Пәні бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus)

Кафедра меңгерушісі _____________ б.ғ.д. Исимбеков Ж.М

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

2011 ж. “20” 06 №8 хаттама
ОӘК төрағасы ____________ У.Д.Буркитбаева

1 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары

Шарипова Айнагуль Каировна

Аға оқытушы

Биология және экология кафедрасы, Ломов к.64, А-корпус, А-356 аудитория

телефон 8(7182) 67-36-68
2 Пән туралы мәліметтер

Пән 3,4 семестрде оқылады. Жалпы сағат көлемі – 90, оның ішінде 6 дәріс, 6 тәжірибелік және 78 СӨЖ сағаттары қарастырылады. Бақылау түрі – емтихан.

Курсты оқыту нәтижесінде Сіз міндетті түрде білуге тиіссіз:

• 
  дене бітімінің дамуы мен денсаулыкты бағалау ерекшеліктерін оқып білу
  
• 
  спорт түріне байланысты ағзаның негізгі жүйелерінің жаттығу барысындағы қызметтік өзгерістерін, жалпы жұмысқа кабілеттілігін, энергия қорын анықтау және бағалау принциптерімен танысу;
  
• 
  спорт түріне, дәрежесіне және сауықтыру дене тәрбиесіндегі дәрігерлік-ұстаздық бақылауды (Д¥Б) ұйымдастыру түрлері мен жүргізу эдістерін білу;
  
• 
  оқыстан дамитын сыркаттық жайттар мен тірек-қозғалыс жүйелерінің зақымдарының пайда болу себептерін, клиникалық белгілерін, сақтандыру жолдарын және жедел медициналық көмек беру әдістерін білу;
  
• 
  жоғарғы қарқынды жаттығулар мен сайыстардан кейінгі шаршаган ағзаны
  калыптастыру принциптерін білу;
  
• 
  арнайы медициналық топтағы, сауықтыру дене тәрбиесімен шұғылданушылардың орындайтын жуктемелерінің көлемі мен қарқынын анықтау және жүргізу тәсілдерін білу.
  

Курсты оқыту нәтижесінде Сіз міндетті түрде істей білуініз қажет:

• 
  сырттай көзбен көру аркылы жаттығушылардың дене мұсінін, пішінін жэне тірек қозғалыс аппараттарынын ерекшеліктерін;
  
• 
  дененін тотальды көрсеткіштерін өлшеу және оларды бағалай білу;
  
• 
  тамыр соғу жиілігін жэне кан кысымын өлшеп, ол көрсеткіштердін жаттығудың каркыны мен көлеміне жэне машыктану дэрежесіне байланысты өзгеруін бағалау;
  
• 
  спорттың түріне лайыкты функционалдык сынама жүргізіп, спортшының жүмысқа кабілеттілігін жэне кызметтік мүмкіншілігінін машыктану дэрежесіне сәйкестігін аныктау;
  
• 
  дәрігерлік-ұстаздык бақылау көрсеткіштерін талдап, жаттьғуды дүрыс жүргізе білу және тиімділігін арттыруға арналған ұсыньгстар енгізу;
  
• 
  жедел медициналык көмек көрсету жэне реанимациялык әрекеттер жасау (жасанды дем алдыру, жүрекке жанама массаж жасау).
  

Дене тэрбиесі мәдениеті мен спорттың үдемелі дамуы, дене тәрбиесінің салауатты өмір салтының құрамдас бөліктері ретінде халық арасында кең қолданылуы, жаттығу жұйесінің медициналык тұрғыдан реттеліп баскарылуын талап етеді. Сауықтыру дене тәрбиесінде болсын, спортта болсын жаттығу әліппесін, жүктемелердің мөлшерін, жаттыктыру тәсілдері мен әдістерін жаттығушы ағзасының өзіндік ерекшеліктеріне, денсаулық деңгейіне сәйкес тағайындап, әр мүше мен жүйедегі қызметтік, құрылымдық өзгерістердің тиімділігін бағдарлап, шаршаған немесе ауырған, жаракаттанған адамды қалыптастыра білу керек. Қажет болса, жедел медициналык көмек көрсету де -әр ұстаздың азаматтық борышы. Осындай және баска спорттык ілім мен тэжірибе үшін маңызы зор келелі де күрделі медициналык, үстаздық проблемаларды шешуде спорттық медицинаның өзіндік орны бар. Қазіргі кезде спорттық медицина - айқын мақсаттары мен міндеттері, зерттеу тәсілдері, ілімдік тұжырымдары мен келелі ғылыми проблемалары бар дербес, қолданбалы медициналык ғылым саласы.

1. Жүйке жүйесінің үйлестірушілік кызметі, оның тексеру әдістері: жаттығу барысында өзгеруі. Үйлестірушілік кызметінің бұзылуы (атаксия) - асыра машыктанудың белгісі. Статистикалык және динамикалык үйлесімділік, олардың көрсеткіштері (Ромберг сынамасы, «саусак-мұрын», «саусак-саусак» сынамалары, тремография, стабилография т.б.).

2. Жакыннан көргіш жасөспірімдер мен спортшыларды жаттықтыру принциптері. Кейбір спорт түрлерінің есту талдағышына жағымсыз әсері, сақтану жолдары.

3. Жүйке-бұлшык ет жүйесінін көрсеткіштері, оларды тексеру әдістері: динамометрия, миотонометрия, электромиография, хронаксиметрия т.б.

4. Сыртқы тыныс жүйесінің оттегін тасымалдаушы - кардио-респираторлык жүйедегі орны. Сыртқы тыныстың көрсеткіштері: өкпенің тіршілік сыйымдылыгы (ӨТС), жеделдетілген өкпенің тіршілік сыйымдылығы (ЖӨТС), минөттік ауа алмастыру көлемі (МАК) және оның шегі (ААШ). Аныктау әдістері.
Тақырып:Спортшылардың жұмыс қабілетін анықтау негізі

№3 тәжірибелік сабақ

2. Веналық (көк тамырлар) кан көлемін азайтуга негізделген сынамалар: Вальсальва, Бюргер сынамалары. Ортостатикалық сынама. Жүргізу және бағалау тәсілі.

№4 тәжірибелік сабақ

2. Әйелдерді жаттықтырудың медициналык негізі. Әйелдер ағзасының құрылымдык және кызметтік ерекшеліктері. Әйелдерге тән биологиялык құбылыстар (овариалды-менструациялык айналма-етеккірі, климакс - жыныс бездері кызметінің аяқталуы, жүктілік, босану кезеңдері). Жүмыс қабілетінің биологиялык құбылыстар кезеңдеріне байланыстылығы. Әйелдерді жаттықтырудың медициналык негіздері. Дәрігерлік бакылаудың ерекшеліктері.

3. Допинг туралы түсінік. Допинг түрлері. Олардың ағзаға зиянды әсерлері. Допинг-бақылау. Жыныстық бақылау. Ауа райы мен географиялық жағдайдың өзгеруіне байланысты жаттықтыруды дэрігерлік-үстаздык бақылау.
Тақырып: Жалпы патология негіз

№5 тәжірибелік сабақ

1. Спортшылар арасында кездесетін ауруларға кысқаша сипаттама. Спортшылардың ауру себептері. Ауру қауіпін тудырушы себеп-шарттар (жалпы, арнайы, косымша). Созылмалы кабыну ошактары. Спорттык иммундық тапшылық. Спортшылардың кенеттен өлу себептері. Аурудан сақтандыру әрекеттері.

2. Жүйке жүйесінің аурулары. Асыра шаршау, асыра машыктану, зорығу, шеткері жүйке жүйесінің аурулары. Омыртқаның ауруы – остеохондроз.

3. Реанимация туралы түсінік. Реанимациялык (кайта тірілту) әрекеттер: жасанды дем алдыру, жүрекке жанама массаж жасау.
Тақырып: Спорттық зақымдар

№5 тәжірибелік сабақ

1. 
   Тірек-козғалыс жүйесінің зақымдары: соғып алу, буынның шығып кетуі, сүйектерінің сынуы, бұлшық ет пен сіңірлердің жаракаттары.
   
2. 
   Жүйке жүйесінің зақымдары: мидың шайқалуы, соғылуы, жаншылуы. Жедел медициналык көмек.
   

4.4 Студенттің өздік жұмысының мазмұны

2. Сыртқы тыныс жүйе корсеткіштерінің көп жылдық жаттығу барысында қалыптасуы және олардың спорт түріне сэйкестігі.

3. Спортшылардың кан қүрамыньщ қалыпты жағдайдағы және жаттығу барысындағы өзгерістері.

4. Зат алмасу - жүмыс кабілетінің негізі. Ас корыту мүшелерінің ауыру себептері.

5. Несеп құрамының спортшыларға тэн ерекшеліктері.

6. Спорттык жұмыс кабілетін витаминдер мен фармакологиялық әдістер арқылы қалыптастыру (спорт түріне байланысты).

\ 7. Спорттық жұмыска кабілеттілікті физикалык әдістер аркьшы қалыптастыру (спорт түріне байланысты).

8. Әйел спортшыларды жаттықтырудың медициналык ерекшеліктері.

9. Спорттағы ауру себеп-шарттары мен сырқаттык күрылыс ерекшеліктері (эр спорт түріне байланысты).

11. Иммунитет пен созылмалы инфекция ошактары ауырудың себеп-шарттары.

12. Тірек-қозғалыс жүйесінің аурулары мен жаракаттары (спорт түріне байланысты).

13. Денсаулық пен жүмыска қабілеттілікті төмендететін себеп-шарттар.

Дүрыс тамақтану - жүмыс қабілеті қалыптасуының негізгі себеп-шарттары.
Бақылау түрлеріне сәйкес мөлшер үлесі

СӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру жөніндегі және «Спорттық медицина» пәні бойынша 5В010801 Дене шынықтыру және спорт мамандығы бойынша сырттай оқу нысанындағы студенттерге арналған

Шартты белгілер: ДСТ – дәріс сабақтарына арналған тапсырмалар, қ – қатысу, ТСТ – тәжірибелік сабақтарға тапсырмалар, ӨМТ - өздік меңгеруге арналған тапсырмалар, с – сұрау, АС – ауызша сұрау, АҮБ – ағымдағы үлгерімді бақылау, Т- тест.

11 Курс саясаты

Студенттер сабақты босатпай, мұқият әрбір сабаққа дайындалып, бағдарлама бойынша барлық тәжірибелік тапсырмалар мен өзіндік жұмыс жоспарын дер кезінде орындап, мұғалімнің берген тапсырмаларын тиянақты, сапалы жасап, оқу бағдарламасына сәйкес көрсетілген барлық бақылау түрлерін толық тапсыру қажет.

Сабақ босатқан, үлгерімі нашар студенттер өз тәртібіне жауапты болулары қажет. Себебсіз сабақ босатқандары үшін, студент қатаң тәртіпке шақырылады да, олардың бағалау рейтингтеріне зардабы тиеді. Олардың оқу көрсеткіштерінің балдары қысқартылады:

- дәріс, тәжрибелік сабақттарын босатқаны үшін – 1 балл (1 сабаққа) кесіледі;

- әрбір тәжрибелік сабаққа дайындалмау - 2 балл кесіледі;

- кез келген ереже бұзушылық аудиториядан шығару мен баллды төмендетуге әкеледі – 1 балл кесіледі;

Семестрде 2 аралық бақылау қарастырылған. Тест әдісімен бақылау бойынша кестеге сейкес 100 балл ала аласыз.

Қорытынды бақылау – емтихан, тест арқылы жүреді.

Көрсетілген талаптар тек қана студенттердің алған білімінің сапасын жоғарлатуға бағытталған.

Курстың саясатына сәйкес студенттердің оқуға деген ынтасы мен қатнасы университет тәртібімен саясатына сәйкес болу керек.

Соңғы қорытынды баға төмендегідей негіздер бойынша қойылады:

4. 
   сабаққа қатысу және дәріс конспектісін тексеру.
   
5. 
   дәріс, тәжрибелік, өздік жұмыстарға белсенді қатысып, жауап беру.
   
6. 
   білімді тесттік бақылау бойынша тексеру.
   
7. 
   емтиханда алынған балл
   

Білімді бағалау баллдық-рейтингті жүйемен жүргізіледі, күнтізбелік шаралар бойынша студент өз бағасын өзі шығарып алады. Өзіңе керекті балл жинау үшін тәжрибелік сабақтарға белсенді қатысу. Егер осы айтылған жағдайлар жасалмаса студен өткен тақырыптардың барлығын айтуғы тиіс, сонда ғана барып емтиханға жіберіледі.

Семестр бойы білімді бағалау жүргізіледі. Жұмыстарды тапсыру күнтізбелік шаралар бойынша уақытында тапсырылуы тиіс.

12. Әдебиет тізімі

Негізгі:

1. 
   Амангельдиева P.P., Мұстафина Т.К., Дунаева З.Қ. - Методическая разработка по применению ситуационных задач при изучении курса спортивной медицины, 1990
   
2. 
   Дембо А.Г. - Врачебный контроль в спорте. - А., 1988.
   
3. 
   Дунаева З.Қ., Мұстафина Т.К. - Студенттердің спорттық медицинадан лабораториялык жұмыстарды өздігінен орындауға арналған эдістемелік нұскау. - А., 1993.
   
4. 
   Карпман В.Л. - Спортивная медицина. - М., 1987.
   
5. 
   Мұстафина Т.К. - Спорттық медицина. Оқу құралы - А., 1993.
   
6. 
   Мұстафина Т.К. - Спорттық медицина. Оқулык - А., 1997.
   
7. 
   Мұстафина Т.К., Дунаева З.Қ.- Дәрігерлік-ұстаздык бакылау. Әдістемелік нұсқау. - А., 1994.
   
8. 
   Мұстафина Т.К., Дунаева З.Қ. - Спорттық аурулар мен жаракаттар. Оку кұралы. - А., 1994.
   
9. 
   Мұстафина Т.К., Амангельдиева P.P., Дунаева З.Қ. - Методические указания к лабораторным работам по определению и оценке физического развития у спортсменов. - А., 1988.
   

Қосымша:

10. 
    Белоцерковский З.Б. - Тестирование физической работоспособности у занимающихся массовой ФК с помощью специфических нагрузок. -Методические рекомендации, 1999.
    
11. 
    Дембо А.Г. - Заболевания и повреждения при заболеваниях спортом, 1991.
    
12. 
    Дембо А.Г., Земцовский Э.В. - Спортивная кардиология, 1989.
    
13. 
    Дубровский В.И. - Спортивная медицина. - М., 2002.
    
14. 
    Епифанов В.А. - ЛФК и спортивная медицина. -М., 1999.
    
15. 
    Мирзоев О.М. - Применение восстановительных средств в спорте. М., 2000.
    
16. 
    Макарова Г. А. - Практическое руководство спортивных врачей. - Ростов на Дону, 2002.
    
17. 
    Макарова Г. А. - Спортивная медицина, - М., 2003.
    
18. 
    Марков В.В. - Основы здорового образа жизни и профилактика болезней. - М., Учебное пособие. - 2001.
    
19. 
    Тихвинский СБ., Хрущев СВ. - Детская спортивная медицина. - М., 1991.
    
20. 
    Щубик В.М., Левин М.Я. - Иммунитет и здоровье спортсменов, 1985.
    

жүктеу/скачать 278.5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: