Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 5.26 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.2. ЭЛЕКТР ТОҒЫ. ЭЛЕКТР ТОҒЫНЫҢ БАҒЫТЫ МЕН КҮШІ
| 1.1 -сурет.
Электр тізбегінің ең қарапайым схемасы 1.2 -сурет. Көп контурлы электр тізбегінің схемасы жылыту жəне жарықтандыру аспаптары, электролиздік қондырғылар болып табылады. Барлық электр қабылдағыштар электрлік параметрлерімен сипатталады. Олардың ішінде негізгілері кернеу мен қуат болып табылады. Электр қабылдағыш дұрыс жұмыс істеу үшін оның қысқыштарында номиналды кернеуді сақтау керек. Әр түрлі элементтердің кез келген санынан тұратын электр тізбегінің жұмысын есептеу жəне талдау үшін, бұл тізбекті графикалық түрде ұсыну ыңғайлы. ЭҚК көзінен Е жəне R кедергісі бар резистордан тұратын ең қарапайым электр тізбегінің схемасы (1.1-суретте) көрсетілген. Бойымен бірдей тоқ өтетін электр тізбегінің бөлігі тармақ деп аталады. Электр тізбегінің тармақтары қосылған жер түйін деп аталады. Электр схемаларында түйін нүктемен белгіленеді (1.2- сурет). Бірнеше тармақтан өтетін кез келген тұйық жол электр тізбегінің контуры деп аталады. Ең қарапайым электр тізбегінің бір контурлы схемасы бар (1.1-суретті қараңыз), күрделі электр тізбектерінің бірнеше контуры бар (1.2-суретті қараңыз). 1.2. ЭЛЕКТР ТОҒЫ. ЭЛЕКТР ТОҒЫНЫҢ БАҒЫТЫ МЕН КҮШІ Өткізгіште электр өрісін ұстап тұру үшін оған электр энергиясының көзін қосу керек. Өрістің күштерінің əсерінен өткізгіштің электр зарядталған бөлшектері өрістің кернеулік сызықтары бойымен реттеліп қозғала бастайды. 8 Бос зарядталған бөлшектердің электр өрісінің əсерінен бағытталған қозғалысы электр өтімділік тоғы деп аталады. Әдетте электр тоғы оң зарядталған бөлшектердің қозғалысымен бағыттас, яғни электрондардың немесе теріс иондардың қозғалысына қарама-қарсы деп есептеледі. Электр тоғының қарқындылығы электр тоғының күші (немесе тоқ) деп аталатын физикалық шамамен бағаланады. Қандай да өткізгіштегі тоқ күші өткізгіштің көлденең қимасы арқылы уақыт бірлігі ішінде өтетін зарядқа тең. Егер Q — өткізгіш қимасынан t уақыт ішінде өткен заряд болса, онда тұрақты тоқ күші I= Q/t. Тұрақты тоқ электролиз кезінде кеңінен қолданылады. (гальванопластика — оңай ажырайтын дəл металл көшірмелерді алу), қала көлігінде (электропоездар, трамвайлар, троллейбустар), жарықтандырғыш аспаптарда, автоматика, байланыс құрылғыларында, өнеркəсіптік электроника жəне есептегіш техника. СИ жүйесінде заряд кулонмен (Кл), уақыт — секундпен (с), тоқ күші — ампермен (А) белгіленеді. Тоқтың ірілеу бірлігі килоампер (1 кА = 10 3 А), ал ұсақ бірлігі — миллиампер (1 мА = = 10 -3 А) мен микроампер (1 мкА = 10 -6 А) болып табылады. Практикада ондаған килоамперден микроампер үлестеріне дейінгі тоқтар кездеседі. Ең таралған қыздыру шамдарының тоғы - 0,2…1,0 А, электр плитканың тоғы – 3…5 А, қуаты орташа электр қозғалтқыштардың тоғы – 5…25 А. жүктеу/скачать 5.26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|