Оқу жылы І. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясы. Негізгі тақырыптары мен өзекті идеялары
жүктеу/скачать 1.63 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «кешірім-кешірімсіздік»
- С. Мұратбековтың «Ұлтуған» әңгімесінің поэтикасы
- «Адамның адамгершілік қасиетін жырлап өтсем деймін»
| «Білмеу-тану» хронотопы. Ол хронотоптың барлық түрлерін қамтиды, бірақ бәрібір кейіпкердің мінезі мен мінез-құлқы ерекше орын алады. Мінез-құлқы арқылы кейіпкерді танып, оның ішкі жан дүниесінің сырын түсіне бастайсың. Сөйтіп, романда Әмірші жорықтан оралған соң нағыз шебердің қолымен салынған ғажайып мұнараны көріп, оған жоғары баға береді. Осы жорықтан кейін Әмірші айналасындағы әлемді және адамдарды жаңаша қабылдайды, өмір қайта ойланады. Мұнараны (мұнараны) өмірімен салыстырып, ізденіс арқылы уақыт пен кеңістік біртұтас деген қорытындыға келеді. Жаппардың қожайынына деген махаббаты – арман, азап, одан артық емес, ол екеуінің ешқашан бірге бола алмайтынын түсінеді.
Хронотоп «кешірім-кешірімсіздік». Ол әдебиеттегі барлық шығармалардың негізі. Онда кеңістік емес, уақыт ерекше маңызды орын алады. Кекілбаевтың романындағы оқиғалардың бәрі «Кешіру немесе кешірмеу» негізінде өрбиді. Екі кейіпкердің де мінезі, жасы, іс-әрекеті қарама-қарсы. Әмірші Жаппарды қатыгездікпен жазалап, көзін ойып, тілін кесіп тастайды, бірақ мәңгілік құрылыс, махаббат символы мұнараны бұза алмайды. Жасырын ішкі тартыспен өткен уақыттың бәрі сүйіктісін қайтару бақытына ие болмайтынын, Жаппарды босқа аяусыз жазалағанын түсінді, бірақ өзін ұстай алмады. Роман осылай қайғылы аяқталады. Автор оқырманды жазықсыз адамды жазалауға болмайды деген ойға жетелейді С. Мұратбековтың «Ұлтуған» әңгімесінің поэтикасы Поэтиканың мақсаты – шығарма құндылығынан эстетикалық әсерленуді қалыптастыруға қатысатын текстегі элементтерді айқындап және оны жүйелеу. 1960 -80 жылдардағы қазақ әңгімелерінің негізгі тақырыптары соғыстан кейінгі қазақ өмірі, өнер адамдарының тағдыры, туған жер, әйел-ана бағытында өрбіді. Шығарма психологиялық-лиризммен жазылған. Әңгімеде қартайған әке-шешесіне қарайлап отырып қалған жалғыз қыздың үйлі-баранды Майдан деген еркекпен көңіл қосуы туралы айтылады. Бірақ шығарма шешімі Ұлтуған бойындағы ар-ұят пен адамгершілік сезімнің жеңіп, өз қателігінен болған салдарды көріп, ауылдан көшіп кетуімен аяқталады. С.Мұратбеков бір сұқбатында «Адамның адамгершілік қасиетін жырлап өтсем деймін» деген болатын. Шығармада қарапайым ауыл адамдарының өмірі айтылады. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|