Нәрестенің ересектермен қарым қарынасы және оның алғашқы сөздері

Нәрестенің ересектермен қарым
қатынасы және оның алғашқы сөздері
ОРЫНДАҒАН: ОРАЛБАЕВА АҚНҰР 
ДО-301
ТЕКСЕРГЕН:ЖАКПАРОВА ГУЛЬНАР

Жоспар:
1 
2
3
4
Баланың болмысының қалыптасуында үлкендердің алар орны
Нәрестенің сөйлеу қабілетінің дамуы
Нәресте тілінің алғаш шығу кезеңі
Нәрестенің ересектермен тілдік қарым қатынас жасауының мәні
5
Пайдаланылған әдебиеттер

Баланың болмысқа қарым-қатынасы әуелден бастап әлеуметік қоғамдық
қарым-қатынас болады. Үлкендер баланын кажеттілігін қанағаттандырып
қана коймайды, сонымен бірге оны заттармен қызмет істеуге үйретеді. Олар
белгілі бір дәрежеде баланың мінез-құлқын бағалап, күлімсіреп, қостайды.
Егер нересте дурыс істемесе, кабағын түйіп реніш білдіреді. Сонын
арқасында бала бірте-бірте жақсы әдетке үйренеді немесе болмайды сөзінің
мәнін түсінеді. .
Баланың болмысының қалыптасуында үлкендердің алар орны
Үлкен адам баланың органикалық кажеттерін қанағаттандырады,
тамақандырады, шомылдырады, аударып салады. Үлкен адам баланың
белсенді психикалық өмірде де қажетін ғана қаттандырады: нәресте өзін
қолға алғанда, едәуір жадырап қалады. Үлкен адамның көмегімен кеңістікте
қозғала отырып бала көптеген заттарды көруге, олардын бір-біріне қарай
жылжуын байқауга мүмкіндік алады, ал мұның өзі оның сенсорлық
тәжірибесін қалыптастырады. Сол сиякты есту, сипап сезу әсерлері де
үлкендер тарапынан беріледі.

Үлкен адам баланың заттық дүниемен қарым-катынас
жасауында дәнекерші болып көрінеді. Үлкен адам қатысып отырган
кезде бала көбінесе затпен қарқынды қимылдар жасай бастайды да,
ал жанында үлкен адам болмаса, затқа қызығуы жоғалады. Баланың
белсенділігі үлкен адамның әрекетімен көтермеленіп отырған кезде
және бала үлкен адамды бірлескен әрекеттерге шақырғанда
баланың үлкенмен қарым-қатынасының негізгі формасы бірлескен
іс-әрекетке айналады. Баланың әлеуметтік реакциясы бүкіл
нарестелік шақ бойына дамып отырады. Сергек күйдегі бала үлкен
адаммен карым-катынас жасауға әрқашан дайын тұрады.

Қарым-қатынас шеңберінде сөздің алғашқы шарттары пайда болады. Екінші айда- ақ
былдыраудың алғашқы белгілері байқалып, кейінірек еліктеу жолымен одан ана
тілінің фонемалары көріне бастайды. Бір жастың аяғына карай нәресте кейбір
сөздерді түсіне бастайды. Бұл түсінгендік аталған зат тұрған бала басын бұруы
немесе улкендер атаған қимылды жасауы түрінде көрінеді. Дәл осы кезде бала
алғашқы сөздерді дауыстап айта бастайды. Сонымен, үлкен адаммен қарым-қатынас
жасау үдерісінде, бір жағынан, баланың кажеттіліктері пайда болып,біртіндеп
дамиды, екінші жағынан оларды қанағаттандыру мүмкіндіктері туады.
Нәрестенің сөйлеу қабілетінің дамуы
Нәрестелік кезеңде сөйлеу қабілетінің дамуы да басталады. Алғашқы жарты
жылдықта сөзді есту калыптасады, ал баланың өзі қуанышты сәттерде дыбыстар
шығарады, оны «уілдеу» деп атайды. Екінші жарты жылдықта көбінесе баланың
әрекетімен байланысты кайталанушы дыбыстар пайда болады. Әдетте мағыналы
ыммен былдырлай бастайды, бірінші жылының соңында бала үлкендер айтатын 10-
20 сөзді түсінеді және өзінің алғашқы бірнеше сөздерін айта бастайды. Алғашқы
сөздерінің пайда болуынан бастап, баланын психикалық дамуынын жаңа кезені
басталады.

Бірден сөйлеп кететін нәресте де кездеседі. Міне, тіл шығатын жасырын кезеңі 3 айға
созылады.Егер бала дүниеге келген алғашкы айлардан бастап, үлкендер сөзді оған
деген өзінің көңіл-күйін білдіру ушін пайдаланса, шамамен нәрестелік шақтың
жартысынан бастап, олар баланын айтканын түсінуін дамыту үшін арнайы жағдай
жасауы керек. Нәрестенің алғашкы сөзді түсінуі көріп, қабылдаудын негізінде жүзеге
асады. Ересек адам нәрестеге әлде бір заттың атын атап, кайда деп сурақ кояды.
Сурақ нәрестенің үлкен кісінің мінез-құлкына бағдарлау реакциясын
тудырады.Дағдарыстың үшінші аффекті (ашу-ыза) Э. Кречмер мұны қимыл деп
атайды. Оны бұлай түсіндіруге болады. Нәрестелік кезеңде кездесетін дағдарысқа
байланысты. Баланың алғашқы тілімен айтқанда өзін басқаларға қарсы кою, өзін-өзі
ұстай алмау көріністері пайда бола бастайды. Э. Кречмердін бұл құбылысы
көріністерді гипобуликалық кимыл деп айту себебі олар ерік қимылына жатады да,
ерік әрекетінің даму барысында сапалық тұрғыдан мүлдем басқа кезеңде көзге
елестетіп ерік пен аффекті бөлінбейді.
Нәресте тілінің алғаш шығу кезеңі

Қарым-қатынастың кажеттілігі сейлеуге еліктеудің пайда болуының негізін калайды.
Өзімен үлкендер сойлескен кезде бала тынышталып, көңіл қойып тындайды.
Туғаннан кейін 3 айдан сон, баланың дені сау, көңіл-күйі жақсы болса, ол уілдеп
дыбыс шығарады. Үлкендер балаға жақындап еңкейсе уілін күшейте түседі. Кейде
бала өзі шығарған дыбысын тыңдайды да, өзіне-өзі еліктеп, өзі кенеттен шығарған
дыбысын ұзақ қайталайды. Төрт ай шамасында бала дыбысты мейлінше анық
шығара алады. Мысалы: оны тербетіп, «а-а-а! а-а-а!» деп әндеткенде тура сол дыбыс
болмаса да, .«ы-ы-ы!0-о-о!» деп міндетті түрде қайталайды. Сөйлеудің эмоциялық
үнін бала тез түсінеді. Эмоциялык көңіл-күй баланың белсенділігін арттырады.
Алғашқы жылдын екінші жартысында дені сау бала былдырлап, түрлі буындар мен
дыбыстар шыгарып, үлкендердің айтқан буындарын қайталап айтады. Былдырлау
арқылы нәресте карым- катынас жасауға әзірлігін білдіреді. Жаңа сөздерді
ажыратып, айта білуге үйренеді. Былдырлай жүріп бірте-бірте ерін мен тілдін
кимылы жане тыныс алуы жетіле бастайды. Осы әзірліктін нәтижесінде үлкендер
мен қарым-қатынас жасай отырып, артикульяциялык аппараттары дамып,
келешекте кез келген ұлттың тілін менгере алады. 
Нәрестенің ересектермен тілдік қарым қатынас жасауының мәні

Пайдаланылған әдебиеттер
Балалар психологиясы
Қ.Нығыметова,Ж.Қ.Дүйсенова 
75 бет
Балалар психологиясы
Қ.Нығыметова
95 бет

Назарларыңызға
рахмет!