ЧАСТОТА СОЧЕТАННОЙ ПАТОЛОГИИ СЕРДЕЧНО-СОСУДИСТОЙ СИСТЕМЫ

С 1990 г. показатели заболеваемости ССЗ в Южно-Казахстанской области увеличились в 3 раза. Показатель заболеваемости артериальной гипертонией (АГ) с 2000г. увеличился в 4,8 раза. Учитывая, что АГ является одним из главных факторов риска мозгового инсульта, инфаркта миокарда (ИМ), сердечно-сосудистых осложнений, раннее выявление повышенного артериального давления является одним из путей снижения инвалидности, а также преждевременной смертности от ССЗ.

Одной из самых трудных задач для врача-клинициста стал выбор оптимального препарата для лечения больного АГ. Сложность заключалась в том, что при отсутствии специальных показаний имеется несколько классов эффективных антигипертензивных средств, любой из которых может быть применен в этой ситуации. Многочисленные завершившиеся рандомизированные исследования не обнаружили значимых преимуществ у какого–либо из 6 классов антигипертензивных препаратов в отношении выраженности снижения АД. Становится понятным то внимание, которое уделяется способности препаратов уменьшать сердечно–сосудистую заболеваемость и смертность при сохранении хорошего качества жизни.

Наличие повышенного АД ассоциируется с увеличением риска возникновения мозгового инсульта, ишемической болезни сердца, сердечной и почечной недостаточности. Наиболее тесная корреляционная связь выявляется между показателями АД и частотой развития инсультов, что демонстрируется значительным ростом заболеваемости пропорционально увеличению уровня АД. В частности, десятилетнее наблюдение показало, что среди обследованных в возрасте 40-49 лет и 50- 59 лет с диастолическим АД 85-94 мм рт. ст. частота инсультов составила 58-133 случая на 10 000 населения, у больных с мягкой АГ - 124-259 случаев, а при диастолическом АД выше 104 мм рт. ст. заболеваемость увеличивалась в 7 раз (406-765 на 10 000).

Для развития ИБС у больных с АГ большое значение имеют другие факторы риска. Например, курение и высокий уровень холестерина в крови приводят к увеличению смертности от ИБС в 10-15 раз. Так же резко ухудшается прогноз жизни больных с АГ при наличии признаков поражения органов-мишеней (сердце, мозг, почки, артерии сетчатки, периферические артерии), частота выявления которых достаточно велика. Каждый больной терапевтического профиля имеет одновременно несколько хронически протекающих заболеваний, отдельное лечение которых не приводит к клинически значимым положительным результатам. Например, больной с артериальной гипертензией часто имеет в качестве сопутствующих заболеваний патологию со стороны почек, головного мозга, больной с ишемической болезнью сердца – печени и т.д. Заболевания почек, печени, поджелудочной железы и сердца часто сопутствуют друг другу, что нередко затрудняет выделение изначально ведущей патологии. Артериальная гипертензия является одной из непосредственных причин смерти при сердечно-сосудистых заболеваниях.

Материалы и методы исследования:  Исследование проведено в терапевтическом отделении АО «Железнодорожный госпиталь медицины катастроф», рассчитанном на 30 коек и оснащенном необходимой диагностической аппаратурой. Всего больных, пролеченных в отделении было в 2009 г. – 1307, в 2010 г. – 1148, в 2011 г. – 797. Из них плановых госпитализаций в 2009 г. – 1296, в 2010 г. – 1087, в 2011 г. – 781. Экстренных госпитализаций – в 2009 г. – 11, в 2010 г. – 58, в 2011 г. – 36.

Увеличилось число пролеченных больных и возросло число пациентов старших возрастных групп. Очевидно, данная группа не охватывается медицинским наблюдением, и больные госпитализируются в экстренном порядке. Необходимо совершенствовать преемственность поликлиник и стационара, улучшить координационную работу региональных терапевтических служб, улучшить профилактическую помощь на основе изучения факторов риска терапевтических заболеваний, разработать эффективные профилактические мероприятия. Проблеме профилактики не уделяется должного внимания. Любое заболевания легче предупредить, чем его лечить.

Внедрение в практическое здравоохранение современных медицинских технологий при тесном сотрудничестве врачей практического здравоохранения, солидарной ответственности врачей и больных, позволит добиться коренного улучшения состояния здоровья населения. Решение данных проблем в ближайшее время позволит построить эффективную терапевтическую службу, отвечающую большинству запросов населения.

УДК 613.6:549.252[-084

На основе экстракта серпухи венценосной в АО НПЦ «Фитохимия» г. Караганды создан лекарственный препарат «Экдифит», обладающий анаболическим, адаптогенным, тонизирующим действием /3/.

Цель: изучить эффективность препарата «Экдифит» с адаптогенной, тонизирующей и анаболической активностью в комплексной терапии у рабочих с хронической свинцовой интоксикацией.

Материал и методы. В исследование вошли 50 рабочих свинцового производства, находящихся на стационарном лечении в отделении профпатологии Южноказахстанского филиала НЦГТ и ПЗ МЗ РК, в связи с профессиональной патологией – производственной свинцовой интоксикацией легкой и средней степени. Основную группу исследования составили 25 пациентов с клиникой свинцовой интоксикации, которые наряду с базисной терапией получали испытуемый препарат – «Экдифит» в дозе 1 т 2 раза в день в течение месяца. Возраст рабочих колеблется от 41 до 63 лет, средний возраст составил 54,3± 1,14 л, стаж работы – от 16 до 28 лет, средний стаж в основном производстве – 24,5±1,35 лет Все рабочие основной группы были проинформированы о клиническом испытании препарата «Экдифит», и было получено их согласие в виде заверенной ими формы информационного согласия.

Таблица 1 - Оценка эффективности терапии I и II групп рабочих по объективному статусу.

Признаки	Основная группа				РI до и после лечения	Контрольная группа				РII до, после лечения
	До лечения		После лечения			До лечения		После лечения
	абс	%	абс	%		абс	%	абс	%
САД	142,5±2,39	27* (54%)	129,1±1,49	11* (22%)	Р<0,001	145,6± 2,21	27* (54%)	132,1± 1,8	13* (26%)	Р<0,001
ДАД	87,4± 1,34	30* (60%)	81,4± 1,03	14* (28)	Р<0,001	88,7± 1,18	31 (62%)	84,3± 1,13	17 (34%)	Р<0,01
ЧСС	75,3± 2,8	18** (36%)	73,2± 3,1	8** (16%)	Р-	76,1± 1,8	16* (32%)	74,3± 2,8	7 (14%)	Р-
Нарушение ритма	18	36± 7,07	8	16±5,1	Р<0,001	16	32±6,5	7	14±4,9	Р<0,01
Неустойчивость в позе Ромберга	19	3,8±6,8	3	6,0±3,3	Р<0,05	22	44±7,0	8	18±5,1	Р<0,05
Увеличение печени	15	30±6,4	4	8,0± 3,6	Р<0,01	17	34±6,7	6	12±4,5	Р<0,05
Периферические отеки	8	16	-	-		9	18±5,4	2	4,0±2,7	Р<0,05
Вес	74,46± 0,33		75,39± 0,32		Р<0,05	72,75± 0,45		72,91±0,43		Р-

Примечание: * - частота встречаемости артериальной гипертонии

** - частота встречаемости нарушений ритма.

Результаты исследования. В основной группе (25 пациентов) испытуемые получали дополнительно к базисной терапии препарат «Экдифит» в дозе 1 т 2 раза в день после еды утром и вечером в течение 4 недель. Стационарное лечение пациентам проводилось в плановом порядке согласно программе реабилитации рабочих, состоящих на диспансерном учете в связи с производственной свинцовой интоксикацией I –II степени. Контрольная группа (25 рабочих) принимали базисную терапию, включавшую детоксиканты, витамины гр. В, С, НПВС, сосудистые, антигипертензивные, церебро- и гепатопротекторы, без приема препарата «Экдифит».

Эффективность проведенной терапии в сочетании с препаратом «Экдифит» в основной группе была достоверно выше (Р<0,05 – 0,01) по основным признакам нарушения ЦНС, вегетативной, периферической нервной системы, а также психостатуса пациентов. В результате лечения у рабочих основной группы субъективные симптомы свинцовой интоксикации исчезли у 43 (86%), у остальных значительно уменьшились; в контрольной группе этот показатель составил 18 (72%). Как видно из таблицы №1, гемодинамические характеристики у рабочих I и II групп на фоне проводимой терапии имели положительную динамику: отмечено достоверное снижение уровней систолического АД (САД) и диастолического АД (ДАД).

Значительно снизилось число рабочих с повышенным уровнем АД: в I группе из 27 (54%) рабочих с АГ после проведенной терапии целевой уровень АД был достигнут у 16 (32%), во II группе, контрольной соответственно: 27 (54%) и 14 (28%). Вместе с тем в группе рабочих, принимавших дополнительно препарат «Экдифит», снижение уровня ДАД было более значительным (Р<0,001). На фоне проводимой терапии частота нарушений ритма значительно снизилась как в основной, так и контрольной группах (Р<0,05). Среди нарушений ритма наиболее часто встречалась синусовая аритмия (у 22%).

Неустойчивость в позе Ромберга – показатель вегетативной дисфункции на фоне производственной интоксикации, имела место в основной группе у 19(38%) и у 22 (44%) рабочих контрольной группы. В результате проведенной терапии в I группе исследуемых, принимавших препарат «Экдифит», частота встречаемости этого симптома достоверно была ниже (Р<0,05), чем в группе контроля, получавших только базисную терапию.

Периферические отеки на нижних конечностях в виде пастозности голеней, стоп как признак сердечной недостаточности у рабочих основной группа полностью исчезли, в контрольной группе они исчезли у 7 из 9 пациентов, у 2 из них они снизились.

Показатель массы тела пациентов имел положительную динамику у рабочих I группы, принимавших дополнительно препарат «Экдифит». У рабочих основной группы за наблюдаемый период масса тела увеличилась у 29 (58%), в контрольной группе изменение веса тела не наблюдалось. При этом среди рабочих, принимавших препарат «Экдифит» у 24 (82,7%) прибавление веса составила 1 кг, у 4 (13,7%) – 1,5 кг и у 2 (6,9%) – 0,5 кг.

В ходе клинического испытания у рабочих проводилось исследование гемограммы до и после приема исследуемого препарата, результаты которого представлены в таблице 2.

Среди рабочих I группы у 13 (26%) отмечались признаки анемии со снижением уровня гемоглобина ниже 130 мг %, среднее значения этого показателя до лечения составило 132,48±1,12, а после проведенной терапии в сочетании с препаратом «Экдифит» его уровень достоверно повысился до 139,16±0,9 мг% (Р<0,001). В этой группе пациентов количество рабочих с анемией снизилось до 4 (8%). В контрольной группе, как видно из таблицы, исходный уровень гемоглобина составил 133,45±0,96 мг%, после проведенной базисной терапии его уровень повысился до 137,52±1,02 мг% (Р<0,05), также как и количество эритроцитов.

Кроме этого, в основной группе на фоне проведенной терапии в сочетании с препаратов «Экдифит» количество пациентов со сниженным уровнем общего белка ниже 65 г/л сократилось с 10 (20%) до 4 (8%), в контрольной группе – с 12 (24%) до 9 (18%). Среднее значение данного показателя достоверно повысилось (Р<0,01) у рабочих, принимавших «Экдифит», в группе сравнения уровень общего белка оставался не измененным. В I группе на фоне применения препарата «Экдифит» у 4 (8%) пациентов наблюдали повышение уровня креатинина, сохранившееся после лечения. В группе контроля повышение данного показателя не отмечалось. Таким образом, данные биохимических исследований указывают на определенную положительную динамику белкового обмена рабочих, принимавших «Экдифит» без существенного неблагоприятного воздействия на функциональное состояние печени.

Таким образом, использование фитопрепарата «Экдифит» в комплексной терапии лиц с хронической производственной интоксикацией способствует улучшению клинической картины общего состояния рабочих, снижению симптоматики, нормализации лабораторных показателей производственной интоксикации. Данные исследования свидетельствуют об эффективности и безопасности применения препарата «Экдифит» в лечении рабочих промышленных производств.

1. 
   Смирнов А.В. Антигипоксанты и актопротекторы: итоги и перспективы // Санкт-Петербург: Изд-во военно-медицинской академии МО РФ, вып.III.-1994-№3.-с.164.
   
2. 
   Кусаинова Д.Д., Карилхан И. Актопротектор «Экдифит» и его фармацевтические показатели. //Фармация Казахстана.-специальный выпуск.-2005.-с.41-42.
   
3. 
   Терешкина Н.Г., Альжанов С.С., Карилхан И. и др. Разработка твердой лекарственной формы на основе Serratula coronata L.//Этапы становления, современное состояние и фундаментальные проблемы развития образования и науки Казахстана: Материалы международной научно-практической конференции.-Караганда, 2003.-с.1.
   
4. 
   Ахрем А.А., Ковчанко Н.В. Экдистероиды: химия и биологическая активность. Минск, 1989.-с.250.
   

Зерттеу нысандары мен әдістері. Бұл жұмыс, Сайрам ауданында 2012 жылы жануарлардан тістеліп, тырналып, сілекейленіп жарақат алған тұрғындар арасында жүргізілді. Жарақат алған 210 адамның құтырма ауруына байланысты алаңдаушылығы, оның алдын алуға бағытталған шаралардың меңгеруі жөнінде анкеталық сұхбат жүргізілді және жарақат алғаннан кейінгі кезеңдегі құтырма ауруына байланысты үрей дәрежесінің ширығуы Спилберг-Ханин бланкілік әдісімен бағаланды. Жүргізілген психофизиологиялық зерттеулер 2 серияда; жарақат алып емдеу-иммундау сызбасы тағайындалғанға дейін және емделіп болғаннан кейінгі аралықты қамтыды. Жарақат алған 2082 адамның медициналық құжаттары; 045/е нысаны «Құтырмаға қарсы көмек алуға келгендер картасы», 063/е нысаны «Профилактикалық егу картасы», 112/е нысаны «Баланың даму тарихы», 026/е нысаны «Баланың медициналық картасы», 025/е нысаны «Амбулаториялық науқастың медициналық картасы», 064/е нысаны «Профилактикалық егулерді есепке алу журналы» сарапталып бағаланды. Зерттеу нәтижесі вариациялық статистика және корреляциялық әдіспен персоналды компьютерде өңделді. Статистикалық дәлділік Стьюдент параметрлік әдістерімен бағаланды.

Зерттеу нәтижелері мен оны талдау. Сайрам ауданы көлемінде құтырма ауруын алдын алу бағытында аудан әкімшілігі, медицина, ветеринариялық және санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау саласымен бірқатар жұмыстар жүргізілуде. Елді мекендерде қаңғыбас ит пен мысықтардың көзін жоюға, 2012 жылы жергілікті бюджет есебінен 4 млн 753 мың теңге бөлініп, жалпы иесіз қаңғыбас 4165 бас, оның ішінде 4157 ит пен 8 мысықтың көзі жойылған. Ал 2013 жылдың жарты жылдығына 2 млн 946 мың теңге бөлініп, 2012 жылдың жарты жылдығымен салыстырғанда 569,5 мың теңгеге, немесе 19,3 пайызға көбейген. 2012 жылдың I тоқсанында 130 бас, ал салыстырмалы түрде 2013 жылдың I тоқсанында 753 бас қаңғыбас иттің көзі жойылған, бұл 623 басқа немесе 5,8 есе атқанын көрсетіп, жалпы аудан көлеміндегі мүдделі ұйымдардың құтырма ауруына деген алаңдатушылығының барын аңғартады.

