-сурет – Бөлгіш бастиек көмегімен дайындамаларды өңдеу

23-сурет – Бөлгіш бастиек көмегімен дайындамаларды өңдеу

Әмбебап (қарапайым және дифференциалдық бөлінген), оптикалық және басқа бөлгіш бастиектерді қолданады. Әмбебап бастиектер аса көп таралған болып табылады. Олар шеңберді бөліктерге бөлуге ғана емес, сонымен бірге бұрандалы бунақтарды немесе тістерді жоңғылау кезінде өңделетін дайындаманы айналдыруға мүмкіндік береді.

Егер бөлгіш бастиектін айналдырығын вертикаль жазықта үстелге қатысты бұрса онда конустық тісті доңғалақтарды, үлкен диаметрлі цилиндрлік тісті доңғалақтарды, конустық ұңғылағыштарды өңдеу мүмкін.

23а-суретте бөлгіш бастиек көмегімен тісті доңғалақты өңдеу сұлбасы көрсетілген. Әмбебап бөлгіш бастиек жоңғылау станогының үстелінде бекітіледі. Өнделетін дайындама 1 артқы тұғырдың 3 және бөлгіш бастиектің 2 центрлері арасында қысылады. Шеңберді қарапайым бөлу кезінде дайындаманы берілген бұрышқа бөлуді қозғалмайтын бөлу дискіне 6 қатысты сұққышы бар тұтқамен 5 жүзеге асырады. Тұтқа бір жерден кіретін бұрамдығы бар білікке бекітілген. Соңғысы бөлгіш бастиектің айналдырығына 2 отырғызылған бұрамдықты доңғалақпен іліністе болады.

Бұрамдықты доңғалақтың 30,40 немесе 60 тісі бар. 40 тіс болғанда бұрамдықты жұптың берілістік қатынасы і = 1/40, яғни бұрамдықты доңғалақтың толық айналымы үшін тұтқаны 40 рет айналдыру қажет. Бұл санды бөлу бастиегінің сипаттамасы деп атайды. Айналдырықтың жартылай айналымы үшін, яғни шенберді екі бөлікке бөлу үшін, 20 айналым жасау қажет. Егер оларға тісті доңғалақ дайындамасының шеңберін бөлу қажет болатын тістер санын – z арқылы, ал бұрамдықты доңғалақ тістерінің санын (бөлгіш бастиек сипаттамасы) N арқылы белгілесе, онда тұтқа айналымдарының ізделіп отырған санын n мына формула бойынша анықтауға болады:
n = N/z
Бұл формуланы қарапайым бөлу кезінде бөлгіш бастиек тұтқасы айналымдарының санын анықтау үшін пайдаланады. Егер лимбте олардың саны қарапайым бөлу шартын қанағаттандыратындай бірқатар тесіктер болмаса, онда дифференциалдық бөлуді қолданады, ол үшін бөлгіш дискіні ауыспалы тісті доңғалақтар арқылы айналдырықпен қосады.

Тісті доңғалақтар дайындамаларын өңдеуге арналған әдістер және құрал-сайман

Тісті доңғалақтарды жасау екі әдіспен көшірумен және жұмырлаумен жүзеге асырылуы мүмкін.

Көшіру әдісі мынаған негізделген: кесілетін тісті доңғалақтың әрбір ойымы оның фасондық жоңғышпен жоңғылаумен түзіледі, оның пішіні доңғалақ тістерінің арасындағы ойымның пішініне сәйкес келеді. Ол үшін дисклік модульді жоңғыштар жиі, ал кейде шеттік модульді жоңғыштар пайдаланылады. Мұндай көшіру әдісі кезінде бір өткенде дайындамада тістердің арасында бір ойым (бунақ) кесіледі, сонан соң бөлгіш бастиектің көмегімен дайындама келесі ойымды жоңғылау үшін шеңбердің 1/z бөлігіне айналдырылады (z – тісті доңғалақ тістерінің саны).

Дисклік модульді жоңғыштармен – түзу және бұрандалы тістерді бар цилиндрлік тісті доңғалақтарды, ал саусақты жоңғыштармен түзу, бұрандалы және шевронды тістері бар ірі модульді доңғалақтарды кеседі.

23б-суретте бөлгіш бастиектің көмегімен винтті бунақтарды жоңғылау сұлбасы көрсетілген. Бөлгіш бастиекпен 2 артқы тұғырдың 2 центрлерінде орнатылған дайындама 1 үстел 4 пен бір β бұрышқа бұрылады.

