Осциллографта ұңғылар түрлері

Егер де ұңғылау қысымы Х қабылдамайтын пластиналар қатарына 
және осциллографтың Y түтігіне біруақытта жатқызылған болса, онда 
ұңғының атауы оның формасы бойынша беріледі, мысалы, айналмалы 
немесе эллиптикалық.
Көбінесе ұңғы генераторының ара тәріздес қысымымен и
ұ
жасалынатын сызықты ұңғы кеңінен қолданылады. Осциллографтың 
жұмыстың әртүрлі режимін қамтамасыз ету мақсатында ұңғының 
бірнеше түрі қолданылады. Солардың кейбірін қарастырайық. 
Автоауытқу ұңғысы ұңғы генераторының кіре берісінде қосу 
сигналының жоқ болуы кезінде кезеңмен қосылып тұратын ұңғыны 
сипаттайды.
Күтуші ұңғыны тек қосу сигналының көмегімен ұңғының 
генераторы қосылған кездегіні атайды. 
Бірреттік ұңғы –келесі қадамымен тоқтатылатын тек бір рет ұңғы 
генераторы көмегімен іске қосылатын ұңғыны атайды.
Горизонтальді қабылдамайтын пластинаны беру кезінде ара 
тәріздес (13.2-сурет) қысым U
x
, фокусталған электронды сәуле осы 
қысымның әсерінен Т
оң
интервалы бойынша солдан оңға қарай (0,1,2
нүктелер – сәуленің түзу жүрісінің ұзақтығы) және Т
қайт
интервалында 
оңнан солға қарай (2,3 – сәуленің қайтар жүрісінің ұзақтығы) орын 
ауыстырады. Алайда сәуленің қозғалыс жыдамдығы қайтар жолындағы 
бағыт түзу бағытпен салыстырғанда біраз көбірек (әдетте, мұндайда 
сәуле өшеді) болып келеді.
Осциллографтың ТЭС (Х пластина) 
горизонтальді 
қабылдамайтын 
пластинасына беретін ұңғы қысымының 
көмегімен экранда Y пластинасынан 
келетін және уақыт аралығында өзгеріп 
отыратын, яғни уақыт бойынша ауысып 
отыратын 
зерттелетін 
сигналды 
бақылауға болады. 
Автоауытқу 
ұңғысы 
кезеңді 
сигналдарды 
зерттеу 
үшін 
қолданылады, сонымен қатар кішігірм 
бұрғыламалық 
импульсивті 
сигналдарды 
да 
зерттеуге 
пайдаланылады.
13.2-сурет. 
Экранның 
горизонтальді осі бойынша уақытша 
масштабты 
құруды 
түсіндіретін 
диаграммасы: 
0,1,2,3 – сәуленің түзу және 
қайтар жүрісінің ұзақтығын көрсететін 
нүктелері. 

13.3-сурет. Автоауытқу ұңғысын қолдану мысалы
: а – схема, б – экранда 
бақылайтын осциллограмма, 1 – ұңғының басы, 2 – ұңғының соңы.
Сондай-ақ, ол ішкі синхрондау кезінде де қолданылады. 13.3-
суретінде автотербелмелі жаймалаудың қолданылу үлгісі көрсетілген. 
13.3, а суретіндегі схемада зерттелетін сигнал U
c
мен жайылмалы 
синхронды кернеу U
p
, ал 13.3, б суретіндегі схемада – экранда 
бақыланатын осциллограмма бейнеленген.
Автотербелмелі жаймалау мерзімді емес сигналдардың сұлбаларын 
толық көрсетпейді, сонымен қатар Q қуыстылығы үлкен, мерзімді 
импульстік сигналдарды бақылау барысында да оның еш пайдасы жоқ 
(бұл импульстің алдыңғы және артқы шептерінің бірігетіндігіне
байланысты). Мұндай жағдайда күтуші жаймалауды қолданған абзал.
Күтуші жаймалаудың әрекет ету принципі мен экранда 
бақыланатын осциллограмманың схемасы 13.4-суретінде көрсетілген. 
Бұл жағдайда жаймалау генераторы U
c
импульстері келіп түскенде 
іске қосылады. Егер де жаймалау ұзақтығы (t
2
— t
x
)-ге тең болып, 
зерттелетін импульстің ұзақтығымен өлшемдес болса, онда оның 
бейнесі экранда
13.4-сурет. Күтуші жаймалаудың әрекет ету принципі:
а  — схема; б — экранда бақыланатын осциллограмма; 1 — жаймалаудың басы; 
2  — жаймалаудың соңы
229 

толық өлшемде көрсетіледі. Сигналдар кескіндерінің осциллограммада 
толыққанды, жақсы көрінуін қамтамасыз ету үшін, күтуші 
жаймалаудың басы U
c
импульсінің шебіне қарай біраз кешеуілдетіледі. 
U
c
сигналының қысқа шебін бақылау үшін оны кідірту жолының 
көмегімен Y каналында уақыт бойынша кідіртеді (13.4, а суретінде ол 
U
c
штрихты импульстері түрінде бейнеленген). Сонымен қатар, мұндай 
жаймалау осциллограммасы 13.4, б суретінде экрандағы штрихты 
сызықпен бейнеленген.  
Бір реттік жаймалау осциллограф экранынан қайталанбайтын 
сигналдарды суретке түсіру кезінде қолданылады. Бұл режимде 
жаймалау генераторы зерттелетін сигнал арқылы тек бір рет іске 
қосылады.
ЭСТ экранында айнала жаймалауды алу барысын қарастырайық. 
Ол үшін Y пластиналарына синусоидалық сигнал беріледі
U
y
 = Usin(ωt) = Usin(2πt/T), 
ал X пластиналарына — формасы бойынша ұқсас, бірақ уақыт 
бойынша ширек периодқа кешеуілдетілген (ф = 90°-дағы фаза 
бойынша) сигнал беріледі
U
x
 = Usin[ω)(t — T/4)] = -Ucos(rat). 
Айнала жаймалау осциллограммасының схемасы 13.5, а суретінде, 
ал осциллограф экранынан көрінетін айнала жаймалаудың түрі —13.5, 
б суретінде көрсетілген. 
U
y
және 
U
x
жаймалау 
кернеулерінің 
әсерінен, 
сәуле 
осциллографтың экранында Т периодына тең уақыт ішінде шеңбер 
жасайды. t = 0 уақыт моментінде сәуленің экрандағы күйі 0 нүктесімен 
белгіленген, ал t
1
моментінде 1 нүктесімен белгіленеді. Егер U
y 
және U
x
сигналдарының амплитудалары тең болмаса, эллипстік жаймалау 
жасалады, яғни
13.5-сурет. Айнала жаймалау осциллограммасы: 
а  — схема; б  — экрандағы бейне; 0, 1, 2 , 3  және 4  — ағымдағы уақыттағы 
осьтегі нүктелер 
230 

экранда эллипс пайда болады. 
Мәселен, U
y
 < U
x 
болғанда, эллипстің үлкен осі 
көлденең бағытта, ал кішісі тігінен 
орналасады.

жүктеу/скачать 6.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: