Оқу жұмыс бағдарламаның титулдық парағы

Оқу жұмыс бағдарламаның титулдық парағы

Форма ПМУ ҰС Н 7.18.3/30

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Механика және мұнайгаз ісі» кафедрасы

Кафедра меңгерушісі

_________ А.Х.Мустафин

“___”________2010 ж.

Жалпы гидравлика пәнінен

Құрастырушы: т.ғ.к., прфессор В.В.Рындин

Қазақшаға аударған аға оқытушы Г.Е. Ибрагимова

Павлодар

1 Дәрістер оқу үшін методикалық нұсқаулар

Дәрістердің мазмұны осы курстың оқу жұмыс бағдарламасына сәйкес болуға тиіс. Ұғуға не жаттаға күрделі сұрақтар тепе-тең жалпы курс бойынша бөлінеді. Жақсы сәйкес әдебиет болса оқытушыға сол ретінде тақырыптарды түсындіруге лайық, себебі талапкерлерге ыңғайлы сол әдебиеттердең қосымша білім алуға, сабақта айтылған тақырып бойынша.

Оқу нәтижесінде студенттің алдына қойылған талптарды ең бірінші сабақта бірден белгілеп алуға тиіс, ағымдағы үлгерімді бақылау шараларының календарлық графигімен, бақылау, межелік нысандарымен, өту балдарымен.

Бір тақырыптың материалын бір сабақта беруге тырмысуға қажет. Егер тақырып бір неше сабаққа бөлінген болса, сонда дәрістің алдында студенттерге өткен сабақты қысқаша естеріне салу керек. Шет ел ғалымдарының аты-жөндерін және жаңа терминдерді тақтаға жазып отыру керек.

Студенттің назар аударып отырғанын тексеріп білу үшін материалді түсіндіру үстінде жеңіл не бұрыннан білетін сұрақтардың жауабын сабақ бойынша сұрап отыру керек. Сол кезде студент тақтаға көп назар аударады және тақырыпты жақсы ұғады.

Өткен пәндерді оқу барысындағы алынатын анықтамалардың , терминдардың ұғунуын тексеріп отырған жөн.

Белгілі бір түсініктерді оқу процессінде тәжірибе сабақтарын өткізу кезінде кездесетін лабораториялық және курстық жұмыстар менен студенттердің басқа курстарда оқылатын түсініктемелерімен ара байланыс проблемаларын желілеп отырған жөн.

2 Жалпы гидравлика пәні бойынша дәрістердің тезистері

Теоретикалық дәріс курсының басты мақсаты сол берілген дәріс сабақтарының жиынтығы студенттерде оқылып жатқан пән жайлы жүйелі түсінік; теоретикалық білім; болашақ мамандарға гидравликалық есептердің тәсілдерін, дәрежелерін, есеп нормаларын ұғыну және қабылдау түсініктерін калыптастыру.

Пәннің бар мазмұны логикалық аяқталған матераилды қамтитын жеке тақырыптар мен бөлімдерге бөлінген.

Дәріс сабақтарына дайындалу кезінде қолданалынған оқулықтар дәріс сабақтарының соңыңдағы тізімде көрсетілген.

Осы тақырыпқа арнайы Чугаев Р.Р. оқулығындағы 26–32 беттерін Алғысөзді және Кіріспені оқып шығу ұсынылад

Осында ерекше назар аударуы керек:

– абсолюттік пен атмосфералық қысымдарының артық және жеткіліксіз қысымдармен байланысын: , ;

– қысымның өлшемдерінің байланыстарын:

1 ат = 1 кгс/см² = 0,98110⁵ Па = 735,6 мм сын. бағ. = 10 м су бағ.; 1 ат 0,1 МПа;

1 мм су бағ. = 9,81 Па; 1 мм рт. ст = 133,322 Па.

Сұйықтың шығынына ерекше назар аударуы керек:

– көлемді , м³/с; және массалы , кг/с;

– кинематикалық тұтқырлығы мен динамикалық тұтқырлығының байланысына , м²/с, , Па^.с:

– осы шамалар арқылы рейнольдс саның жазылғанын .

Ерекше назар аударуы керек:

– құбыр бойынша стационарлық ағын кезінде шығынның сақталуының теңдеуі және масса сақталу заңын жазылғанын

; егер сығылмайтын сұйық құбырмен аққан кезінде көлем шығындары өзгермегенін (тұтастық, үзілізсіз теңдеуы)

– Бернулли теңдеунің меншікті энергия (арын) арқылы жазылғанына

және қысым арқылыи (мысалы, гидрожетектерды есептегенде және газ ағуын анықтағанда )

мұнда –Кориолис коэффициенті, қимадағы жылдамдықтын бірқалыпсыз тарағанын есепке алады;

Ерекше назар аударуы керек:

– сұйықтын ламинарлық режим ағуы кезінде, құбырдағы тегеуріннің ұзынынан жоғалуы кезінде Пуазейль-Гагендің формуласы жазылғанына

;

– арынның немесе қысымның тегеуріннің жоғалуын Дарси-Вейсбахтың формуласына

мұндағы ұзындық гидравликалық үйкеліс коэффициенті осындай формулалармен анықталады:

– ламинарлық режим кезінде Пуазейль формуласымен

;

– гидравликалық тегіс құбыр ұшін турбуленттік ағын кезінде Блазиус формуласымен

– Рейнольдс саны мен салыстырмалы кедір-бұдырлығына байланысты жағдайда Альтшуль формуласын қолданады

– толық кедір-бұдірлі құбырлардағы ағынды болған кезінде Шифринсон формуласымен анықтайды

мұнда – абсолюттіқ кедір-бұдырлығы.

Жергілікті кедергілер түрі және жергілікті кедергілердегі арынның ысырабын анықтау. Жергілікті кедергілер коэффициентінің сандық мәндерінің мысалдары. Жергілікті кедергіні құбырдың эквиваленттік ұзындығының гидравликалық кедергісі әдісімен анықтау. Бұрғылау процесінде қашауды жуатын сұйық арынының ысырабы.

Мұнда жергілікті жоғалу болған кезінде пайдаланатын формулаларға назар ерекше аудару қажет:

– жергілікті кедергі коэффициенты Вейсбахтын жалпы формуласымен анықталады

– үйкеліс жоғалуын эквиваленттік ұзындығы арқылы Дарси-Вейсбахтын формуласымен анықталады

ламинарлық режим кезінде () төмендегідей болады

– тесіктегі шығын коэффициенті мен және жергілікті кедергісінен яғни тесіктін, сұйық өтетін, қимасының ауданы арқылы

Сұйықтын ағуын есептеуне арналған формулалар:

– идеалды сұйықтың ағуының жылдамдығын есептеуне арналған Торричелли формуласы

;

– тұтқырлы нақты сұйықтын ағуының жылдамдығын есептеуне арналған формуласы

– көлемді шығын

мұнда – жылдамдықтын коэффициенті; – тесіктін шығын коэффициенті;

Осында маңызды келесі формулалар деп саналады:

– тік гидравликалық соққы кезіндегі Жуковский формуласы ():

;

– тік емес гидравликалық соққы кезіндегі қысымның көтеруілі ()

– дүмпу толқынының таралу жылдамдығы

мұнда пен – ысырманы толық жапқан уақыт және гидравликалық соққының фаза уақыты;

Құбырдын сипаттамасы – ол жалпы суммарлы қысымның немесе арынның жоғалуынан көлемді шығын байланасады,

Мұнда ламинарлы режим кезінде;

– гидравликалық тегіс құбыр ұшін турбуленттік ағын кезінде

m – тек турбуленттік режим болған кезінде.

Негізгі:
1 Альтшуль А.Д., Животовский П.С, Иванов Л.П. Гидравлика и аэродинамика. — М.: Стройиздат, 1987. – 410 с.: ил.

2 Тян А.Д. Гидравлика в примерах и задачах. Алма-Ата: Рауан, 1990–208с.:ил.

3 Чугаев Р.Р. Гидравлика: Учебник для вузов. – 4-е изд. – Л.: Энергоиздат. 1982. –672с.:ил.

4. Қадырбаев А.Қ., Қалыбаева Е.М., Қадырбаева А.А. Сұйық және газ механикасы, гидропневможтек. Алматы, Бастау баспасы 2008 ,

5 Е.Нұрекең. Сұйық және газ механикасы. Сорғылар,Алматы, 2005ж.

4 Альтшуль А.Д., Калицун В.И. и др. Примеры расчетов по гидравлике. – М.: Стройиздат, 1976. – 256 с

5 Калицун В.И., Кедров B.C., Ласков Ю.М. Гидравлика, водоснабжение и канализация.– М.: Стройиздат, 2002. – 351 с.: ил.

6 Тугунов П.И., Новоселов В.Ф. Типовые расчеты при проектировании и эксплуатации нефтебаз и нефтепроводов. – М.: Недра, 1981. – 385 с.: ил.

Егер үй тапсырма берілген болса студенттерден оның дұрыс шешімі тексеріленеді.

Әр беріліп жатқан есептер аумағында бүкіл тақырыптың аспектерін қамтылуы тиіс, және оларды әрбір тақырып бойынша күрделене түсуіне байланысты орналастырып отыру керек.

Тәжірибелік сабақтарды фронталды тәсілмен өткізу ұсынылады.

Кейбір тақырыптар бойынша, бірінші, қарапайым есептің шешімі оқытушымен тақтаның алдында орындалады.

Қалған есептер студентермен бірмезгілде және өзара шығарылады, ал оқытушы студенттердің жұмыс орындау барысын тынымсыз қадағалауға алып отыруы тиіс.

Кейбір дұрыс шығарылмаған есептерді студенттер өздері жөндеуі тиіс.

Көптеген тәлімгерлерге тән қателіктер мен ұқыпсыздықтарды тақтаның алдында талқылаған жөн. Ол үшін әр студентке есеп шешу кезінде қол астында дәріс сабақтары мен калькуляторды ұстағандары жөн.

Тәлімгерлердің дайындық деңгейлерінің әртүрлі екенін ескере отырып тақтаға бір мезгілде ең кем дегенде екі есептің шартын жазу керек, сонда дайындығы жоғары деңгейдегі студенттер уақыт созбай бірден екінші есепті шешуге кірісе береді.

Дегенмен алдынғы есептер барлық студенттермен дұрыс шешілгенін тексеріп отыру керек – дәптерде аз да болса толық және дұрыс шешілген есептердің болғаны жақсы.

Егер осы лабораториялық жұмысқа берілгендері үй тапсырма болса онда оқытушы студенттің дайындылығын және оның дұрыстығын тексереді (жұмысқа жіберуы).

Берілген лабораториялық жұмыстарға ұсынылған әдебиеттермен және арнайы методикалық нұсқаулармен дайындалу керек.

Лабораториялық жұмысты жасап және қабылдап эксперименттердің нәтижелерін оқытушы толық тексереді – дайындығын мен дұрыстығын.

Лабораториялық жұмыстарға есеп беру СТП мен ГОСТ талабына сайкес орындалады, олардың мазмұны төменде көрсетілген тізім бойынша лабораториялық жұмыстарға деген тәсілдерге сәйкес келуі керек.

Лаборатороиялық жұмыстарды қорғау әдетте ауызша түрде өтеді. Көбірек кездесетін типтік сұрақтардың тізімі әр лабораториялық жұмысқа белгілі тәсілдерімен келтіріледі, деген мен тек қана сол тізіммен шектеліп қоймау керек.

Егер студент лабораториялық жұмысты бірден қоргай алмаса ол оны өзі талдап, түсініп, дайындалып сонан кейін ғана қорғауы керек.

Лабораториялық жұмыстардын барлығын қорғап болғаннан соң студент дәріс сабақтарынан сынақ тапсыруға рұқсат алады.

Лабораториялық жұмыстарды фронтальды түрде өткізуге болады, дегенмен бұл сәтте лабораториялық жұмыстардың тақырыптары дәріс сабақтарында берілген материалдардан озбау керек.
4 Білімді бақылау үшін тапсырмалар құрастыру тәсілдері
Білім бақылауының белгілі бір түріне тапсырма құрар алдында оқытушы негіз құрауші факторларды анықтауы қажет:

- оқылар пәннің мінездемесі (барынша теориялық, барынша тәжірибелік, есеп шығарумен, лабораториялық сабақтарсыз, сызба мен құрылымдарды оқымай, лабораториялық практикуммен);

- білім бақылауының сипаттамасы (ағымды, шекті, қорытынды, сынақ, емтихан ж.б.).

Ағымды бақылауды студенттердің үлгерім аттестациясы үшін деканаттың жазба түрдегі белгілеген уақытында өткізген дұрыс.

Әдетте бақылау жұмысын өткізу бір академиялық жұпта бірнеше есептерді шығару болып табылады.

Бақылау жұмысының нәтижесінде аттестацияға есептелетін баға қойылады. Мұндай бақылаудың оралымдығы айына бір рет.

Сынақ ауызша, жазбаша және компьютерлік тесттеу түрінде өткізіледі. Соңғы сынақ тексеруді жеделдетеді, дегенмен ол компьютерлердің санының жеткілікті болуын және сынақ өткізу үшін берілген уақыттың кез келген мезгілінде оларды пайдалануға мүмкіндік болуын талап етеді.

Дифференциалы сынақты жазбаша өткізген дұрыс.

Құрамында есептеу жұмыстары өте көп ауызша пәндерден емтихан алу үшін билетке екі ауызша сұрақ пен екі тәжірибелі есебі бар жазбаша білім бақылау сұрақтарын қосқан жөн.

Нәтижені төрт сұрақтың екеуіне дұрыс жауап берген жағдайда “қанағаттандырарлық” деген баллмен бағалаған жөн.

Тесттік түрде емтихан алу үшін әр варианттағы тесттік сұрақтардың сандары және варианттар сандарын және де қарапайым және күрделі сұрақтардың пайыздары мен деңгейлерін анықтап белгілеу керек.

Пән бойынша емтиханның құрама варианты да болуы мүмкін, ол кезде тесттік вариант билетпен тапсырылатын емтиханға жіберілуге рұқсат есебінде есептеледі.