ПӘн бойынша әдістемелік ұсыныстар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Орталық Азиядағы этносаяси қатынастар шеңберіндегі Казақстан тарихы пәнінен

5В020300 Тарих мамандығының студенттеріне арналған

ПӘН БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

Құрастырушы:

ТАжЭ кафедрасының

аға оқытушысы

Кельдыбеков М.Б.

Павлодар

Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды; әдістемелік ұсыныстарды; әдістемелік нұсқауларды бекіту парағы			Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/41
		БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор _______ Пфейфер Н.Э. 20__ж. «__»_________

Құрастырушы: _________ аға оқытушы Келдібеков М.Б.

Орталық Азиядағы этносаяси қатынастар шеңберіндегі Казақстан тарихы пәні бойынша

5В020300 Тарих мамандығының студенттеріне арналған

әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулар

Кафедраның отырысында ұсынылды

20__ж. «___»______________, №__ хаттама
Кафедра меңгерушісі ____________ Мамытова С.Н. 20__ж. «____» ________
Тарих және құқық ОӘК мақұлданды
20__ж. «___»______________, №____ хаттама

ОӘК төрағасы _______________ Батталов Қ.Қ. 20__ж. «____» ________

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

20__ж. «___»______________ №____ хаттама
1 Пәннің мақсаты: Орталық Азия мен Қазақстан халықтарының этносаяси қарым-қатынасымен, қоғамдық өмірімен, мемлекеттік-саяси құрылыстарымен, әлеуметтік-экономикалық жүйесімен, діни, мәдени, тілдік, этногенездік процестердің тарихымен танысу.

Пәннің міндеті: студенттерді геофафиялық және хронологиялық шегі, терминдердің айқындамасы, саяси жуйелер мен Орталық Азия елдерінің саяси құрылыстардың ерекшеліктері, феодалдық қарым-қатынастар формалары, шаруашылық типтері, халықтардың өмір салттары, этногенездік процестер, мемлекеттердің қалыптасуын көрсету болып табылады.

Студент білуі керек:

- Қазақстанның Орталық Азия елдерімен қрым-қатынастар қалыптасуын;

- Орталық Азиядағы Қазақстанның орны;

- осы аймақтағы басты оқиғалар және маңызды тарихи үрдістерді;

- қазіргі кездегі Орталық Азияның өзара қарым-қатынастар жағдайын.

Студент істей алуы керек

- Қазақстанның Орталық Азия мемлекеттерімен қарым-қатынас қалыптасу кезеңдерін түсініп, талдай білуі;

- әр тарихи кезеңдегі қарым-қатынастың ерекшелігін айыра білу;

- маңызы бар еңбектерді пайдалана білу.

Осы пәнді игеру үшін Қазақстанның ежелгі тарихы, Қазақстанның орта ғасыр тарихы, орта ғасыр тарихы пәндерінің оқу барысындағы алынған білім, икем және дағдыстар қажет.

Пәнді оқу барысындағы білім, икем және дағдыстар Қазақстанның жаңа тарихы, Жаңа және қазіргі заман тарихы пәндерін игеруге қажет.

XVI ғасырдың екінші жартысында Қазан қосылғаннан кейін Ресейдің орта азия хандықтармен байланысы жақсара бастады, сонымен қатар қазақ-орыс қатынастары нығайып, кеңейе түсті. Хақназар хан кезінде Қазақ хандығының Мәскеумен сауда-сауттық және саяси қатынастары орнатылды. Ресей үнемі Қазақ хандығындағы жағдайды бақылап отырды, Орта Азия хандықтармен байланысының жағдайын байқап отырды. 1494-1595 жж. қазақ-орыс келіс-сөздері. Елшіліктермен айырбас. XVII ғасырдағы дипломатиялық қатынас және сауда байланыстары.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2 (4-7), 7(5-7), 14(21)
2-тақырып. Қазақ-өзбек қарым-қатынастары

XVI – XVII ғасырлары қазақтардың шайбанидтармен қарым-қатынасының сипаты. Әскери жанжал, ынтымақтастық кезеңі, неке одақтарын құру. Хақназар ханның Абдалах II ханымен қарым-қатынасы. XVI –XVII ғасырлардың соңында Сырдария маңындағы қалалар үшін қазақтар мен өзбектердің күресі. Шайбанид әулетінің орнына 1598 – 1599 жж. Аштарханид әулетінің келуі. Қазақ билеушілері мен Түркістан және Мәуренахр тұрғындарымен одағын нығайтудағы мұсылман діни қауымының рөлі.

Ұсынылатын әдебиеттер: 3 (4-6), 8(9-12), 16(11-14)
3-тақырып. Қазақ-қырғыз қарым- қатынастары

ХVI-XVII ғғ. қазақ-қырғыз қатынастарының сипаты. Қазақ мемлекеттігінің нығаюы. Қырғыздармен әскери-саяси, сауда-саттық және мәдени қарым-қатынасты белсендіру. XVI-XVII ғғ. саяси жағдай олардың арасындағы байланысты белсендірді. Сонымен қатар XVI ғ. моғол-өзбек одағына қарсы қазақ-қырғыз одағының құрылуы. Қазақ ханы Тақырдың қырғыз Мұхаммедпен қарым-қатынасы. Қазақ хандығының шайбанидтермен күресіне қырғыздардың қатысуы. Қазақ хандығы арасында орын алған өзара қақтығыстарына қырғыздардың қатысуы.

Ұсынылатын әдебиеттер: 5 (17-21), 10(15-23), 19(21-25)
4-тақырып. Қазақ-ойрат қарым-қатынастары

Қазақ және жоңғар халықтарының қатынастары 2-ден аса ғасырды құрайды. Бұл қатынас Орталық Азиядағы тарихи жағдайлардың өту барысына үлкен ықпал етті. XVI ғасырдың басында Қазақ хандығының ойраттармен қарым-қатынасы бейбітшілікте болды. XVI ғасырдың 2-ші ширегінен қазақ-ойрат қақатығыстары басталады. Қазақтар мен қырғыздар бірлескен ойраттардың қоныстарына шабуылы. XVI ғасырдың ортасында Жоңғар мемлекетінің бірлестігі және ойраттардың қазақ қоныстарына жасаған жаңа шабуылдар легі.

Ұсынылатын әдебиеттер: 1 (18-22), 26(22-28), 21(23-35) 28 (35)
5-тақырып. Қазақ-қарақалпақ қарым-қатынастары

XVI ғасырдың соңында қарақалпақтар өздерінің заманауи атауларымен атала бастайды. XVII ғасырда қарақалпақтар қазақтармен нақты иеленген жерлерге орналасады. Сондықтан қарақалпақтардың негізгі шаруаышылық мәселелері қазақтармен орнаған қарым-қатынасқа тәуелді болды. Қазақ-қарақалпақ қатынастары бойынша тарихи материалдарды хивин хроникасынан байқауға болады, соның ішінде қазақ пен қарақалпақтардың сұлтандары қатысқан Хорезмдегі талас-тартыс.

Ұсынылатын әдебиеттер: 7 (32-41), 15(27-59)

5 Ұсынылатын әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер

1 История Казахстана и Центральной Азии: Учеб.пособие/ Абусеитова М.Х. и др. – Алматы: Білім, 2001. – 620 с.

2 Махаева А. Ш. Қазақ-қырғыз саяси байланыстарының тарихы (XVIII ғасырдың екінші жартысы – XX ғасырдың бас кезі). – Алматы: «Ценные бумаги» баспасы, 2007. – 357 б.

3 Абусеитова М. Х., Баранова Ю. Г. Письменные источники по истории и культуре Казахстана и Центральной Азии в XIII-XVIII вв. –– 426 с.

4 Юдин В. П. Центральная Азия в XIV-XVIII веках глазами востоковеда. – Алматы: «Дайк Пресс», 2001.

5 Артыкбаев Ж. О. Кочевники Евразии (в калейдоскопе веков и тысячелетий). – СПб.: Мажар, 2005. – 320 с.

Қосымша әдебиеттер

7 Валиханов Ч. Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Т.2. – Алма-Ата: Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1985. – 416 с.

8 Валиханов Ч. Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Т.3. – Алма-Ата: Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1985.

9 Бартольд В. В. Очерк истории Семиречья. – Фрунзе, 1948.

10 Тынышпаев М. Материалы к истории киргиз-казакского народа. – Алма-Ата: Филиал НОТА БЕНЕ ПРЕСС, АЛТЫН-ОРДА, 1990. – 62 с.

11 Абрамзон С. М. Очерк культуры киргизского народа. – Фрунзе: Издательство Киргизского филиала АН СССР, 1946.

12 Абрамзон С. М. Киргизы и их этногенетические и историко-культурные связи. – Ленинград: Наука, 1971.- 404 с.

13 Востров В. В., Муканов М. С. Родоплеменной состав и расселение казахов (конец XIX – начало XX вв.). – Алма-Ата: Наука, 1968. – 256 с.

14 Галлиев В. З. Хан Джангир и Орбулакская битва. – Алматы: Ғылым, 1998. – 128 с.

15 Сулейменов Р. Б., Моисеев В. А. Из истории Казахстана XVIII века (о внешней и внутренней политике Аблая). – Алма-Ата: Наука, 1988. – 144 с.

16 Сапаралиев Д. Б. Взаимоотношения кыргызского народа с русским и соседними народами в XVIII в. – Бишкек: Илим, 1995. – 152 с.

17 Сапаралиев Д. Б. Из истории кыргызско-казахских взаимоотношений (вторая половина XVIII века) // Советский Кыргызстан: страницы истории и современность. – Фрунзе, 1984.

18 Мадуанов С. Взаимоотношения казахов с другими соседними народами Центральной Азии в XVIII – начале XX вв. (политические и социально-экономические аспекты). – Алматы: «Білім», 1995. – 275 с.

19 Кляшторный С. Г., Султанов Т. И. Казахстан. Летопись трех тысячелетий. – Алма-Ата: «Рауан», 1992. – 382 с.

20 Толеубаев А. Т. Реликты доисламских верований в семейной обрядности казахов (XIX – начало XX вв.). – Алма-Ата: Ғылым, 1991. – 214 с.

21 Мухаммед Хайдар Дуглати. Тарих-и Рашиди. – Алматы: «Санат», 1999. – 656 с.

22 Материалы по истории казахских ханств XV-XVIII вв. (Извлечения из персо - и тюркоязычных сочинений). – Алма-Ата: Наука, 1969. – 652 с.

23 Андреев И. Г. Описание Средней орды кыргыз-кайсаков. – Алматы: Ғылым, 1998. – 204 с.

24 Казахско-русские отношения в XVI – XVIII вв. Сб. документов и материалов. Т. 1. – Алма-Ата, 1963.

25 Казахско-русские отношения в XVIII - XIX вв. (1771-1867). – Алма-Ата, 1964.

26 Прошлое Казахстана в источниках и материалах / Под ред. проф. Асфендиярова С. Д. и проф. Кунте П. А. Сб.1. – Алматы: Қазақстан, 1997. – 383 с.

27 Международные отношения в Центральной Азии XVII – XVIIII вв.: Документы и материалы. Кн. 1-2. – М.., 1989.

29 Юдин В. П. О родоплеменном составе могулов Могулистана и Могулии и их этнических связях с казахскими т другими соседними народами // Известия АН КазССР. Серия общественная. Вып. 3. – Алма-Ата, 1965.

30 Тынышпаев М. История казахского народа. – Алма-Ата: «Қазақ университеті», 1993. – 224 с.

31 Калмыцкие историко-литературные памятники в русском переводе. – Элиста, 1969.