Жылулықты өлшеуіш түрлендіргіштер

(6.1) теңдеу қоршаған ортамен жылу алмасуда қатысатын 
жылудың өзгермейтін мөлшері кезінде түрлендіргіштің жылулық 
мөлшері тек токтың жылулық əсерімен ғана анықталатын болады. 
Осы қасиет пайдаланылатын түрлендіргіштерге термобулар мен 
терморезисторлар (термисторлар) жатады. 
Термобулар. Термобулардың əсері термоэлектрлік əсерге 
негізделген. Оның маңыздылығы, екі əртекті металлдарды немесе 
жартылай өткізгіштерді жалғау кезінде металлдар мен жартылай 
өткізгіштердің түрі мен жалғау орнының температурасына тəуелді 
термоЭҚК туындайды. Бос ұштарға 2 қатынасы бойынша жалғау 
орындарында 1 (6.13-сурет) температура өзгерген кезде - 2 оларды 
арасында термоЭҚК пайда болады, оның мəні жалғау орындарының 
Т
1
мен бос ұштарының Т
2
температуралардың айырмасымен 
анықталады: 
Е
Т
= α
Т
 (T
1
- Т
2
), 
мұнда α
т
— материалдардың температуралық коэффициенті. 
Термобумен тарқатылатын термоЭҚК мəні жалғанған жəне бос 
ұштардың температуарасының айырмашылығына ғана емес, 
сонымен қатар материалдардың қасиеттеріне де байланысты 
болғандықтан, түрлендіргіштерді дайындау кезінде бірінен 
басқасына қатынасы бойынша үлкен термоЭҚК ие металлдарды 
немесе жартылай өткізгіштерді үйлестіру қажет. Түрленетін 
температура диапазонына байланысты термобуларды мыстан жəне 
константаннан (270 °С дейінгі температуралар үшін), платинородий 
мен платина үшін (1 300 °С дейін), платинородий мен платинродий 
үшін (1 800°С дейін), вольфрам мен рений ( 2 500 °С дейін) жəне 
т.б. дайындайды. 
Термобулармен жетілдірілетін термоЭҚК өлшеу үші магнитті 
электрлік 
милливольтметрлерді 
немесе 
тұрақты 
ток 
компенсаторларын қолданады. Оларды термобудың бос ұштарына 
қосады. Нөлге тең олардың бос ұштарының температурасында 
термобулары бар сұлбалар сатыланады. 
Термобуларды пайдалану кезінде температураны өлшеу 
қателіктері негізінен термоЭҚК температураға сызықтық емес 
тəуелділігі, термоубдың бос ұштарының температурасының 
өзгеруімен 
6.13-сурет Термобудың принципиалдық 
сұлбасы: 
1 - жалғау орыны; 2-2 -бос ұштары 
111 

 жəне 
паразиттік 
ЭҚК 
туындауы 
салдарынан 
туындайды. 
Термобу 
сипаттамасының сызықтық еместігінің 
əсерін азайту үшін өлшегіш тізбекке 
қосылатын 
əртүрлі 
түзетуші 
элементтерді пайдаланады. 
Термобулардың 
бос ұштарының 
температурасының 
тұрақсыздығын 
азайтудың əдістерінің бірі - түзетудің 
автоматтық енгізу. Мысал ретінде 6.14-
суретте 
оның 
бос 
ұштарының 
температурасының тұрақсыздығын өтеу 
үшін 
термобуды 
қосу 
сұлбасы 
келтірілген.
Термобулардың бос ұштарының температурасын өзгерткен кзеде 
тұрақты ток көпірінің тепе теңдігі бұзылады, олардың иықтарының 
бірінше термиялық тəуелді кедергісі бар RK резисторы 
(терморезистор) қосылған. Көпірдің өлшеуіштік диагоналында 
туындайтын кернеу терморезистордың кедергісін өзгерткен кезде 
термобулардың бос ұштарының температурасының өзгеруімен 
негізделген термоЭҚК сол бөлігін өтейді. Көпірдің термиялық 
тұрақтылығы қаншалықты жоғары болса, термиялық өтеу əсері 
соншалықты үлкен болады. Ол үшін көпірдің үш иығына кедергінің 
температуралық өзгеруі аз резисторларды қосады (көбінесе оларды 
дайындау үшін манганин қолданылады), ал терморезисторды 
термобудың бос ұштарының температурасының əрекет ету 
аймағында орналастырады. 
Термобудың көмегімен температураны өлшеу қателігі əдетте 
бірнеше пайыздан артпайды. Термобулары бар сұлбалардың 
инерциялығы бірнеше минутқа жетеді. 

жүктеу/скачать 4.38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: