ПӘндердің ОҚУ-Әдістемелік кешені

«ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ МАШИНАЛАРДЫҢ СЕНІМДІЛІГІ»

5В072400 «Технологиялық машиналар мен жабдықтар»

мамандығы үшін

Семей 2013

Дәріс жоспары:

1. Жалпы мағлұмат.

2. Үйкелу және тозу жағдайындағы машиналардың физико-химиялық ескіру негіздері.

3. Ескiрудiң бөлшек материалының қасиеттерiмен және сыртқы жағдайлармен байланысы.
1. Қазіргі заманғы машиналар туралы ғылым үш бөлімнен тұрады: жалпы машинатану, өндіріс теориясы және машиналар сенімділігінің теориясы. Бұл бөлімдердің әрқайсысы жекелеген пәндерде қарастырылады. Жалпы машинатанудың негізгі теориялық негізі болып: машиналардың жұмысшы және қосалқы процестерінің теориясы; машиналардың кинематикасы мен динамикасы; машиналардың беріктік теориясы; машиналарды жобалау теориясы.

Машиналар сенімділігі туралы ғылым кейінгі жылдары өз алдына жеке ғылым болып қалыптасты. Бұл пән машиналар туралы ғылымның жаңа және толықзерттелмеген бөлімі болып табылады. Машиналар сенімділігі теориясында келесі мәселелер қарастырылады: 1) физико-химиялық (фрикционды тозу теориясы, пластикалық және де тозудың басқа түрлері) тозу; 2) сенімділіктің статикалық теориясы (сенімділікті бағалау және есептеу теориясы, ақаулар туралы мәліметтерді жинақтау және талдау, сұлбалар сенімділігінің теориясы, сынау әдістері, моделдеу және т.б.); 3) сенімді машиналарды құрастыру әдістері (сенімділікті экономикалық талдау әдістері, қоршаған ортаның әсерін есептеу әдістері, техникалық психофизиология); 4) өндірістегі сенімділікті қамтамасыз ету әдістері (сенімділік көрсеткіштері бойынша материалдарды, дайындамаларды және технологиялық процестерді бағалау әдістері); 5) пайдалану және жөндеу теориясы (сенімділікті сақтауды қамтамасыз ету әдістері, жөндеу әдістері); 6) машиналар сенімділігінің экономикасы. Машиналар туралы ғылымның құрылымын талдау арқылы төмендегідей тұжырым жасалады: қазіргі заманғы ғылым машиналарды жасаудан бастап, оларды пайдаланудың барлық сатыларындағы мәселерді қарастырады. Яғни, машиналарды жасаудың әрбір сатысында сенімділікті жоғарылатуды қамтамасыз ететін алдыңғы қатарлы әдістер қолданылуы тиіс. Көптеген машиналардың құрылымының кемшіліктері олардың бөлшектерінің және тораптарының уақытынан бұрын тозуы мен істен шығуына байланысты болады. Температуралар өзгерісінің жоғарылығынан, соққы күштерінен, белсенді орталардың әрекетінен, жоғары жылдамдық пен қысымнан қазіргі машиналар бөлшектерінің жұмыс жағдайы күрделенді. Осыған байланысты материалдардың сипаттамаларының және олардың жұмысшы беттері қасиеттерінің статикасын білу жеткіліксіз.

Қазіргі күнге дейін И.В. Крагельскийдің, Б.И. Костецкийдің, М.М. Хрущовтың, Д.Н. Гаркуновтың және басқалардың машина бөлшектерінің тозуының физика-химиялық құбылыстарын талдау негізінде ұсынған бірнеше классификациясы белгілі. Осы классификациялар арқылы бөлшектердің және машина тораптарының тозу түрлерін және сипатын анықтауға болады.

Машиналар бөлшектерiнiң бұзылуын тездететiн тозудың негiзгi түрi басқа құбылыстарға байланысты болады. Бұл И.В. Крагельский ұсынған беттердiң тозу процестерi сұлбасында жақсы көрсетiлген. Беттердiң сырғанауы кезiнде механикалық және молекулалық өзара әрекеттесуi болады. Мұндай үйкелiстен механикалық, химиялық және құрылымдық өзгерiстер туындап, содан кейiн беттер бұзылады. Тозу процесiнiң физикалық мағынасын талдау негiзiнде тозуға төзiмдiлiктiң екi жағдайы қалыптасты: бiрiншi, беттер арасында туындайтын молекулааралық байланыс берiктiгi төмен жатқан материалдан аз болуы керек. Екiншiден, беттiк қабаттар көпреттi деформацияларға бұзылмай төтеп беруi қажет.

Молекулалы-механикалық өзараәрекеттесу жергiлiктi, бiрақта қарқынды қызуға әкеледi. Қызу физикалық қасиеттердiң әртүрлi комбинацияларында, тiптi сырғанау жылдамдығының және жүктеудiң аз мәнiнде де болады. Мысалы, металлдың шыны бетiнiң 1 см²-не бiрнеше киллограмм жүктеумен, бар болғаны 30-60 см/сек жылдамдықпен үйкелгенде кейбiр нүктелердегi температура 520-570⁰ С-ге дейiн жетедi.

Беттiк қабаттардың құрылымының, физикалы-механикалық және химиялық қасиеттерiнiң өзгеруi тек үйкелу немесе сырғанау кезiнде ғана емес, сонымен қатар газдардың әсер етуiнде болуы мүмкiн. Машиналардың үйкелiсте жұмыс iстейтiн бөлшектерiнiң беттiк қабаттары жан-жақты айнымалы сығылу жағдайында болады. Бұл кезде тiптi тез сынатын шойын, шынықтырылған болат сияқты материалдардың өзi жоғары пластикалы болады. Үйкелiс жағдайына сәйкес белсендi қабаттар пластикалы деформациялар мен жылудың әрекет етуiнен өз құрылымын өзгертедi.
3. Техникадағы тозуды сызықтық тозу қарқандылығымен (ТҚ), салмақтық ТҚ немесе энергиялық ТҚ-мен сипаттайды. Сызықтық ТҚ-ғы тозған қабат биiктiгiнiң ∆һ оның жүрген жолына L қатынасынан немесе тозған қабат көлемiнiң ∆V оның жанасу ауданымен S_a жүрген жолының L көбеййтiндiсiнiң қатынасынан анықталады.

Салмақтық тозу қарқындылығы

мұнда ∆q – тозған материал салмағы;

Энергиялық ТҚ

мұнда W_F – үйкелiс жұмысы;

F_T – үйкелiс күшi.

Бұл үшеуiнiң J_h, J_q және J_ω арасында келесi тәуелдiлiк бар

Келтірілген формулалар тозуды есептеуге мүмкіндік бергенімен, тозудың шамасын материалдың қасиеттерімен байланыстыра алмайды. Үйкеліс беттерінің тозуының жуықталған есептеу әдістері мен негізгі жағдайлары И.В. Крагельскийдің жұмысында баяндалған.

1. Қазіргі заманғы машиналар туралы ғылым қандай бөлімнен тұрады? 2. Машиналар сенімділігі теориясында қандай мәселелер қарастырылады? 3. Қазіргі күнге дейін қай ғалымдардың машина бөлшектерінің тозуының физика-химиялық құбылыстарын талдау негізінде ұсынған бірнеше классификациясы белгілі? 4. Машиналар туралы ғылымның құрылымын талдау арқылы тұжырымды айтып берініз? 5. Осы классификациялар арқылы бөлшектердің және машина тораптарының қандай параметрлерін анықтауға болады? 6. Металлдың шыны бетiнiң 1 см²-не бiрнеше киллограмм жүктеумен, бар болғаны 30-60 см/сек жылдамдықпен үйкелгенде кейбiр нүктелердегi температура нешеге дейiн жетедi? 7. Техникадағы тозуды қандай параметрлермен сипаттайды?

А.Е. Проников. Надежность машин,-М.: Машиностроение,1978.

Соколов В.И. Основы расчета и конструирования машин и аппаратов пищевых производств. - М.: Колос, 1992. – 399 с.

Харламов С.В. Практикум по расчету и конструированию машин и аппаратов пищевых производств. – Л.: Агропромиздат. Ленинградское отд-ние, 1991. – 256 с.

В.М. Соколов. Основы расчета и конструирования деталей и узлов пищевого оборудования. - М.: Машиностроение,1970. – 422 с.
Дәріс № 2. Машина сенімділігінің негізгі теориясы.

Дәріс жоспары:

1. Машиналардың сенімділігі.

2. Сенімділік теориясының негізгі түсініктері мен терминдері.

Машина мен олардың жұмыс істеу шартын анықтау үшін, алдымен МЕСТ 27002-83-те берілген ұғымдармен танысқан жөн. Көрсетілген стандартта берілген ұғымдарды 4 топқа бөліп қарастырған тиімді. Олар біріншіден есепке алушы зат, объект, екіншіден сол объектінің жағдайлары, үшіншіден олардың қасиеттері мен ерекшеліктері және соларды анықтайтын көрсеткіштер.

1. Машиналардың сенімділігі деген не? 2. Көрсетілген стандартта берілген ұғымдарды қандай топқа бөліп қарастырған тиімді? 3. Бұйымдар, заттарға не жатады? 4. Бұйымдар элементіне не жатады? 5. Ремонттауға келетін бұйымдарға не жатады? 6. Ремонттауға келмейтін бұйымдарға не жатады? 7. Жөнделген немесе қалыпқа келтірілген деп нені айтады? 8. Жөнделмеген немесе қалыпқа келтірілмеген деп қандай сәйкестігін айтады? 9. Істен шығу, бұзылуы деп нені айтады?

А.Е. Проников. Надежность машин,-М.: Машиностроение,1978.

Соколов В.И. Основы расчета и конструирования машин и аппаратов пищевых производств. - М.: Колос, 1992. – 399 с.

Харламов С.В. Практикум по расчету и конструированию машин и аппаратов пищевых производств. – Л.: Агропромиздат. Ленинградское отд-ние, 1991. – 256 с.

В.М. Соколов. Основы расчета и конструирования деталей и узлов пищевого оборудования. - М.: Машиностроение,1970. – 422 с.
Дәріс № 3. Берілістердің тозу ерекшеліктері.

Дәріс жоспары:

1. Тісті берілістердің тозуы.

2. Буынтықты берілістердің тозуы.

3. Шынжырлы берілістердің тозуы.
1. Эксплуатация процесі кезінде тісті дөңгелектерде келесідей кемшіліктер бар: жұмыстық профильдің тозуы, тістердің сынуы, немесе ступицаларда беттік жағының майысуы және тағы басқалар.

Тісті берілістің тозуын анықтау үшін оны бөлшектейді. Біліктен тісті дөңгелектерді шешу қажет емес. Бөлшектерді жуып, құрғақ болғанға дейін сүртеді. Тістердің тозу шамасын анықтау үшін: сыртқы бакылаудан және штангентісөлшегішпен өлшейді немесе штангенциркульмен тістің қалыңдығының азаюы бастапқы шеңберден 0,15 мм дейін қабылданады, ал жауапты берілістерге 0,55 мм модуль жатады.

Үгітілген және сынық тістерді эксплуатация берілісі рұқсат етілмейді.

А) штангентісөлшегішпен тістің өлшенуі;

Б) сваркілеу арқылы тістің қалпына келтіру;

В) мыс шаблондар бойынша балқыту арқылы тістерді қалпына келтіру;

Г) қондырғы арқылы тісті қалпына келтіру;

Д) шаблонды тісті профилмен бақылау.

Кішкентай модульмен тозған беріліс бөлшектерді қалпына келтірілмейді, оларды жаңа бөлшектермен алмастырады. Кейбір жағдайларда үлкен диаметрлі тісті дөңгелектерді қалпына келтіреді.

Қатты тозған, үгітілген және сынық тістерді, диаметрлері түзу тісті цилиндрлердің дөңгелектерін жөндейді, тіске төсем жабдықталады. Төсемді винтпен немесе пісіру арқылы жонады. Сонымен қатар жуан қабатты электродтарды пайдаланып, тістерді электродоғалы пісірумен шаблонға орналастырады. Пісіруден кейін дөңгелекті ыстық құмда суытады. Фрезерлерді немесе тісті кескіш станоктарда өңдейді, осыдан қалған тістерді қанмен немесе модульді шаблон арқылы тістің профилін бақылайды болатты тегершіктерді жоғары жілікті тозған цементпен нығайтып қатырады.

Жоғары модульді шойынды тегершіктердің тістерін ввертыш қондырғы арқылы жөнделеді. Сынған жерлердің дөңгелектерін кеседі, пайда болған бет жағындағы тістердің өстерінен бұрғымен шеңбер жасалынады, оның ішіне болатты шпилькаларды бұрайды, тістің биіктігімен кесімді де, металға балқытады. Жоғарыда атап өткен әдістер бойынша өңдеу жүргізіледі.

Тісті дөңгелектің эталонмен салыстырып егейді. Қалпына келтірген тістердің размерлерін штангентісөлшегішпен немесе штангентісөлшегішпен тексереді, тістердің қадамдарын және профилдерін шаблон арқылы бақыланады. Тісті берілісті үйкелеп өткеннен кейін 2.....3 сағатқа жүктемесіз, 2....3 сағат жүкпен тексереді. 50 индустриалды маймен майланады. Тісті берілістің эксплуатациясы қарапайым.

Сапалы және тісті дөңгелектерін өңдеу, бөлшектердің берілістерін дұрыс жинауын қамтамасыз ету. Сонымен қатар біліктердің өстері паралель болуы керек, ал өс аралықта тістердің қалыпты ұстауын жетілдіру керек. Тісті дөңгелектер тіс өстік шектерден жоғары болуы мүмкін, мысалы біліктердің клеткаларының тербелуі 0,03 т немесе болмауы керек.

Тісті дөңгелектердің дұрыс жалғануы жанасу нүктеден анықталынады. Жанасу нүктесі тісті дөңгелектердің айналуынан алады, тістің біреуін жұқа қабатпен бояу жағылады, жұмыс істегенде тіс екінші тісті дөңгелекке із қалдырады.

Қалыпты жалғану мынандай жағдайларда сипаттайды жанасу нүктесі тістің ортасында орналасады 50…...60% биіктікті алады, тістің аудандық беттік жағының еті 55……75% тістердің өлшеніп анықталынады, шестерня тістердің арысына қорғаныс пластиналар немесе алюминий фольгасын қояды, екі индикаторлы сағатты, типтің көмегімен жасалынады. Тісті берілістің дөңгелектерін жинағанда балға арқылы престейді орташа дөңгелектің өс аралық қашықтығы 320…..500 мм дейін, біліктердің өстерінің қашықтығы + 16 мин диаметрдің жартысына тең болу керек.

2. Буынтықты берілісте ең бірінші дөңгелектер тозады. Оны көбінесе ауыстырады. Үнемдеу жағдайда түсті металдан 2 құралған биметалды шестернялар жасалынады. Шестернялардың ступицалары шойыннан, ал венецтары қоладан жасайды. Биметалдардың шестерняларын венецтарын жөндегенде тістерді егейді, кертіктерді алады жаңа венецтарды компрестейді, тістерді кесіп тегістейді қалыпты жұмыста буынтықты берілістің жанасу нүктесі. Буынтықты дөңгелектің тісінде орналасады. Жөндеу зауыттарда тісті және буынтықты берілістердің бөлшектері арнайы стендтарда сыналады, жанғануының дұрыстығы және соғылуы бөлшектердің эталонмен салыстырады, мысалы ұршық эталонмен және инфотордың шестернясының эталонымен салыстырады.

3. Шынжырдың және шынжырлы берілістердің жұлдызшалардың тозуының кесірі себеп ол жұлдызшалардың паралель өстерінің бұзылуы, біліктердегі өстерінің шығуы шынжырлардың тозуы немесе жонуы, берілістің жұмыс істеуі жоғары температурада болуы мысалы: сопаның майдан және тағы басқа шынжырлардың беруінің әлсіреуі тістердің бұзылауынан төзуінен болады. Сонымен қатар шынжырлардың созылып кетуі, жұлдызшалардың ұшып кетуі, берілістердің қатты шуланып, жұмыс істеу нәтижесінде шынжырлардың үзілуі. Шынжырлардың тозуы қадамдардың үлкеюінен сипатталынады және бастапқы шынжырлардың қадамдардың шамасымен білдіреді. Шынжырлардың қадамдары 50 звеноларға тең, ұзындығы е-мен өлшенеді. Орташа қадамдардың температурасы мынандай формуламен анықталынады.

T=(e1-e)/e)*100%

е1, немесе е - 50 звеноларға тең шынжырлардың ұзындығы, мм.

Машина жөндеу технологиялық процестің сұлбасы механизмдерді және олардың түйіндерін машина жөндеу технологиялық процестің сұлбасы бойынша орындалады.

• 
  Тек процестің жөндеу схемасы машинаның сыртысын жуу.
  
• 
  Машиналарды группа, подгруппаға және бөлшектерге бөлінуі.
  
• 
  Бөлшектерді жуу.
  
• 
  Ведомстваларға дефектілерді құру, детальдарды бақылау және сорттау.
  
• 
  Жөндеуге арналған бөлшектер
  
• 
  Бөлшектерді жөндеу
  
• 
  Сапаны бақылау
  
• 
  Группа және подгруппаға бөлу
  
• 
  Группаларды бақылау және сынау
  
• 
  Группаларды бөлу
  
• 
  Машиналарды жасау
  
• 
  Машиналарды сынау және жүргізу
  
• 
  Бояу
  

Жөндеу цехына келіп түскен машиналардың сыртына ауа үрлеп, механикалық әдіспен тазалайды немесе оларды душ арқылы жуады. Тазалаудан кейін машиналарды майдан босатады да, бөлшектейді.

Бөлшектерді және бөлшектеуге келмейтін ұзындарды жуғыш ванналарда немесе машиналарда жуады, осыдан тозудың дәрежесін анықтайды. Эксплуатацияға келетін бөлшектерді бөлшектеуге жіберуі, ал жөндеуді талап ететін бөлшектерді арнайы жөндеу цехтарына әкетеді. Жарамсыз бөлшектерді ауыстырады. Ұзындарды жинағаннан кейін сынайды. Жиналған машинаны жүргізуден жай жүрісте және салмақты жүріспен тексереді.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.

1. Эксплуатация процесі кезінде тісті дөңгелектерде қандай кемшіліктер бар? 2. Тісті берілістің тозуын анықтау әдістемесі қандай? 3. Тістердің тозу шамасын анықтау үшін қандай аспаптар қолданылады? 4. Қалыпты жалғану қандай жағдайларда сипаттайды? 5. Буынтықты берілісте ең бірінші қандай бөлшек тозады? 6. Шынжырдың және шынжырлы берілістердің жұлдызшалардың тозуының себептері қандай? 7. Машина жөндеу технологиялық процестің сұлбасы қандай?

А.Е. Проников. Надежность машин,-М.: Машиностроение,1978.

Соколов В.И. Основы расчета и конструирования машин и аппаратов пищевых производств. - М.: Колос, 1992. – 399 с.

Харламов С.В. Практикум по расчету и конструированию машин и аппаратов пищевых производств. – Л.: Агропромиздат. Ленинградское отд-ние, 1991. – 256 с.

В.М. Соколов. Основы расчета и конструирования деталей и узлов пищевого оборудования. - М.: Машиностроение,1970. – 422 с.
Дәріс № 4. Машина өнімділігінің негізгі теориясы.

Дәріс жоспары:

1. Машина өнімділігі.

2. Машина өнімділігіннің түрлері.

Өнімділік үш түрге бөлінеді: нақты П^Н, теориялық П^Т, және технологиялық П^//.

1) Машинаның нақты (факторлық) өнімділігі П^Н- өнімнің кондициялық нақты мөлшерімен анықталады, яғни өнімділіктің уақыт бірілігіндегі орташа мөлшерін береді (бұндай өнімділікке, ауысымдағы эксплуатацияда немесе басқа мезгілдердегі жағдайларда және әртүрлі түрдегі циклдік емес шығындар; машинаны реттеу, орнықтыру немесе құрылғаларды айырбастау, механизмдер мен тораптарды жөндеу, машинаны жинақтау және т.б. кіреді).

Егерде, τ_см - ауысымның ұзақтығы; τ_М - ауысым кезіндегі машинаның жұмыс істеу ұзақтығы; τ_п -кідіру ұзақтығы; п -жұмысшы циклдардың саныдарын белгілеп, жұмысшы циклдағы бір бұйымды берудегі машинаның нақты (факторлық) өнімділігі П^Н анықтасақ:

мұндағы τ_р - жұмыс циклдағыуақыт; τ_отн -кідіріс кезіндегі салыстырмалы уақыт.

2) Машинаның теориялық өнімділік П^Т- өнімнің санымен анақталатын, бірлік уақыт ішінде тоқтаусыз жұмыс істеуде машинаның өндіре алатын мүмкіндік өнімділігі.

Жұмыс циклінде бұйымды беруде машинаның теориялық өнімділігі мына формуламен табылады:

Нақты өнімділік пен теориялық өнімділіктің айырмашылықтарын машинаның қолдану (теориялық өнімділік) коэффициенті деп аталады.

η^/ машинаның жұмыс істеу кезіндегі уақытты жоғалтудың салыстырмалы мөлшерімен сипатталады және машинаның рационалды эксплуатациялық көрсеткіші болып табылады.

3) Машинаның технологиялық өнімділігі П^//- машинаның ішкі цикльді уақытты есептемей босжүрісті өнім өндіруді айтады. Бұған үздіксіз-толассыз әрекетті машиналар (мысалға, алманы ұсақтап алма пюресін жасайтын машина) жатады. Бұндай машиналардың теориялық өнімділігі бірден технологиялық өнімділікті береді.

Олай болса, технологиялық өнімділікті өнімді үздіксіз өңдеу кезінде өнімнің машинада болған уақыты деп қарастыруға болады.

Мысалға, технологиялық процесте сүтті плунжерлік гомогенизатормен гомогенизациялауда, оны принципті түрде дискалы гомогенизаторды қолданып ағынды әдіспен іске асыруға бола тұрғанымен де, оны плунжердің бос жүрісті жіберген шығынмен бірге циклді түрде іске асырады.

Теориялық өнімділіктің технологиялық өнімділікке қатынасын өңдеудің үздіксіздік кэффициенті (машинаның технологиялық өнімділігін қолдану) деп аталады.

Бір орындау құралынан тұратын циклді машиналар үшін өңдеудің үздіксіздік кэффициенті келесі түрде анықталады:

мұндағы τ_к= +( τ_р-τ^/_р)+τ_х+τ₀ – кинематикалық циклді уақыт;

τ^/_р – өңделетін объектіге тікелей әсер ететін жұмысшы жүрістің арақашықтығының бөлігі;

(τ_р-τ^/_р) - өңделетін объектіге қолданылмайтын жұмысшы жүрістің бөлігінің уақытты (жұмысшы құралдың объектіге кіру уақытты);

τ_х, τ₀ –бос жүрісті уақыт мен жұмысшы құралдың тоқтау уақыты.

Егер циклді машинада т жұмысшы құралдары болса, онда:

Олай болса,

Нақты өнімділікті арттыру келесі жағдайларды жоғарлату негізінде іске асырылады:

а) технологиялық өнімділікті П^//, яғни процестің өзін қарқындату есебінде;

б) өңдеудің үздіксіздік кэффициенті η^//, яғни бос жүріске кететін, кідірістерге, жұмысшы құралдың объектіге кіру уақыттарын қысқарту есебінде;

в) машинаны пайдалану коэффициенті η^/, яғни цикльдік емес шығындарды қысқарту және ауысымдылықты ұлғайту есебінде.

Аналогтық қатынастар болады және нақты өнімділік үшін келесі түрде анықталады:

(4.8) формуладан байқағанымыздай, , τ_отн.=const болса болады және П^Т=const, болса болады.

Машинаның П^Т арттыру мақсатында η^//<0,5 болғанда,тбірінші жағдайда бос жүріске және көмекші операцияларға кететін уақыттарды қысқарту, мүмкін болған жерлердегі барып қайтатын жұмыс құралдарын бірқалыпты айнымалы жұмыс құралдарымен ауыстыру, уақытта орындалатын операцияларды біріктіру. Өнімді өңдеу процесін қарқындатып, η^//>0,5 технологиялық өнімділікті арттырған жағдайда ғана теориялық өнімділіктің көтерілгенін анғаруға болады.

Пайдалану коэффиценті η^/≤0,5 болғанда нақты өнімділікті көтерудің қарапайым және тиімді тәсілі машинаның цикльдік емес тоқтауларын қысқарту, ал пайдалану коэффиценті η^/>0,5 болған жағдайда теориялық өнімділікті арттыру керек. Неғырлым тиімдірегі ол, бір мезгілде пайдалану коэффиценті мен теориялық өнімділікті арттырғанда ған қол жеткізуге болады.

Теориялық өнімділік машинаның сыныптарына, жұмыс құралдарының жылдамдығы мен жеке операцияларды біріктірудің дәрежесіне және өңделетін объектінің геометриялық параметрлеріне тәуелді.

Кез келген машинаның өнімділігі:

мұндағы Е - өнімнің сиымдылығы (өңделетін объектінің немесе материалдың бір сәтте машинада болған мөлшері);

τ_Т – технологиялық циклдің уақыты.

Машинадағы өнімнің сиымдылығы берілген объектінің даналық өндірілуі, бір ағында параллельді өтетін ағындардың сандарындағы j объектілердің сандарына Z байланысты анықталады:

E=jZ/τ_Т=j/τ_p=( 1/ τ_p)_j=1. (4.11)

Ағынды машиналарда технологиялық циклдің уақыты мен сиымдылық келесі қатынастар арқылы анықталады:

τ_Т =L/υ_ср; Е=AL, (4.12)
Осының негізінде машина өнімділігі келесі қатынаспен табылады:
П^т =Аυ_ср=Е/L=Е/(τ_Тυ_ср), (4.13)
мұндағы L – машинадағы өнімнің жүріп өткен жолы; υ_ср – машинадағы өнімнің орташа қозғалыс жылдамдығы; А – пропорциональдық коэффициент.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.

1. Технологиялық машиналар қандай белгілерге байланысты жіктеледі? 2. Машинаның жұмысшы құралдары қалай жіктеледі? 3. Технологиялық машиналар қандай сыныптар мен топтарға бөлінеді? 4. Технологиялық машиналар атоматтандырылған дәрежелеріне қарай қалай жіктеледі? 5. Өнімділік дегеніміз не? 6. Өнімділіктің қандай түрлерін білесіз? 7. Машинаның пайдалану коэффициенті (теориялық өнімділігі) нені сипаттайды? 8. Машинаның нақты өнімділігін қалай көтеруге болады?

А.Е. Проников. Надежность машин,-М.: Машиностроение,1978.

Соколов В.И. Основы расчета и конструирования машин и аппаратов пищевых производств. - М.: Колос, 1992. – 399 с.

Харламов С.В. Практикум по расчету и конструированию машин и аппаратов пищевых производств. – Л.: Агропромиздат. Ленинградское отд-ние, 1991. – 256 с.

В.М. Соколов. Основы расчета и конструирования деталей и узлов пищевого оборудования. - М.: Машиностроение,1970. – 422 с.