Тыныс алу және оның жас ерекшеліктері

ТЫНЫС АЛУ Ж
ӘНЕ
ОНЫ
Ң ЖАС
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ОРЫНДАҒАН: Амантай М.

1
2
3
4
ТЫНЫС АЛУ
Тыныс алу жүйесі - ағза мен сыртқы ортаның газ
алмасу процесін қамтамасыз ететін тыныс алу
жолдарының жиынтығы. 
 
ДЕМ АЛҒАНДА АҒЗА МЕН СЫРТҚЫ ОРТА ГАЗДАРМЕН АЛМАСАДЫ,
ІШКЕ ОТТЕГІ КІРІП, СЫРТҚА КӨМІРҚЫШҚЫЛ ГАЗЫ АЙДАЛЫП ТҰРАДЫ. 
КЕУДЕ ҚУЫСЫНДА ОРНАЛАСҚАН ӨКПЕНІҢ АЛЬВЕОЛАРЫНДА (ЛАТ. - ОЙМА ҚУЫС,
НАУА) ЖҮРЕДІ
ТЫНЫС АЛУ КЕЗІНДЕ ӨКПЕНІ АТМОСФЕРМАЛЫҚ АУАМЕН ЖӘНЕ ОДАН ГАЗБЕН
ҚАНЫҚҚАН АУАНЫ ТАСЫМАЛДАУ ТЫНЫС АЛУ ЖОЛДАРЫ АРҚЫЛЫ ЖАСАЛАДЫ.
ДЕМ АЛУ ЖӘНЕ ДЕМ ШЫҒАРУ ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІ АРҚЫЛЫ АҒЗАНЫҢ
БАРЛЫҚ МҮШЕЛЕРІНЕ ӘСЕР ЕТЕДІ.

ТЫНЫС АЛУ Ж
ҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ҚЫЗМЕТІ АДАМНЫҢ ЖАСЫНА,
ЖЫНЫСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ БОЛАДЫ.
Тыныс алу жүйесінің мүшелері қызметтеріне қарай екіге бөлінеді:
1 ауаны сыртқы ортадан ішке және іштен сыртқа қарай қозғайтын тыныс алу
жолдары - мұрын қуысы, көмей, кеңірдек және бронхылар.
2 түскен газдарды алмастыру процессін жүргізетін мүше - өкпе;
Бұл мүшелер орналасулары бойынша жоғарғы және төменгі
тынысалу жолдарына болып бөлінеді:
1 жоғарғы тыныс алу жолдары - мұрын қуысы, жұтқыншақ,
ауызқуысы;
2 төменгі тыныс алу жолдары - көмей, кеңірдек, бронхы.

М
ҰРЫН ҚУЫСЫ
ҚЫЗМЕТІ
Ауа мұрын арқылы екі бөлікті-қалқалы мұрын қуысына
түседі.Әрбір бөлікті-қалқада мұрын қуысының
ішкібетінұлғайтатын үш мұрын қалқаны орналасқан.
Ол эпителийлі қабықпен және көп қан тамырларымен
жабылған. Тамырлармен аққан қан түскен ауаны дене
температурасына дейінжылытады, ал сілемейлі қабық
ауаны ылғалдайды және шаң-тозаңдар мен
микроорганизмдерді тұтып қалады. 
01
Тұтылған микроорганизмдерді лейкоциттер қорытады
(фагоцитоз), қорытудан артылған шаң-тозаңдар эпителий
түктері (кірпікшелер) арқылы сыртқа шығарылады. Мұрын
қуысында жылытылған, ылғалданған және тазартылған ауа
жұтқыншақ арқылы көмейге түседі.
02

ТЫНЫСАЛУ Ж
ҮЙЕСІНІҢ
ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Көмейдің жалғасы кеңірдектің ұзындығы
балаларда - 4см, 10 жаста – 7 см, ересек
адамдарда - 10-12 см
Тыныс алу жиілігі 1 минутта: 1 ж – 44, 5 ж – 26, 15-20
ж – 20, 20-25 ж – 18, 25-30 ж – 16 рет.
Жаңа туған нәрестенің кеудеқуысы конус тәрізді
болады. Сондықтан бала терең дем ала
алмайды. Қабырға сүйектері қиғашталғаннан
кейін терең дем алатын мүмкіндік туады.

ТЫНЫС АЛУДЫ
ДАМЫТУ
Ж
ӘНЕ
ГИГИЕНАЛЫ
Қ
ТАЛАПТАР

Тыныс алу мүшелерінің физиологиялық
көрсеткіштеріне денееңбегі мен спорт
әсер етеді. Өкпенің тіршілік
сыйымдылығы (ӨТС) штангистерде - 4 л.,
футболшыларда - 4, 2 л., боксерлерде - 4,
8 л., қайықшыларда - 5, 5 л.
Тынысалужиілігі спортшыларда
минутына 6-8 рет, ал жаттықпаған
адамдарда - 14-20 рет. Спортпен
шұғылданатын адамдардың тынысы
терең болады. 
Бұл ағзаның үнемді қызмет етуінің
белгісі. Терең дем шығарғанда олардың
сыртқа айдалған ауасының құрамындағы
көмір қышқыл газы 2 есекөп болады.
Мұндай терең дем алу жүрекке "массаж"
жасайды да, оның қоректенуін және
физиологиялық қалпын жақсартады.
Тыныс алу мүшелерін жаттықтыру,
шынықтыру балалар мен жастардың
тыныс мүшелері арқылы пайдаболатын
ауруларға қарсы тұру қабілетін
арттырады.

ӨКПЕНІҢ ТІРШІЛІК
СЫЙЫМДЫЛЫ
ҒЫ (ӨТС).
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы дегеніміз дем алу, қосымшы
және қордағы ауалардың қосындысы. Адам қалыпты
жағдайда демалғанда өкпеге 300-500 мл ауа кіреді. Мұны дем
алу ауасы дейді. Қалыпты жағдайда жайғана дем алған соң,
демді шығармай күшеніп тұрып, тағы да 1,5-2 л ауаны сіміруге
болады. Мұны қосымша ауа дейді. Қалыпты дем шығарудан
кейін дем алмай тұрып тағы да күшеніп дем шығарып 1-1,5 л
ауаны шығаруға болады. Мұны қордағы ауа дейді.

Темекінін түтінінде ете улы зат — никотин бар. Темекі
түтшнің ішінде улы газ, шаң және күйе болады. Күніне
20 тал темекі тартатын адам 90 миллиграмм
шамасында никотин жұтады. Алғашқы рет темекі
тартканда — адам уланады: басы айналады, жүрегі
кағады, құсады, қол-аяғы дірілдейді. Темекі тыныс алу
мүшелерінін бәріне зияндыөсер етеді.
ТЕМЕКІТАРТУДЫ
Ң ТЫНЫСАЛУМҮШЕЛЕРІНЕ ӘСЕРІ
Өкпе обырымен ауырғандардың 97 %-ы темекі
т а р т у ш ы л а р . С е б е б і , т е м е к і н і
ұзақ уакыт
т а р т к а н д ы к т а н , ж а р а п а й д а б о л а д ы .