24-суретте жалпы тағайындау станоктарында беттерді жоңғылау сұлбасы көрсетілген.

Түпбетті жонғыштардын бір мезгілде жұмыс істейтін тістер саны цилиндрлік жонғыштардын тістер санынан көп болғандықтан түпбетті жонғыштармен өңдеуі қолайлы, цилиндрлік жонғыштарға карағанда оларды айналдырықта бекіту қатандығы жоғары және жұмысы бірқалыпты.

Вертикаль жазықтарды түпбетті жонғыштармен (24б,в сурет) немесе түпбетті жонғыш бастиектермен және саусақты жонғыштармен (24г-сурет) өңделеді, көлбеу беттерді және қия кесіктерді шет жақтық, шеттік, бұрыштық жонғыштармен және жонғыштар жиынымен (24к-сурет) өңдейді.

Тік бұрышты қималы кілтек ойықтар мен бунақтарды жонғылау кезінде шеттік және арнайы кілтекті жонғыштарды пайдаланады. Оларды вертикаль-жонғыш станоктарда өндейді. Кейде кілтек бунақтарды горизонталь-жонғылау станоктарында дисклік үш жақты жонғыштармен (24ж-сурет) жонғылайды. Ойма кілтектерді горизонталь-жонғылау станоктарында кертікті дисклік жонғыштармен өңдейді. Фасонды ойықтарды фасонды дисклі жонғыштармен өндейды (24к-сурет), бұрышты ойықтарды – бір бұрышты және екі бұрышты жонғыштармен (4е-сурет). Кия ойықтарды вертикаль-жонғылау станоктарында екі өтуде жонғыланады: тортбұрышты ойықты – саусақты жонғышпен, сосын ойықтын киясын – бір бұрышты саусақты жонғышпен (4е-сурет).

Т тәрізді ойықтарды (станок үстелдерінің негізгі ойықтары) (24и-сурет) – әдетте екі өтуде жонғылайды: бірінші саусақты жонғышпен төртбұрышты ойықты содан сон ойықтын төменгі бөлімін – шеттік жонғыштармен өңдейді.

Кілтек ойықтар саусақты немесе ойықты жонғыштармен жонғыланады (11-сурет).

Тісті доңғалақтар арнайы тіс өңдеу станоктарда жонғыланады.
8 Жоңғыштарды орнату және бекіту
Цилиндрлік жоңғыштарды орнату және бекіту. Берілген өңдеу жағдайы үшін жоңғының оптималды түрі таңдалғаннан кейін оны орнатады және бекітеді. Жоңғыштың тесік диаметріне сәйкес құралбіліктің қажетті диаметрін таңдайды. Отандық зауыттарда құралбіліктердің стандартты өлшемдері пайдаланады: 16, 22, 27, 32, 40 және 60 мм. 25 суретте цилиндрлік немесе дискілі жоңғыштарды және орнату сақиналарымен 5 жоңғыш жинағын бекітуге арналған жоңғылағыш құралбілік 3 көрсетілген.

25-сурет – Жонғылау кезінде құралды бекіту тәсілдері


26-сурет – Қондырма балдақтар

Жоңғылы құралбілік айналдырық тұрқысына орнатылады және Т шомполымен қысылады. Құралбілікке орнату сақиналары кигізіледі және айналдырық шетжағының қажетті ара қашықтықта жоңғыш 4 орнатады.

Одан кейін тағы да сақиналар кигізіледі және сырға астына конусты төлке орнатылады. Жоңғылы сақиналар тобы (немесе жоңғылар жинағымен) және конусты төлкемен құралбілікте сомынмен 1 тартылады. Осыдан кейін сырға құралбіліктің конусты төлкесіне соңына дейін жылжиды және мойыншада сомынмен 2 тартылады. Мойынша тұғырда сомындармен тартылуы қажет. Ауыр жұмыстарда екінші сырға орнатылады, ол үшін жинаққа екінші конусты төлке де кіреді.