2012 жылы жануарлардан тістеліп, тырналып, сілекейленіп жарақат алып медициналық көмекке жүгінгендер саны 2082 адам 100 мың тұрғынға шаққандағы көрсеткіш 688,5, оның ішінде 1352 ер азаматтар 64,9 пайыз және 730 әйел азаматтары 35,1 пайызды құрайды. Жас шамасы бойынша, жарақат алған адамдардың саны, барлық топтарда 100 жағдайдан асады (кесте №1). Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалар саны 1015 болып, оның үлес салмағы 48,7 құрайды, ал 14 жасқа дейінгі балалар саны 835 болып, жалпы жарақат алғандардың 40,1 үлесін құрайды. Мектеп жасындағы 6-14 жастағы балалардың жарақат алуы, басқа топтардан қарағанда жоғары болып 583 жағдайды немесе 28,0 үлесін құрайды. Бұл ата-аналар мен ұйым тәрбиешілерінің назарынан тыс қалған балалар мен жасөспірімдердің, жануарлардан жарақат алуы кеңінен орын алатынын аңғартады. Келесі топтарда, басым көпшілігінде жарақат алғандардың 296 жағдайы (үлес салмағы 14,3) 46 жас және оданда жоғарғы жастағы және 259 жағдайы (үлес салмағы 12,4) 18-25 жастағы ересектер арасында орын алады.

2012 жылы адамдардың жарақат алу көзі болған жануарлардың, ветеринариялық бақылау кезеңінің 10 күндігінде өлген және (немесе) өлтірілген 53 жануардың оның ішінде 42 ит, 2 мысық, 3 ірі қара мал, 3 уақ мал 2 жылқы және 1 есектің бас миының сынамалары ветеринариялық зертханада зеттерулері жүргізілген. Зерттеу қорытындысымен оң нәтиже бергені анықталмаған.

Түрлі деңгейде жарақат алып медициналық көмекке жүгінген 2082 адамның 2081 немесе 99,9 пайызына емдеу-иммундау сызбасы бойынша, шартты түрде 1621 адамға (77,9%) және шартсыз түрде 460 адамға (22,1%) ем тағайындалған. Жарақат алған бір адам немесе 0,1 пайыз ем қабылдамай, медицина қызметкерлерінің назарынан тыс қалған. Жарақаттанудың 2 санатымен медициналық көмекке жүгініп антирабикалық вакцина қабылдаған адамдар 1442 үлес салмағы 69,3 құрайды, ал жарақаттанудың 3 санатымен антирабикалық вакцинаға қоса антирабикалық иммуноглобулин қабылдағандар 639 үлес салмағы 30,7 құрайды. Көрсетілген антирабикалық емдеу-иммундау сызбасы бойынша шартты түрде қажетті, антирабикалық вакцинаның 3 екпесін қабылдаған адамдар 1340 үлес салмағы 64,4 құрайды, ал 281 адам оның ішінде «0 күні» бір екпені қабылдап қойғаны 81 адам, «0-3 күні» екі екпені қабылдап қойған 200 адам орын алған (кесте №2). Бұл емдеуді қабылдаған 2081 адамның 13,5 пайызын құрайды және жүргізілген зерттеулердегі 15,7 пайыз ауруға деген немқұрайлылығымен үйлеседі. Бұл жағдай құтырма ауруының инкубациялық кезеңі 12 күннен 1 жылға дейін созылатынын ескерсек, құрытма ауруына деген алаңдатушылық күшейе түседі.

