Электрлік айланатын жүйелер Уақыт бойынша тұрақты
электрлік айналмалы жүйелердің типтік үлгісі ретінде тұрақты
жиіліктің айнымалы кернеуінен жұмыс істейтін синхронды
қозғалтқыштар қызмет атқарады. Синхронды қозғалтқыштар
коммутациялық релелер мен электр сағаттарының кеңінен таралған
үлгілік шамалар болып табылады.
7.3.2.
Тербелмелі жүйесі бар уақыт шамалары
Уақыт шамалары (7.1-сурет) екі топқа бөлінеді: тербелмелі
жүйесі бар жəне тербелмелі жүйесі жоқ.
Мезаникалық тербелмелі жүйелер. Механикалық тербелістер
тепе-теңдік күйіне ие энергия жинақтаушысы бар (маятник,
серіппе) жүйелер көмегімен жүзеге асырылады. Мысалы, маятникті
өшіргенде, оны тепе-теңдік күйіне айналдыратын күштер пайда
болады.
Маятникті тербелмелі жүйелерде (7.2, а-сурет) ауытқудың
шағын бұрыштарындағы ф тербеліс кезеңі
мүнда I
A
— оське қатысты инерция моменті; m — маятник салмағы;
g — еркін құлау үдеуі; l — ось пен маятниктің ауырлық ортасы
арасындағы қашықтық.
Спиральдық серіппе мен элемент салмағынан тұратын
айнымалы тербелмелі жүйе (7.2, б-сурет) тербелу кезеңіне ие.
мұнда I — салмақ инерциясының моменті; с — спиральдық серіппе
моменті.
Электрлік тербелмелі жүйелер. LC тербелмелі жүйесі
электрлік тербелістер қозатын катушка мен конденсатордан тұрады
(7.2, в-сурет). Конденсатор зарядталған кезде тербелмелі контур
энергияны алады, ол конденсатордың электрлік нөл энергиясынан
катушканың магниттік өрісінің энергиясына жəне керісінше
түрленеді. Тербеліс кезеңі Т мынадай анықталады
,
2
1
/
2
L
R
LC
T
,
2
mgl
I
T
A
,
/
2
c
I
T
,
/
2
c
I
T
119
7.1-сурет Уақыт шамалары
|
