджетінің шығыс
көлемі 1953-1960 жылдарда 7
еседен аса ұлғайды: 434, 9 млн. сомнан 3
млрд. 53 млн. сомғадейін
жетті.
1954-1956 жылдарда одақтық
министрліктерден республика қарамағына
144 ірі кәсіпорны, ал 1959 ж. түсті
металлургияның барлық 29
кәсіпорындары берілді. Мұның нәтижесінде
одақтық-республикалық
өнеркәсіптегі өндіріс көлемі 2 еседен артық
ұлғайды. Түсті металлургия,
қара металлургия мен химия өнеркәсібі
кәсіпорындарын салу, байланыс,
қала және село кұрылысы, геология және
жер қойнауындағы қорларды қорғау
министрліктері басқада одақтық
министрліктер, одақтық республикалық
болып қайта кұрылды. Су шаруашылығы
министрлігі қалпына келтірілді.
Республикадағы министрліктердін құқтары
бұрынғыға қарағанда едәуір
өсті. Оларды құру кезінде Қазақстан үкіметі
шаруашылықтың
ерекшеліктерін, жұмыс көлемін және
өркендеу келешегін ескеретін болды.
Сонымен бірге одақтас республикалар жалпы
одақтық сипаттағы мәселелерді
шешуге бұрынғыдан гөрі белсене қатыса
бастады. Одақтас республикалардың
экономикалық және мәдени өркендеуіне
байланысты ұсыныстарын талқылау
үшін КСРО Жоғарғы Кеңесінің ұлттар Кеңесі
әр республиканың өкілдігі
болатын Экономикалық комиссия кұрды.
Жергілікті Кеңестердің шаруашылық және
мәдени құрылыс істерінде,
оның ішінде халыққа білім беру, сауда,
коммуналдық-тұрмыстық қызмет
көрсету саласындағы құқықтары кеңейтілді.
Кеңестерге жергілікті
өнеркәсіп өндірісін жоспарлау және олардың
өнімін бөлу, тұрғын үй
салуды ұйымдастыру, қаржы-бюджет
мәселелерін шешуде үлкен міндеттер
жүктелді.
Одақтас республикалар құкықтарының
кеңеюіне байланысты Қазақ КСР
Жоғарғы Кеңесінің заң шығару қызметінің
белсенділігі артты, оның
республикадағы шаруашылық және
әлеуметтік-мәдени құрылыска іс жүзінде
басшылық етудегі рөлі әжептәуір өсті.
Сессияда қаралатын мәселелердің
шеңбері кеңейді.
Жоғарғы Кеңестің тұрақты комиссияларының
белсенділігі артты.
Олардың саны 3-тен 8-ге дейін жетті.
Өнеркәсіп және транспорт, ауыл
шаруашылығы, денсаулық сақтау және
әлеуметтік қамсыздандыру, сауда және
коғамдық тамақтандыру, халыққа білім беру
және мәдениет жөніндегі
тұрақты комиссиялар құрылды. Олардың
кұрамына енгізілген депутаттардың
саны 35-тен 167-ге дейін өсті. Мұндай
өзгерістер мемлекет басына Н. С.
Хрущевтің келуімен байланысты еді. 1953
жылы Сталин қайтыс болғаннан
кейін билікке ие болған ол партия органдары
мен ұйымдарының шаруашылық
жұмысқа, басқару ісіне араласуына тоқтау
салып, олардың қоғамдық
істердегі рөлін біраз әлсіретті.
Одақтас республикалардың құқықтарын
кеңейту, кеңестердің шаруашылық-
ұйымдастыру рөлі мен жауапкершілігін
арттыру олардың елдегі әлеуметтік-
экономикалық ахуалды жақсартуға қосатын
үлесін біраз әсірді. Бұл кезде
халық шаруашылығының басты саласы
өнеркәсіпті дамытуға ерекше назар
аударылды. Соның нәтижесінде бесінші
бесжылдык 1951- 1955 жж. ішінде
200-ге жуык жаңа кәсіпорын салынып,
пайдалануға берілді. Сомасы 3218
млн. сом болатын негізгі қорлар іске қосылды,
мұның өзі бұдан бұрынғы
бесжылдықтағыдан 2,5 есе көп еді. Бұл
жылдары республикада Өскемен
Қорғасын зауыты мен оттегі станция-сы,
Зыряновск қорғасын комбинатының
байыту фабрикасы, Балқаш шансорғыш
фабрикасы пайдалануға берілді.
Зыряновск қорғасын комбинатында қорғасын-
мырыш концентратын, ал Балкаш
мыс қорыту зауытында тазартылған мыс
өндіру жолға қойылды. Жезқазғанда
5 қуатты шахта және байыту фабрикасы іске
қосылды. Шымкент қорғасын
зауыты өндіріс процесі тоқтатылмастан
түбегейлі түрде қайта құрылды.
Республика түсті металлургиясынын
бесжылдық ішіндегі жалпы өнімі 2,1
есе өсті. Еліміздегі ең ірі өнеркәсіп
объектілердің бірі - Қарағанды
металлургия зауытының (Қазақстан
магниткасы) құрылысы басталды.
Ферросплав өндіру артып, олардың әрбір
түрін шығару ұлғайды.
Ал алтыншы бесжылдық кезінде
республикада ірі пайдалы кең
орындарының игерілуіне байланысты
бесжылдық жоспарды ауыр өнеркәсіптің,
әсіресе, электр қуаты мен отынды көп қажет
ететін салалары үшін
кәсіпорындар жүйесін жасау, қара жөне түсті
металлургияның жаңа
кәсіпорындарын, электр станцияларын салу,
өнеркәсіптің басқа салаларын
одан әрі өркендету міңдеті қойылды. Бұл
міндеттерді іске асыру
барысында республиканың көптеген өндіріс
орталықтарында ірі
индустриялық кәсіпорындар салынды.
Павлодарда алюминий, ферросплав және
комбайн зауыттарын, прокат жабдықтары
машина 
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы
толығымен тегін көре аласыз.