Тұрақты тоқтың автоматты потенциометрлері

 (х = Е
х
, x
K
 = U
K
, Δx = Δ U = E
x
 — U
K
). Сызба жұмысының қағидасынан 
мынаны алуға болады, толық компенсация кезіндегі мына қатынас 
орын алады
E
x
 = U
K
 
= I
p
R
p
= Ik
n
, 
(
8
.
1
) 
онда I
p
— реохорд арқылы өтетін тоқ; R
p
— тізбекте 
компенсацияланатын кернеудегі U
K
реохорд кедергісі; i — кедергіге 
сәйкес реохорд (көрсеткіш) қосылысын сызықтық жылжыту; R^ к
п
— 
потенциометрадің тепе-теңдік коэффициенті. 
Әлбетте,
(8.2) 
онда R 
р.п
—толық кедергі және реохорд ұзындығы. 
Формулаларды ескере отырып, (8.1) және (8.2), аламыз: 
(8.3) 
(8.4) 
Толық компенсация кезінде құрал шкаласының теңдеуі (8.3) және (8.4) 
формулаларына сай өрнек былай анықталады 
(8.5) 
Автоматты потенциометрлердің негізгі сипаттамасы санына 
олардың кіріс кедергісін жатқызуға болады. Өлшенетін мағынаның
толық компенсациясы жағдайында (мінсіз жағдай) ол шексіздікке тең 
болады. Бөлімдердің шекті сезімталдығының болуы мына қатынасқа 
әкеледі: 
(8.6) 
бұнда R
вхЕ
— кернеуді өлшеуге арналған автоматты құралдың кіріске 
келтірілген кедергісі; R
x
— өлшенетін дабылдың ішкі кедергі көзі; І
нк
—компенсациядан тыс тоқ; U
n
; — шығысқа келтірідген құрал 
сызбасының шекті кернеуі; R
вх
.
ус
— күшейткіштің кіріс кедергісі. 
Автоматты потенциометрлер термобу көмегімен температураны 
өлшеуге қолданылады.
149 

Термобудың термо ЭҚК (сызықтық сипаттама үшін) өлшенетін 
температураның t
x
айырмасына және термобудың бос ұштарына t
0
тепе-
тең: 
Е
т
= S
r
(t
x
- t
0
)> 
(8.7) 
Бұнда Sf — темобу сезімталдығы. 
Бұл жағдайда потенциометрлердің (8.5.) шкала теңдігін мына түрде 
жазамыз:
(8.8) 
Өрнекте көрсетілгендей (8.8.) температураны өлшеу кезінде 
қателіктер көзі мыналар бола алады: а) термобудың t
0
бос ұштары 
температурасының өзгеруі; б) коэффициенттің k
t
тоқ тұрақсыздығы-
р
салдарынан өзгеруі. 
Температураны өлшейтін автоматты потенциометрлердің 
өндірістік үлгіде қолданылатын көпірлік өлшеу сұлбасы (8.13) бұрын 
аталған өлшем дәлдігіне минималды шарттарды қамтамасыз ету 
бойынша бірқатар шаралар қолдануға септігін тигізеді.
8.13-сурет. Температураны өлшеуге арналған автоматты 
потенциометрдің негізгі сызбасы
измерения температуры 
150 

Термобу ТБ термобудың біріктіретін сымдарында тарту әсерін 
азайтушы сүзгіш арқылы құралдың кіріс қысқышына біріктірілген. 
(Лф, Сф — сүзгіш элементтері, Е
т
— термобудың термоЭҚК). Көпірлік 
өлшеу сұлбасы резисторлардан R1—R3, R
k
және реохордтан Л
р п
құралған. Резистор Л
ш
стандарттық мағынаға реохорд кедергісін 
әкелуге арналған (90 Ом). Резистор Л
п
потенциометрді өлшеудің 
шектерін орнату үшін қызмет етеді. Компенсациялық кернеу U
K
көпірлік сұлбаның теңгерім бұзу кернеуі болып табылады. Тепе-теңдік 
кезінде (Е
т
= U
K
) күшейткішке У - кіру дабылы болмайды; 
температураның өзгеруі кезінде термобудың Е
т
термоЭҚК өзгереді, 
нәтижесінде келіспеу ΔU = Е
т
— U
K
дабылы пайда болады, ол 
модулятор көмегімен ауыспалы кернеуге түрлендіріледі және күшейеді 
(М — модулятор, У — ауыспалы крнеу күшейткіші). Конденсатор С
ф
күшейткіштің кіріс құрылғысының таңдау қасиетін жақсарту үшін 
қызмет етеді.
Күшейткіштің U
к
кіріс кернеуі реверсивті қозғалтқыштың Қ орау 
басқармасын қоректендіреді, оның роторы фазаға байланысты ол 
жаққа да бұл жаққа да айналады. Реверсивті қозғалтқыштың қозғалыс 
білігі кинематикалық беріліс көмегімен реохордтың және күймешектің 
қозғалтқышына хабарланады, оған нұсқар-көрсеткіш және тіркеуші 
орган бекітілген.Тепе-теңдік кезінде (Е
т
= U
к
)Қ айналу білігі тоқтайды, 
ал нұсқар –көрсеткіштің күйі шкалаға қатысы бойынша өлшенетін 
температураның сандық мағынасын көрсетеді. 
Өлшеу сызбасының қоректенуі әдетте тұрақты көзден болады.
Құралдың өлшеу сызбасында тоқты өлшеу үшін резистордағы R3 
кернеу үлгілі потенциометр арқылы қайта-қайта өлшеніп отырады 
(құралда оның қосылуы үшін қысқыштар қарастырылады).
Егер І
2
R
3
≠E
N
(E
N
— қалыпты элементтің ЭҚК), онда тоқты реттеуді 
R
ш е к
өзгерте отырып, жүзеге асырады. Жұмыс тоғын орнату І
2
R
3
= E
N
= 
1
,019 В болғанда ғана аяқталған болып есептеледі. Термобудың бос 
ұштары температурасының әсерін жою термобудың бос ұштарынан 
тікелей жақын орналастырылған термотәуелді резистор R
к 
көмегімен 
жүзеге асырылады (кедергі есебі әрі қарай келтірілген).

жүктеу/скачать 6.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: