Ош мамлекеттик университети искусство факультети
жүктеу/скачать 0.82 Mb.
|
| +
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ БЕР// ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИ ИСКУССТВО ФАКУЛЬТЕТИ «Бекитемин» Кафедранын отурумунда____________________ Кафедра башчысы ____________________ «___»________________20___ж. СТУДЕНТТЕРДИ ОКУТУУНУН ПРОГРАММАСЫ (Sellabus) Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгы шифр 550600 «Музыкалык билим бер\\» адистиги Окутуунун формасы: К\нд\зг\ бъл\м Бакалавр Баары __6_ кредит Курс__II- III___ Семестр__--5-6-__ Лекция ___42__ саат Практика -48_ саат Рубеждик текшер\\н\н саны (РК)_4__ ОСЪАИ__46____ саат СЪАИ__44___ саат Экзамен 5,6.__ семестр Жалпы аудитордук саат_90___ Жалпы аудитордон сырткары __90______ Жалпы эмгек сыйымдуулугу__180___ саат Силлабус жалпы типт\\ програимманын жумушчу программасынын негизинде т\з\лд\. Ош – 2015-2016 уч. год II. Сабактын аталышы жана коду ВК, ОПД. «Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгы» III. Окутуучу жън\ндъ: «Музыкалык тарбиялоонун усулу, теориясы жана хорду дирижерлъъ» кафедрасынын башчысы, п.и.к., профессор Иметов Букарбай Стаж – 40 жыл IV. Байланыш \ч\н маалымат:
V. Кридиттин саны – 6. VI. Убакыт: семестри жана курсу: VI– VIIсеместр 2015-2016- окуу жылы VII. Сабактын максаты жана милдети: Максаты Бул жумушчу программанын мазмуну менен мааниси студенттердин билим алуусуна ык - машыгууларына, коюлган жалпы талапка жооп берет. Предметтин максаты: студенттерди «Музыка мугалими» - адистигине даярдоонун алкагында жогорку квалификациялуу адисттикке даярдайт. Аталган курсту \йрън\\ менен студенттер тъмъндъг\ ык-машыгууларга жана билмдерге ээ болот: А) Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгы менен тереё таанышат. Анын баардык жанрлары жана т\рлър\н окуп \йрънът. Б) Алган билимин жалпы билим бер\\ч\ мектепте ът\л\\ч\ музыка сабагында окуучуларды улутубуздун музыкалык маданияты жана элдик музыканын негиздери менен тааныштырат. «Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгы» предмети кыргыз музыкасынын тарыхы, музыканын теориясы, маданият таануу, кыргызстандын тарыхы предмети менен алакада болуп, аларга таянуу менен ът\лът. Предметтин тематикалык планы, анда колдонулган адабияттар «Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгы» предмети боюнча т\з\лгън (Мен аркылуу) типт\\ программада кеёири камтылган. (Тиркемени караёыз)
Милдети: «Манас жана музыка» курсу тъмъндъг\ милдеттерди чеч\\гъ багытталган:
2. Студенттер кыргыздын элдик музыкалык чыгармачылыгынын жанрларларга,т\рлъргъ бъл\н\ш\н, структуралык т\з\л\ш\н, музыкалык тилин \йрън\шът. 3. Студенттер элдик музыканын маани –мааёызын, табиятын тереё \йрън\\ менен аны музыкалык- педагогикалык ишмердиктерине колдонууну ъздъшт\р\шът. 4. Студенттерди этнопедагогиканын бир бъл\г\ болгон музыкалык фольклордун дидактикалык мазмунун т\ш\н\\гъ, алган билимин педагогикалык жана чыгармачылык иштеринде колдонууга багыттайт. VIII. Сабактын кыскача мазмуну: «Манас жана музыка» предмети Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгын толугу менен ъз ичине камтып, студенттерге элдик музыканын ички табиятын, ъс\п – ън\г\\ жолдорун жана жанрдык бъл\н\штър\н окутуп \йрът\\гъ багытталган. Болочок музыка мугалими аталган предметти окуп \йрън\\ менен кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгын тереё \йрон\п, мектеп окуучуларына кыргыздын музыкалык маданиятын окутууда пайдаланып, кеёири колдоно ала турган деёгээлде ъздъшт\рът. Б\г\н д\йнъдъ ааламдашуу процесси ж\р\п жаткан мезгилде «Манас жана музыка» предмети жаштарды ъз элинин музыкасы менен кеёири тааныштырып, ал аркылуу улуттун музыкалык маданиятын, каада-салтын, \рп-адатын окутуп \йрътът. Азыркы мезгилде Музыка мугалимдерин даярдоочу жогорку окуу жайларында «Манас жана музыка» курсун тереёдетип окутуу абдан зарыл болуп турат. Анткени элибиз эгеменд\\л\ккъ жетишип, ъз алдыбызча мамлекет болуп, эркин жашап жаткан шартта кыргыз элинин маданиятын, искусствосун тереё \йрънбъй туруп, эч качан ъз элин, мекенин с\йгън атуул боло албайбыз. Эгеменд\\л\кт\н кадырына, баа-баркына жетпейбиз. Элибиздин басып ъткън жолу, жашоо-турмушу, маданияты, \рп- адаттары менен каада- салттары, руханий д\йнъс\, кылымдардан бери келе жаткан элибиздин музыкалык чыгармачылыгында, улуу манас эпосу башында турган чоё жана кенже эпосторунда, дастандарында, ырларында, к\\лър\ндъ даана чагылдырылган. Бул программа кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгынын ъс\п-ън\г\\ жолун жана ички табияты менен мазмунун толук чагылдырган темаларды ъз ичине камтыйт. Программа жогорку музыкалык жана гуманитардык окуу жайларынын студенттерине ошондой эле кыргыз элинин музыкалык маданиятына кызыккандар \ч\н даярдалды. IX. Пререквизиты: “Манас жана музыка” курсун окуп \йрън\\ \ч\н “Кыргыз музкасынын тарыхы”, Музыканын теориясы”, “Элдик оозэеки чыгармачылык”, “Кыргыз адабиятын” жана “Фольклордук чыгармаларды” жакшы билип, ъздъшт\р\\ керек. X. Постреквизиты: Бул «Манас жана музыка» предметин окутуу менен студенттерге элдик музыканын маани – мазмунун анын жанрларын тереё \йрът\\ аркылуу этнопедагогикага пайдубал т\з\\ менен жаш жеткинчектерге музыкалык тарбия-таалим бер\\н\н сапатын жогорулата алабыз.. ---- XI. Сабактын ът\л\\ч\ темаларынын кыскача мазмуну.
Кыргыздын элдик музыкасы социалдык-тарыхий аспекте. Кыргызстандын географиясы, тарыхы. къчмън турмушу. Алгачкы фольклордук чыгармалардын пайда болушу, элибиздин байыркы музыкалык маданияты, Манас эпосунун элибиздин тарыхы, жашоо турмушу, жалпы маданияты менен байланышы, анын мезгил ъткън сайын байып, ъс\п- ън\г\ш\. Х-ХIII жана орто кылымдардагы элдик музыка, ХIII-ХIХ кылымдардагы тышкы душмандардын \стъмд\г\ жана анын элибиздин музыкалык. Маданиятына тийгизген таасири. ХIХ-кылымдын акырындагы кыргыздардын Россиянын курамына кошулуусу, орус конолизаторлорунун кыргыз элинин жалпы маданияттына анын ъс\п- ън\г\ш\нъ тийгизген таасири. Улуу Октябрь Социалисттик Революциянын жеёиши, элдик музыканын андан ары ън\г\ш\. Кыргыз элинин вокалдык музыкасы (Салттуу музыка). Салттуу вокалдык музыка жън\ндъ жалпы м\нъздъмъ.Вокалдык музыканын элибиздин тарыхына, жашоо шартына, географиялык абалына,турмуш -тиричилигине байланыштуу ън\г\ш\. Ыр, обон, жанр деген терминдердин маанисин ачып бер\\. Эмгек ырларынын жанрлары- эмгек ырларынын пайда болушу,. эмгек ырлары: бекбекей, шырылдаё, оп-майда жанрлары алардын музыкалык тили, эмгек ырларынын биринчи жолу качан, кимдер тарабынан жазылгандыгы, алардын эмгектин кайсыл т\рлър\нъ таандык экендиктери жън\ндъ, Кошуна элдердеги эмгек ырларынын кыргыздын эмгек ырларына окшоштук жактарын чечмелъъ. Каада-салт жана \рп- адат ырлары. Адам баласы жаралгандан бери каада-салт жана \рп-адат ырплары коштоп келет. Алар негизинен бъбъкт\н търъл\ш\, т\рд\\ маанидеги тойлор, диний майрамдар ошондой эле адамдын о д\йнъ салышы менен байланыштуулугу. Балага байланышкан: «Ат койуу» , «Бешик тою», «С\ннъткъ отургузуу», «Тушоо кес\\» салттары. /йлън\\ тойундагы: «кыз оюн», «токмок салуу», «кыз узатуу», «жар-жар айтуу» салттарына байланышкан ырлар. Съък койуу салтына байланышкан «Кошок» жана «Ък\р\\», кошоктун т\рлър\, кошоктун обону, эркектердин жана балдардын ък\р\\с\, анын аялдар айткан кошоктон ъзгъчъл\г\. Календардык майрамдар: «Нооруз». «Чечкор», «Жарамазан», «Дамбыр таш», «Жайчы», «Айдар кел», жана башка ырдалуучу кайрыктар. Бакшы, б\б\лърд\н, дубаналардын ырлары, алардын обондору жън\ндъ т\ш\н\к. Лирикалык жанрлар: Кыргыздын элдик музыкалык чыгармачылыгындагы лирикалык ыр жанрларынын \стъмд\г\, лирикалык ырларды аткаруу ъзгъчъл\ктър\ жън\ндъ. Ашыктык же с\й\\ ырлары- секетбай, к\йгън, арман ырлары, алардын окшоштуктары жана айрымачылыктары. ХIХ-кылымда жашап ът\шкън, с\й\\ же ашыктык ырларын аткаруучулар Боогачы, Абдрахман, Сыртбай, Мусакан. ХХ- кылымда жашап ът\шкън: Токтогул Сатылганов Атай Огонбаев, Муса Баетов, Бектемир Эгинчиев, Абдыкалый Темиров, Жумам\дин Шералиев, Рыспай Абдыкадыров жана башка жън\ндъ/ Жаштар ырларынын жанрлары. Комедиялык жанрлар -Жаштар ырларынын жанрлары жън\ндъ т\ш\н\к. Лирикалык жанрлардын ичинен жаштар ырларынын бир канча динамикалуу катмар экендигине токтолуу. Жаштар ырларынын жанрлары башка лирикалык ыр жанрлары менен кесилишип, бири бирине жакын келишинин себептери, Жаштар ырларынын салттык элдик-спорттук оюн-зоок оюндары менен кыймылдуу ситезтездешкен м\нъздъ аткарылышы. Селкинчек жанры- жайлоодо, айлуу т\ндъ? кыз-жигиттердин оюн-зоок куруп, селкинчек теб\\с\. Кыз-жигиттердин алмашып, къб\нчъ кайым айтышуу формасында, комедиялык, юмордук маёыздагы ырлар. Кыз-жигит жанры- элдик майрамдарда, отуруштарда жаштардын топ-тобу менен ансамбл т\р\ндъ, дует же коллективд\\ т\рдъ ырдоосу. Акыйнек жанры- эки айылдын же жердин кыздарынын айтышуусу. Кыздардын мызыкалык талантарын кърсът\ш\, ыр аркылуу атаандаштарын таамай айтылган акыл . тамаша, какшыктар менен съзгъ жыгуусу. Тамаша ыры- массалык фольклордук ырлар, юмор- сатира аралашкан ырлар алардын кайрыктары. Комедиялык типтеги, таланттуу, куудул адам, артист же ырчы ъз\н\н таланты менен жаштарга к\лк\ тартуулашы, Куудул деген ким? Эл арасынан чыккан куудулдар: Жоошбай, Карачунак, Куйручук, Бекназар, Шаршендердин таланты жън\ндъ. Балдар ырларынын жанрлары. Бешик ыры- байыркы жанрлардын бири экендиги, Биринчи жолу бешик ырларынын жазылып алынышы, бешик ырларында эмнелер ырдалат, ырдын мазмуну жън\ндъ, азыркы мезгилдеги бешик ырларынын абалы. Балдар ырлары- жаныбарлар, канаттулар жън\ндъг\, оюн- зоок ырлары, Балдар ырларынын арасына улууларга тийешел\\: «Акыйнек», «Жарамазан», «Ък\р\\» сыяктуу жанрлардын кирип калышынын себептери. Тарыхый ырлар. жаёы стилдик типтеги ырлар. Чоё жана кенже эпостордогу, дастандардагы белгил\\ жол башчылардын, баатырлардын образдарынын ырларда чагылдырылышы. Совет мезгилиндеги жеке жана массалык ырлардын музыкалык- поэтикалык чыгармачылыкта тарыхий ыр жанры катары оордун табышы. 20-жылдардагы жаёы темадагы ырлардын, марштардын, хордук-патриоттук ырлардын пайда болушу.Жаёы типтеги , стилдеги ырларды жаратуудагы биринчи муундун ък\лдър\: Т.Сатылгановдун, А.Малдыбаевдин, М.Элебаевдин, А.Огонбаевдин, М.Баетовдун жана башка экинчи муундун ък\лдър\:А.Бердибаев, А.Темиров, Б. Эгинчиев, К.Досмамбетова ж.б. /ч\нч\ муундун ък\лдър\: Р.Абдыкадыров, К.Тагаев, Т.Казаков, Ж.Алыбаев, Т.Эшбаев жана башка кошкон салымдары. Эпикалык жанрлар. Кыргыз элинин д\йнъ таанымын, айлана- чъйрън\ къркъм чагылдырууну «Манас» эпосундай так, ачык, дана бир дагы жанр бере албастыгы . Кыргыз эли \ч\н «Манас» эпосунун баа жеткис мааниси. Эпоско окумуштуулардын берген баасы. «Эпос», «Дастан» терминдерин чечмелъъ. Чоё жана кичине эпостор жън\ндъ т\ш\н\ктър. Чоё эпос- Кыргыздардын эпикалык маданиятынын негизги жанры экендиги. «Манас» эпосу жън\ндъ обзор. Эпостун бъл\мдър\ «Семетей», «Сейтек» Жън\ндъ. Эпостогу речитативдер (музыкалык кайрыктар) алардын т\рлър\. Эпостун поэтикалык текстиндеги айрым белгилердин салттуу кыргыздын ыр маданиятына (жети, сегиз саптан турган) окшоштугу. Чоё Эпосту айтуучулар. Манасчы ким? Манасты айтуучуларда кандай сапаттар болушу керек? Ырамандын ырчы уулу ким болгон? Байыркы орто кылымдагы, ХIХ- кылымдагы, андан кийинки манасчылар жън\ндъ. Манасчылардын талантына, дараметине жараша группаларга бъл\н\ш\. Манасчылар: Сагынбай Орозбаков, Саякбай Каралаев, Тоголок Молдо, Чоюке Омур уулу,Молдобасан Мусулманкулов, Сейдене Молдоке кызы, Шаабай Азизов, Уркаш Мамбеталиев жана башка жън\ндъ. Кенже эпостор: Кенже эпостор, дастандар, поэмалар жън\ндъ т\ш\н\к бер\\. Кенже эпостодун маанисине, тематикасына жараша бъл\н\\с\.Кенже эпосторго дастандардын жакындашы жана биригиши. Т\рк элдериндеги дастандар жън\ндъ. Кенже эпосторун музыкалык аспаптардын коштоосунда же коштоосунда эмес айтылуусу. Кенже эпосторду айтуучу акындар.Кенже эпостордогу музыкалык кайрыктар, импровизация, аларды интонациялык жана ладдык багыттарда талдоо. Жалпы эпикалык жанрлардын б\г\нк\ абалы. Акындык чыгамачылыктын жанрлары. Акындык чыгармачылык кыргыздын салттуу ыр маданиятытынын ъзгъчъ, катмары экендиги. Акындык ънърд\н ъзгъчъл\г\, акындык чыгармачылыктагы поэзия менен музыканын ъз ара тыгыз байланышы, Акындык ънърдъг\ искусствонун ар т\рд\\ элементеринин бирдикт\\ аракетинин жыйындысы катары каралышы. Акындардын коомдогу статусу. «Акын»- деген създ\н т\пк\ этимологиялык тамыры, Акындардын манасчылардан айырмачылыктары жана окшоштуктары. «Тъкмъ», «Терме»-деген т\ш\н\ктър. Комуз, айрым учурда кыяк- акындар \ч\н эё зарыл музыкалык аспаптар экендиги жън\ндъ. Акындык чыгармачылыктагы жекече жанрлар. Акындардын жекече жанрлары жън\ндъ жалпы т\ш\нд\рмъ. Жекече жанрлардын биринчи группасына кирген «/лг\ ыры». «Санат ыры», «Насыят ырлары», экинчи группадагы «Куттуктоо» жана «Мактоо» ырлары,/ч\нч\ группадагы «Кордоо», «Тамаша», «Такмаза» ырлары,Търт\нч\ группадагы «Эскерт\\» же «Эскерме», «Баяндоо» ырлары жън\ндъ т\ш\н\к бер\\. Диологикалык(кайым айтыш) жанрлары. Айтыш деген эмне? Импровизация деген кандай т\ш\н\к? Айтыш кайсыл жерлерде, кандай окуялар болгондо айтылат? Айтыштагы комуздун к\\лън\штър\. Айтыштын т\рлър\, бъл\н\штър\. Акындардын къп кырдуу таланты жън\ндъ съз. «Алым сабак» айтышынын татаалдыгы, акындан жогорку поэтикалык таланты, курч акылды, ыкчам къркъм ой ж\г\рт\\н\ талап кылуусу, Акындар, алардын типтерге жана муундарга бъл\н\штър\. Акындардын категорияга бъл\н\штър\. Ар бир акындын музыкалык поэтикалык таланты, интонациясы, стили, речитациясы, ырдоо манераларынын ъзгъчъл\ктър\. Региондордогу акындардын мектептери жън\ндъ. Орто кылымдын акындары Жайсаё, Кетбука, Асан кайгы, Токтогул ырчылар. Андан кийинки акындардын муундары жън\ндъ съз. Кыргыз элинин улуу акындары: Арстанбек Буйлаш уулу, Жеёижок Кокоев, Токтогул Сатылганов, Эшмамбет Байсейитов,Калык Акиев, Барпы Алыкулов, Осмонкул Бълъбалаев, Коргол Досуев, Алымкул /сънбаев, Токтонаалы Шабданбаев, Ысмайыл Борончиев, Токтосун Тыныбеков, Ашыраалы Айталиев, Эстебес Турсуналиев, Тууганбай Абдиев, Замирбек /сънбаевдердин чыгармачылыктары. Акындык искусствонун б\г\нк\ абалы. Кыргыз элинин аспаптык(салттуу) музыкасы Кыргыз элинин музыкалык аспаптары: кылдуу аспаптар, \йлъмъ аспаптар, урма аспаптар. Ъз\ добуш бер\\ч\ (чыгаруучу) аспаптар жън\ндъ кеёири т\ш\н\к бер\\. Аспаптык жанрлар. Аспаптык музыканын жанрдык системасынын спецификалык ъзгъчъл\ктър\. аспаптыкык музыканын эки чоё бутака бъл\н\ш\, К\\ анын ички табияты жън\ндъ. Саякатчы- окумуштуулардын элдик аспаптар жън\ндъ айткан ой-пикирлери. Комуз музыкасы. Комуз-Кыргыздардын эё негизги музыкалык аспабы. Комуз к\\лър\н\н \ч негизги группага: обон к\\лър, айтым к\\лър, залкар к\\лър болуп бъл\н\ш\ жана алардын жанрларга(камбаркан, ботой, шыёгырама,кербез) ажырашы, алардын ъзгъчъл\ктър\. Залкар комузчулар: Музооке Жаманкараев, Куренкей Белеков, Айдараалы Бейш\к\ръв, Ныязаалы Борошев, Токтогул Сатылганов, Карамолдо Орозов, Ыбрай Туманов, Атай Огонбаев, Шекербек Шеркулов, Болуш Мадазимов, Чалагыз Исабаев, Самарб\б\ Токтоакунова, Нурак Абдрахмановдун чыгармачылыктары. Кыл кыяк музыкасы. Кыл кыяк- комуздан кийинки байыркы элдик музыкалык аспап экендиги. Кыл кыяктын вокалдык жана аспаптык эки жанрдык группасы жън\ндъ т\ш\н\к. Кыл кыяк к\\лър\н\н башка музыкалык аспаптар: комуз, чоор, сурнай жана башка к\\лър\н\н аталыштары менен окшоштугунун себептери. Чыгаан кыл кыякчылар: Муратаалы Куренкеев, Жолой Боогачиев, Саид Бекмуратов жана башка чыгармачылыктары жън\ндъ.
Темир жана жыгач ооз комуздарынын коллориттик, тембрдик жактан ъзгъчъл\ктър\. Аталган аспаптарда аткарылган жана жазылып алынган к\\лър. Залкар темир жана жыгач ооз комузчулар: Бурулча Осмонбекова, Адамкалый Байбатыров. Токтосун Тыныбеков, Римма Мадварова. Нурланбек Нышанов, Шакен Жоробековалардын чыгармачылыктары. Чоор жана сыбызгы музыкасы. Кыргыздын элдик музыкалык фольклорунун эё байыркы т\р\ болгон чоор жана сыбызгы музыкасынын ъзгъчъ оорду. Чоордун т\рлър\, алардын диапозону, тембрдик ъзгъчъл\ктър\. Чыгаан чоорчулар, алардын чыгармачылыктары жън\ндъ. Кыргызстандагы музыкалык фольклористика. Фольклористиканын ъс\п- ън\г\ш\, этаптарга бъл\н\ш\. Орус фольклористикасынын тийгизген таасири. Окумуштуу фольклористтер: Чокон Валиханов, Василий Васильевич Радлов, Август Ф.Эйхгорн ж.б. ишмердиктери. Улуу Октябрь Революциясынан кийинки фольклордук чыгармаларды жыйноо , чогултуу, талдоо иштеринин ж\рг\з\л\ш\. Музыка изилдъъч\,фольклорист Александр Викторов Затаевичтин эмгектери жана кыргыз музыкасын ън\кт\р\\гъ кошкон баалуу салымы. В.М.Беляев, В.С.Виноградов, Б.Алагушев.К. Д\йшалиев, С.Субаналиевдердин кыргыз фольклористикасы боюнча жасаган эмгектери. XII. Календардык-тематикалык план: ( жума ичинде ът\л\\ч\ сааттардын темалары)
Лекция: “Кыргыз элинин музыкалык чыгармачылыгы”
жүктеу/скачать 0.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||