2012 жылы жарақаттанудың 3 санатымен құтырма аурушаңдығына қарсы антирабикалық вакцинамен қоса тазартылған гетерологиялық антирабикалық қан сарысуы –ЭКВИРАБ қабылдаған 639 адамның 316 адамына препараттың қажетті дозасынан, 1,6±0,5 мл немесе 320±0,4 ХБ (халықаралық бірлік) құтырма вирусына қарсы антидене кем енгізілген, бұл 56,5 пайызды құрайды. Бұл жағдай 2012 жылдың I жартыжылдығында, дәрігер хирург, травматологтардың және аурухананың науқастарды қабылдау бөлімінде қызмет атқарған басқада сала мамандарының, антирабикалық көмек көрсету стандарттарын жетік меңгермегенінен орын алған. Жалпы 2082 медициналық көмекке жүгінгендердің 15 адамы 0,7 пайызы, аурудың клиникалық белгілерімен инфекциялық бөлімде стационарлық ем қабылдаған. Клиникалық диагнозы расталған және өлім-жетіммен ұштасқан 1 науқас, бұл медициналық көмекке жүгінгендердің 0,05 пайызын және стационарлық ем қабылдағандардың 6,6 пайызын құрайды.

Науқасқа емдеу-иммундау сызбасы бойынша көмек көрсеткен дәрігер Ю. Ғ., науқастың 18 кг дене салмағына қажетті 1:1000 мөлшердегі тазартылған гетерологиялық антирабикалық қан сарысуының (ЭКВИРАБ) 3,6 мл немесе 720 ХБ құтырма вирусына қарсы антидене жарақат орнына енгізілмей, нәтижесінде емдеуге қажетті 0,8 мл немесе 160 ХБ құтырма вирусына қарсы антидене енгізілмей қалған. Бұл жағдай науқастың ағзасында құтырмаға қарсы қысқа мерзімді, енжар иммунитетті қажетті деңгейде қалыптастырмағанын аңғартады.

Жүргізілген психофизиологиялық зерттеулерде, жарақат алып алғашқы медициналық көмекке жүгінген жас шамадағы барлық топтар арасында ағза реактивті үрейі (36,3±2,49 балл) мен жеке тұлғалық үрей 39,7±0,67 көрсеткішті құрады. Вакцинациялаудың «7, 14 күніне», яғни 3, 4 екпеден кейінгі кезеңде ағза реактивті үрейі мен жеке тұлғалық үрей көрсеткіштерінің төмендеу тенденциясы аңғарылады. Реактивті үрей фондық мәні 36,3±2,49 балл болса, емделуден кейін 35,1±2,53 балл құрап, 3,3 пайызға төмендеді. Ал, жеке тұлғалық үрей емделуден кейін статистикалық нақтылықпен (р<0,05) 35,0±0,87 балға түсіп 11,8 пайызға төмендеді. Бұл орайда, антирабикалық көмек көрсететін емдеу-профилактикалық мекемелерінің психолог маманының, жануарлардан жарақат алып, алғашқы медициналық көмекке жүгінген әр бір адаммен жұмыс жасауы, олардың құтырма ауруына және емнің нәтижесіне байланысты жүйке-психикасының оңтайлануына әкеледі және тағайындалған емнің толық курсын дер кезінде қабылдап ағза белсенді иммунитетінің қалыптасуына ықпал етеді. Бұл жағдай балалар мен жасөспірімдер арасында өз нәтижесін берері сөзсіз.

Қорытынды. Зерттеулеріміздің нәтижесінде, аудан көлемінде жүргізіліп жатқан құтырма ауруын алдын алу бағытындағы іс-шараларды бір қатар жетілдіруді қажет етеді. Олар, антирабикалық көмек көрсететін мамандардың құтырма ауруына қарсы емдеу-иммундау сызбасы бойынша ем тағайындау жөнінде алғашқы және жыл аралық білімін жетілдіруді жүргізу, жарақат алған адамдардың алғашқы медициналық көмекке жүгінген мерзімінен бастап психолог маманының көмегімен қамтуды көздейді. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде, Сайрам ауданы бойынша «Аса қауіпті инфекциялық аурулардың алдын алу бойынша санитариялық-эпидемияға қарсы (профилактикалық) іс-шаралар 2013 жыл жопарына» толықтырулар мен өзгертулер енгізілді. Жоғарғы және орта медициналық білімі бар мамандарға, медициналық оқыту ұйымдарының студенттеріне арналған «Құтырма, сіреспе ауруларын емдеу және алдын алу» жөніндегі оқу-әдістемелік құрал дайындалды.