Құралбілікте бір немесе бірнеше жоңғыштарды орнату үшін екі типті түрлі қалыңдығы бар орнату сақиналары қолданылады (26 сурет). Жоңғылау білдегіне қажетті орнату сақиналарының қалыпты жинағы 1-ден 50 мм-ге дейінгі қалыңдықты сақиналардан тұрады: 1,0; 1,1; 1,2; 1,3; 1,4; 1,5; 1,6; 1,7; 1,8; 1,9; 2,0; 3,0; 5,0; 8,0; 10: 15; 20; 30; 40 және 50 мм.

Жоңғылау процесінде құралбілік созылу мен майысуға жұмыс істейді, ал орнату сақиналары тартылуға жұмыс істейді. Құралбілікте бір жоңғышты орнатқан кезде оны білдектің айналдырығына жақын орналастыру жөн, өйткені осындай қалпында құралбіліктің майысуы минималды болады. Өңделетін дайындамаға қатысты жоңғыштың қажетті орналасуы үстелдің бойлық бағытта сәйкес орналасуымен жүзеге асырылады.

Егер құралбілікте шетжақты жанасуы жоқ бірнеше жоңғыны орнатылуы қажет болса, олардың дұрыс орналасуы аралық сақиналарының жинағымен жүзеге асырылады. Жоңғышты орнату мен бекіту келесі ретпен жүзеге асады:

1) білдектің тұмсығын шетжақты кілттің көмегімен шығару, оның алдында тоқтатқыш бұрандаларды босату;

2) бұранданы алдын ала босатып, сырғаны алу;

3) Құралбілікті конустық ұшымен айналдырыққа кіргізу, құралбілік ернемегіндегі ойықты айналдырық ұшындағы сухарьмен сәкестендіріп, құралбілікті шомполмен бекіту;

4) құралбілікке таңдалған орнату сақиналарын және жоңғыны орнату. Білдек айналдырығының айналу бағытының дұрыс таңдалуын және жоңғыштың бұрамалы ойықтардың бағытының дұрыс таңдалуын ескеру. Құралбілікке орнату сақиналары мен жоңғышты орнатылғаннан кейін құралбілікке қалған орнату сақиналарын кигізу қажет.

5) сырғаны құралбіліктің ұшы сырғаның мойынтірегіне кіргендей етіп орнату;

6) жоңғышты құралбілікте орнату, кілтпен сомынды тарту;

7) тұмсықты бекіту және сырға мойынтіректерін майлау.


9 Жұмысты орындау тәртібі
9.1 Әдістемелік нұсқамен сәйкес жоңғылау әдістерімен, құралдармен және жабдықтармен танысу.

9.2 Тораптардың және 6Н12 білдегінің басқару мәрімдерінің тағайындамасын зерттеу.

9.3 Оқытушының тапсырмасы бойынша білдек жұмысының аталған режимдерін орнату.

9.4 Жоңғылау сұлбасын эскиздеу.

1) айналым және берілістердің берілген шамаға сәйкес білдекті реттеу ретін сипаттау;

2) тесіктердің өңдеу кезіндегі кесу құралының және жабдықтың эскиздерін келтіру;

3) өңдеу кезіндегі кесу құралының бекіту әдістерін сипаттау;

4) өңдеу кезінде дайындаманы бекітуге арналған айлабұйымның сипаты мен құралымы.
Бақылау сұрақтары

1. 
   Жоңғылау процесінің ерекшелігі қандай және неліктен жазықтықтардың көпшілік жағдайында шетжақты жоңғылармен өңдеу ыңғайлы болып табылады?
   
2. 
   Қисықсызықты түзуші және түзусызықты бағыттаушылары бар СББ жоңғылау білдектерінде фасонды беттерді өңдеудің әмбебапты жоңғылау білдектерінде өңдеуге қарағанда артықшылықтары қандай?
   
3. 
   Жоңғылау білдектерінің құрылымы және жұмыс істеу принциптері.
   
4. 
   Жоңғылау тобының білдектерінде дайындаманы бекіту әдістері.
   
5. 
   Жоңғылау білдектерінде кесу құралын бекітудің әдістері.
   
6. 
   Жоңғылау тобының білдектерінде орындалатын негізгі технологиялық операциялар.
   

1 Зертханалық жұмыстың мақсаты мен міндеті…...………….4

1.1 Жұмыстың мақсаты ………………………...……..…......4

1.2 Зертханалық жұмыстын міндеті ………………...…....….....4

2 Жоңғылаудын технологиялық үрдісі ……………...….…..4

3 Жонғылау жұмыстарына арналған жабдықтар ………….5